Garai arkaikoko euskara nafarraren lekukotasun berriak: gehiketak eta zuzenketak F. Maioraren liburuari [Nuevos testimonios del euskera navarro del periodo arcaico: adiciones y correcciones al libro de F. Maiora]
Resumen
F. Maiora publicó en 2011 el libro Reino de Navarra. Euskera: injurias, coplas, frases. Esta colección de textos euskéricos antiguos encontrados de manera diseminada en el Archivo General de Navarra tiene una importancia enorme para la investigación del pasado de la lengua vasca, por un lado porque recoje
testimonios antiguos de numerosos lugares y épocas, y por el otro porque el euskera ahí empleado está muy próximo a la variedad hablada; lejos del todo toque literario. Pero la limitada difusión de la publicación, ciertas lecturas parciales o erróneas de los textos y la ausencia de un estudio filológico y lingüístico han dificultado el aprovechamiento de este ingente corpus. En respuesta a ello, en este artículo hemos seleccionado algunos fragmentos extraídos del libro, y tras fijar, corregir y, en ocasiones, ampliar los testimonios, hemos realizado un estudio lingüístico de los mismos.
Estadísticas
Referencias
ALDAI, G., 2000, «Split ergativity in Basque: The pre-Basque antipassive-imperfective hypothesis», Folia Linguistica Historica, 21, 31-97. https://doi.org/10.1515/flih.2000.21.1-2.31
ALDAI, G., 2008, «Sobre el significado arcaico de las formas con prefijo l-: su uso en Lazarraga», FLV, 108, 301-327.
ALTUNA, P., 1992, «Ochoa de Arin-en Doctrina Christiana-ren (1713) hizkeraren laburpena», Euskera, 37:1, 573-589.
AREJITA, A., 1983, «“Canción vizcayna” Domingo Egikori gorazarre kantua (XVII. mendea)», Euskeraren Iker Atalak, 2, 137-181.
ARIZTIMUÑO, B., 2013a, «Euskal aditz jokatuaren osaeraz eta jatorriaz zenbait ohar», in R. Gómez et al. (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, 41-60.
ARIZTIMUÑO, B., 2013b, «Finite Verbal Morphology», in M. Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque: Language-Internal and Typological Approaches to Linguistic Reconstruction, Frankfurt am Main, Peter Lang, 359-427. https://doi.org/10.3726/978-3-653-02701-3/16
AZKUE, R. M., 1969 [1923-1925], Morfología Vasca, Bilbo, La Gran Enciclopedia Vasca.
AZKUE, R. M., 1935, «Evolucion de la lengua vasca», Euskera, 16:1-2, 57-120.
BILBAO, G. et al., 2012, Lazarraga eskuizkribua: edizioa eta azterketa (2.0), Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU. Interneten eskuragarri: <http://www.lazarraga.com>
BILBAO, G. et al., prestatzen, «Gabriel Echart zuberotarraren eta Miguel Ros erronkariarraren arteko gutuneria (1615-1617)», UPV/EHU.
CAMINO, I., 1997, Aezkoako euskararen azterketa dialektologikoa, Iruñea, Nafarroako Gobernua.
CAMINO, I., 2003a, «Hego-nafarreraren egituraz», FLV, 94, 427-468.
CAMINO, I., 2003b, Hego-Nafarrera, Iruñea, Nafarroako Gobernua.
CAMINO, I., 2009, Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi, Donostia, Elkar.
CAMINO, I., 2011, «Ekialdeko euskararen iraganaz», in I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina, ASJUren gehigarriak 69, Bilbo, UPV/EHU, 87-153.
CAMINO, I., 2013, «Euskalkien historiaz: Lapurdi eta Nafarroa Garaia», in R. Gómez et al. (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, 77-140.
CREISSELS, D. & MOUNOLE, C., 2011, «Animacy and spatial cases: Typological tendencies, and the case of Basque», in S. Kittilä, K. Västi eta J. Ylikoski (arg.), Case, Animacy and Semantic Roles, Typological Studies in Language 99, Amsterdam eta Philadelphia, John Benjamins, 157-182. https://doi.org/10.1075/tsl.99.06cre
ERDOZIA, J. L., 2001, «Sakana erdialdeko euskara», UPV/EHUko doktorego tesia.
ETXAIDE, A. M., 1989, El euskera en Navarra: encuestