Leibniz y la lengua vasca

  • Josu M. Zulaika Hernández Eusko Ikaskuntza [España]
Palabras clave: Leibniz, euskara, harmonia linguarum, La Loubère, Sparwenfeld, Eckhart, Chamberlayne, Urte

Resumen

El ámbito de la vascología ha sido siempre especialmente propenso a glosar la obra de todo autor que hubiese hecho cualquier referencia, por nimia y banal que ésta hubiese sido, a la lengua vasca. Por ello, no se entiende bien que todavía sean entre nosotros prácticamente desconocidas las indagaciones que acerca del euskara realizó una figura tan importante como Leibniz. El genial pensador germano pasó cerca de treinta años requiriendo opiniones y solicitando materiales sobre la lengua vasca, y aunque la desidia de sus corresponsales le impidiese en muy buena medida materializar sus propósitos, sus conclusiones fueron,  asi siempre, atinadas. Así, Leibniz habló de la disparidad del vasco con el resto de las lenguas conocidas (contraviniendo de manera especial las incipientes teorías vasco-celtistas); de su mayor extensión geográfica en el pasado; de la unidad de la lengua hablada por los vascos de ambos lados de los Pirineos, etc. Nuestra modesta pretensión, en este artículo, ha sido la de llenar este que creemos importante vacío en la historiografía de la lengua vasca.

Estadísticas

51
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

[AA: AKADEMIE-AUSGABE] BERLIN-BRANDENBURGISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN UND DER AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN IN GÖTTINGEN, 1923-2010, Gottfried Wilhelm Leibniz: Sämtliche Schrif ten und Briefe, Darmstadt / Leipzig / Berlin, O. Reichl [etc.].

AARSLEFF, Hans, 1975, "Schulenburg's Leibniz als Sprachforscher, with some Observations on Leibniz and the Study of Language", Studia Leibnitiana, 7:1, pp. 122-134.

AARSLEFF, Hans, 1982, From Locke to Saussure: Essays on the Study of Language and Intellectual History, Minneapolis, University of Minnesota Press.

AITON, Eric John, 1985, Leibniz: A Biography, Bristol / Boston, A. Hilger. Traducción del inglés por C. CORREDOR, 1992, en Leibniz: Una biografía, Madrid, Alianza.

ALDRETE, Bernardo, 1606, Del origen, y principio de la lengua castellana ò romance que oi se usa en España, Roma, C. Wllieto.

ANDERSON, Christopher, 1828, Historical sketches of the ancient native Irish and their descendants, Edinburgh, Oliver and Boyd.

[ANÓNIMO], 1693, Linguae Romanae Dictionarium Luculentum Novum, Cambridge, W. Rawlins.

ARENS, Hans, 1955, Sprachwissenschaft: Der Gang ihrer Entwicklung von der Antike bis zur Gegenwart, Freiburg / München, K. Alber. Traducción del alemán de la 2ª ed. (1969) por J. M. DÍAZ-REGAÑÓN, 1975, La Lingüística: Sus textos y su evolución desde la antigüedad hasta nuestros días (2 vols.), Madrid, Gredos.

ARGENTRÉ, Bertrand d', 1668, L'Histoire de Bretagne, Rennes, J. Vatar.

AZURMENDI, Joxe, 1987, "Euskadi-Alemania bion literaturan eta fiosofian", en J. L. DE LA GRANJA (ed.), Gernika, 50 años después (1937-1987), Leioa, Euskal Herriko Unibertsitatea, pp. 269-297.

BAUDELOT DE DAIRVAL, Charles-César, 1711, Description des bas-reliefs anciens trouvez depuis peu dans l'Eglise Cathédrale de Paris, Paris, P. Cot.

BERNARD, Edward, 1689, Etymologicon britannicum. En HICKES, 1689, parte III.

BLADÉ, Jean-François, 1865, "Une histoire des basques", Revue de Gascogne, 6, pp. 485-513.

BLADÉ, Jean-François, 1869, Études sur l'origine des Basques, Paris, A. Franck.

BODEMANN, Eduard, 1889, Der Briefwechsel des Gottfried Wilhelm Leibniz in der Königlichen öffentlichen Bibliothek zu Hannover, Hannover, Hahn.

BODEMANN, Eduard, 1895, Die Leibniz-Handschriften der Königlichen öffentlichen Bibliothek zu Hannover, Hannover, Hahn.

BONFANTE, Giuliano, 1953-1954, "Ideas on the kinship of the European languages from 1200 to 1800", Cahiers d'histoire mondiale, 1, pp. 679-699.

BONFANTE, Giuliano, 1956, "A contribution to the history of Celtology", Celtica, 3, pp. 17-34.

BOXHORN, Marcus Zuerius van, 1654. Originum gallicarum liber, Amstelodami, J. Janssonium.

BREREWOOD, Edward, 1614, Enquiries touching the diversity of languages, and religions through the cheife parts of the world, London, I. Bill.

BRING, Sven [LAGERBRING], 1749-1758, Samling af åtskilliga Handlingar och påminnelser (3 vols.), Lund, C. G. Berling.

BROWNE, Thomas, [ca. 1665] 1684, "Of Languages, and particularly of the Saxon tongue", en Certain Miscellany Tracts, London, C. Mearne, pp. 129-150.

CÉSAR, Cayo Julio, ca. 50 a. C., Commentariorum de bello Gallico. Utilizamos la ed. de 1574, C. Julii Caesaris de bello gallico commentarii VII, Lugduni, B. Vincentium.

CHAMBERLAYNE, John, 1715, Oratio dominica in diversas omnium fere gentium linguas versa et propiis cujusque linguae characteribus expressa (2 partes en 1 vol.), Amstelodami, G. et D. Goerei.

CLUVER, Philipp, 1616, Germaniae antiquae libri tres, Lugduni Batavorum, L. Elzevirium.

COLLOMBET, François-Zenon, 1850, Lettres inédites de Leibniz à l'Abbé Nicaise (1693-1699), Lyon, L. Boitel.

COUSIN, Victor, 1838, Fragments Philosophiques (2 vols.), Paris, Labrange.

CRÉPON, Marc, 2000, G. W. Leibniz: L'harmonie des langues, Paris, Seuil.

DAVIES, John, 1632, Antiquae linguae britannicae et linguae latinae Dictionarium duplex, Londini, R. Young.

DAVILLÉ, Louis, 1909, Leibniz historien: Essai sur l'activité et la méthode historiques de Leibniz, Paris, F. Alcan.

DAVILLÉ, Louis, 1911, "Un disciple et un plagiaire de Leibniz: J. G. Eckhart", Revue Germanique, 7, pp. 187-209.

DES MAIZEAUX, Pierre, 1720, Recueil de diverses pièces sur la philosophie, la religion naturelle, l'histoire, les mathématiques, etc. Par Messieurs Leibniz, Clarke, Newton (2 vols.), Ams terdam, Duvillard.

DROIXHE, Daniel, 1987, De l'origine du langage aux langues du monde: études sur les XVII e et XVIII e siécles, Tübingen, G. Narr.

DUTENS, Louis, 1768, Gothofredi Guillelmi Leibnitii: Opera omnia, nunc primum collecta (6 vols.), Genevae, fratres de Tournes.

ECHEVERRÍA, Javier, 1981, Leibniz: el autor y su obra, Barcelona, Barcanova.

ECHEVERRÍA, Javier, 1996, "Hitzaurrea", en A. IBARRA (ed.) e I. UNZURRUNZAGA (trad.), Giza adimenari buruzko entseiu berriak, Bilbo, Klasikoak, pp. 7-17.

ECKHART, Johann Georg, 1711, Historia studii etymologici linguae germanicae, Hannoverae, N. Foersterum.

ECKHART, Johann Georg, [ca. 1718] 1750, De origine germanorum (ed. de C. L. SCHEIDT), Goettingae, I. G. Schmi - dii.

EDWARDS, Edward, 1864, Libraries and Founders of Libraries, London, Trübner.

ESTRABÓN, ca. 29 a. C.-7 d. C., De situ orbis. Utilizamos la ed. de 1549, Estrabonis De situ orbis libri XVII, Basileae, P. E. Petri.

FEDER, Johannes Georg Heinrich, 1805, Commercii epistolici Leibnitiani, Hannoverae, Fratrum Hahn.

FELLER, Joachim Friedrich, 1718, Otium hanoveranum, Lipsiae, J. C. Martini.

FOISSET, Joseph-Théophile, 1836, "Lettres inédites de Leibniz", Les Deux Bourgognes, 2, pp. 125-148, 240-255 y 327-359.

FOUCHER DE CAREIL, Louis-Alexandre, 1859-1875, Oeuvres de Leibniz, publiées pour la première fois d'après les manuscrits originaux (7 vols.), Paris, F. Didot.

GARMA Y SALCEDO, Francisco Javier de, 1738-1751, Theatro universal de España (4 vols.), Madrid, [s.n.].

GENSINI, Stefano, 1991, Il naturale e il simbolico: Saggio su Leibniz, Roma, Bulzoni.

GENSINI, Stefano, 1995, Gottfried Wilhelm Leibniz: L'armonia delle lingue, Roma / Bari, Laterza.

GENSINI, Stefano, 2000, De linguis in universum: On Leibniz's ideas on languages, Münster, Nodus.

GERHARDT, Carl Immanuel, 1875-1890, Die philosophischen Schriften (7 vols.), Berlin, Weidmannsche.

GREATHEED, Samuel, 1812, "Inquiries respecting the Origin of the Inhabitants of the British Islands, in three letters from the Reverend Samuel Greatheed to John Wilkinson", Archaeologia, or miscellaneous tracts relating to Antiquity, 16, pp. 95-122. https://doi.org/10.1017/S0261340900019214

GUHRAUER, Gottschalk Eduard, 1839, Kur-Mainz in der Epoche von 1672 (2 vols.), Hamburg, F. Perthes.

HENAO, Gabriel de, 1637, Vizcaya illustranda, Cesareagustae, I. Naxa.

HENAO, Gabriel de, 1689-1691, Averiguaciones de las antiguedades de Cantabria (2 vols.), Salamanca, E. A. Garcia.

HERVÁS, Lorenzo, 1785, Catalogo delle lingue conosciute, Cesena, G. Biasini.

HERVÁS, Lorenzo, 1800-1805, Catálogo de las lenguas de las naciones conocidas (6 vols.), Madrid, Administración del Real Arbitrio de la Beneficencia.

HICKES, George, 1689, Institutiones grammaticae anglo-saxonicae et moeso-gothicae... Accedit Eduardi Bernardi Etymologicon britannicum (3 partes en 1 vol.), Oxoniae, Sheldoniano.

JACOBOWSKY, Carl Vilhelm, 1932, J. G. Sparwenfeld: Bidrag till en biografi, Stockholm, K. Lindberg.

KORTHOLT, Christian, 1734-1742, Viri illustris Godefridi Guil. Leibnitii epistolae ad diversos... argumenti (4 vols.), Lipsiae, B. C. Breitkopfii.

LA LOUBÈRE, Simon de, 1691, Du Royaume de Siam (2 vols.), Paris, J. B. Coignard.

LA LOUBÈRE, Simon de, 1732, De la Résolution des équations, ou de l'Extraction de leurs racines, Paris, G. F. Quillau.

LASTANOSA, Vicente Juan, 1645, Museo de las medallas desconocidas españolas, Huesca, I. Nogues.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, ca. 1704, Nouveaux Essais sur l'entendement humain. En AA, 1962, VI-6.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, 1710, "Brevis designatio meditationum de Originibus Gentium, ductis potissimum ex indicio linguarum", Miscellanea Berolinensia ad incrementum scientiarium, 1, pp. 1-16.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, ca. 1711, "De migrationibus celtarum". En LEIBNIZ 1717, I, pp. 147-154.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, ca. 1711, Epistolica de historia etymologica Dissertatio. En GENSINI, 1991, pp. 191-271.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, 1714, "De variis linguis". En CHAMBERLAYNE, 1715, pp. 22-30.

LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, 1717, Collectanea Etymologica (ed. de J. G. ECKHART; 2 partes en 1 vol.), Hanoverae, N. Foerster.

LEIZARRAGA, Ioannes, 1571, Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria, Rochellan, P. Hautin.

LEVOT, Prosper, 1852-1857, Biographie bretonne (2 vols.), Vannes / Paris, Cauderan.

LHUYD, Edward, 1707, Archaeologia Britannica, Oxford, Theater.

MCKENDRY, Eugene, 1997, "J. G. Sparwenfeld's contribution to Irish and Celtic material in Sweden", Zeitschrift für celtische Philologie, 49/50, pp. 516-531. https://doi.org/10.1515/zcph.1997.49-50.1.516

MCKENDRY, Eugene, 1999, "J. G. Sparwenfeldt and Celtic linguistics on the seventeenth-century Sweden", en D. CRAM (ed.), Traditions in Linguistics Worldwide, Amsterdam, J. Benjamins, pp. 181-190. https://doi.org/10.1075/sihols.94.23mck

MEGISER, Hyeronimo, 1603a, Specimen quinquaginta diversarum atque inter se differentium linguarum et dialectorum, Francofurti ad Moenum, J. Bratheringium.

MEGISER, Hyeronimo, 1603b, Thesaurus polyglottus (2 vols.), Francofurti ad Moenum, sumptibus auctoris.

MERULA, Paulo, 1605, Cosmographiae generalis, Amsterdam / Leiden, C. Nicolai.

MICHAELIS, August Benedict, 1755, Jobi Ludolfi et Godofredi Guilielmi Leibnitii Commercium epistolicum, Gottingae, V. Bossigelium.

MICHEL, Francisque, 1857, Le Pays basque: Sa population, sa langue, ses moeurs, sa littérature et sa musique, Paris, F. Didot.

MÜLLER, Andreas [seudónimo: LÜDEKENIUS], 1680, Oratio orationum s. s. Orationis Dominicae versiones praeter authenticam fere centum, Berolini, Rungiana.

MÜLLER, Max, 1861, Lectures on the Science of Language, London, Longman.

NEFF, Landolin, 1870-1871, Gottfried Wilhelm Leibniz als Sprachforscher und Etymologe (2 vols.), Heidelberg, Avenarius.

OIHENART, Arnaud, 1638, Notitia utriusque Vasconiae tum Ibericae tum Aquitanicae, Parisiis, S. Cramoisy.

PARRY, David, 1707, "Appendix: Voces aliquot quotidiani & Maxime antiqui usus, plerisque Europae linguis complectens". En LHUYD, 1707, pp. 266-298.

PASTOR, Susana, 2001, "En busca de la lengua original: la teoría del vasco primitivo en Julio Cejador", ELUA (Estudios de Lingüística. Universidad de Alicante), 15, pp. 149-176. https://doi.org/10.14198/ELUA2001.15.06

PERTZ, Georg Heinrich, 1843-1847, Annales Imperii Occidentis Brunsvicenses (4 vols.), Hannover, Hahn.

PEZRON, Paul-Yves, 1703, Antiquité de la nation, et de la langue des Celtes, Paris, J. Boudot.

POPPE, Erich, 1986, "Leibniz and Eckhart on the Irish language", Eighteenth-Century Ireland. Iris an dá chultúr, 1, pp. 65-84. https://doi.org/10.3828/eci.1986.6

POUVREAU, Silvain, 1656, Guiristinoaren dotrina, Parisen, I. Roger.

POUVREAU, Silvain, ca. 1666, Dictionnaire Basque-François[-Espagnol-Latin]. Ms. de la Bibliothèque nationale de France, Fonds Basque et Celtique (BNP 7 y 8).

POZA, Andrés de, 1587, De la antigua lengua, poblaciones, y comarcas de las Espanas en que de paso se tocan algunas cosas de la Cantabria, Bilbao, M. Mares.

RASPE, Rudolph-Eric, 1765, Oeuvres philosophiques latines et francoises de feu Mr. de Leibnitz, Amsterdam / Leipzig, J. Schreuder.

REINESIUS, Thomas, 1637, De Deo Endovellico, Altenburgi, O. Michaelem.

ROBINS, Robert Henry, 1967, A Short History of Linguistics, London, Longmans. Traducción del inglés de la 4ª ed. (1997) por M. CÓNDOR, 2000, en Breve historia de la lingüística, Madrid, Cátedra.

ROMMEL, Christoph, 1847, Leibniz und Landgraf Ernst von Hessen-Rheinfels (2 vols.), Frankfurt am Main, J. Rütten.

SCALIGER, Joseph-Juste, 1599, "Diatribae de Europaeorum linguis", en I. CASAUBON (ed.), 1610, Opuscula varia antehac non edita, Paris, H. Beys, pp. 119-122.

SCHRÖCKER, Alfred, 1977, "Gabriel d'Artis, Leibniz und das Journal de Hambourg", Niedersächsisches Jahrbuch für Landesgeschichte, 49, pp. 109-129.

SCHULENBURG, Sigrid von der, [1929-1939] 1973, Leibniz als Sprachforscher (ed. de K. MÜLLER), Frankfurt am Main, V. Klostermann.

SKINNER, Stephan, 1671, Etymologicon Linguae Anglicanae, Londini, T. Roycroft.

SPARWENFELD, Johann Gabriel, ca. 1698, Specimen linguarum Cantabrica / Iberica et Irlandica / Hibernica. Ms. de la UUB [Biblioteca de la Universidad de Uppsala] H285, ff. 161-161tris.

THÉVENOT, Melchisédech, 1694, Bibliotheca Thevenotiana. Lutetiae Parisiorum, F. et P. Delagini.

THOMAS, Llewelyn, 1894, The Earliest translation of the Old Testament into the Basque language, Oxford, Clarendon Press.

UNAMUNO, Miguel de, [1884] 1974, "Crítica del problema sobre el origen y prehistoria de la raza vasca", en La raza vasca y el vascuence, Madrid, Espasa-Calpe, pp. 11-52.

URKIZU, Patrizio, 1989, Pierre d'Urteren Hiztegia, Londres 1715 (2 vols.), Donostia, Deustuko Unibertsitatea [etc.].

URTE, Pierre d', ca. 1714, Grammaire Cantabrique Basque. En WEBSTER, 1900.

URTE, Pierre d',, ca. 1715, Dictionarium Latino-Cantabricum. En URKIZU, 1989.

URTE, Pierre d',, ca. 1715, Biblia Saindua. En THOMAS, 1894.

VEYSSIÈRE DE LACROZE, Mathurin, [1721] 1775, Lexicon aegyptiaco-latinum (ed. de C. G. WOIDE), Oxonii, Typographeo Clarendoniano.

VINSON, Julien, 1891-1898, Essai d'une Bibliographie de la Langue Basque (2 vols.), Paris, J. Maisonneuve.

VOLTOIRE, ca. 1620, L'Interprect ou Traduction du François, Espagnol & Basque, Lyon, A. Rouyer.

[VOLTOIRE], 1642, Tresora hirour lenguaietaqua, francesa, espagnola, eta hasquara, Bayona, F. Bourdot.

VULCANIUS, Bonaventura, 1597, De Literis et Lingua Getarum, sive Gothorum, Lugduni Batavorum, Plantiniana.

[VV. AA], Enciclopedia Auñamendi (versión digitalizada y en proceso de actualización de la Enciclopedia General Ilustrada del País Vasco Auñamendi). Disponible en: http://www.euskomedia.org/aunamendi

WALLIS, John, 1653, Grammatica linguae Anglicanae, Oxoniae, Leon.

WASER, Caspar, 1610, Mithridates Gesneri, exprimens differentias linguarum, tum veterum, tum quae hodie, per totum terrarum orbem, in usu sunt, Tiguri, Wolphianis.

WATERMAN, John Thomas, 1978, Leibniz and Ludolf on things linguistic: Excerpts from their correspondence (1688-1703), Berkeley, University of California Press. WEBSTER, Wentworth, 1900, Grammaire Cantabrique Basque faite par Pierre D'Urte, 1712, Bagnères de Bigorre, D. Bèrot.

WIESELGREN, Harald, 1884-1885, "Leibniz' bref till Sparfvenfelt", Antiquarisk tidskrift för Sverige, 7:3, pp. 1-64.

WILKINS, John, 1668, An Essay Towards a Real Character And a Philosophical Language, London, S. Gellibrand.

WOTTON, William, 1708, Linguarum vett. septentrionalium thesauri grammatico-critici et archaeologici, auctore Georgio Hickesio, conspectus brevis per Gul. Wottonum (3 partes en 1 vol.), Londini, R. Sare. Traducción del latín por M. SHELTON, 1737, en Wotton's short view of George Hickes's grammatico-critical and archeological Treasury of the Ancient Northern Languages, London, D. Browne.

XIMÉNEZ DE RADA, Rodrigo, 1243, Rerum in Hispania gestarum Chronicon Libri novem. Utilizamos la ed. de 1545, Habes in hoc volumine amice lector... Annexa insuper Archie[pisco]pi Roderici Chronica, aliisq[ue] historiis antehac non excussis (3 ts. en 1 vol.), Granata, X. et S. Nebrissensis, t. III.

ZULAIKA, Josu M., 2008, "La curiosa historia de una palabra fantasma: çainana", ASJU, 42: 2 (en prensa).

ZULAIKA, Josu M., 2009a, "El euskara en la obra de Edward Lhuyd (1660-1709)", Oihenart, 24, pp. 291-334.

ZULAIKA, Josu M., 2009b, "Nuevos datos sobre las obras vascas de Pierre d'Urte", ELUA (Estudios de Lingüística. Universidad de Alicante), 23, pp. 315-350. https://doi.org/10.14198/ELUA2009.23.14

Publicado
2010-06-30
Cómo citar
Zulaika Hernández, J. M. (2010). Leibniz y la lengua vasca. Fontes Linguae Vasconum, (112), 105-163. https://doi.org/10.35462/flv112.6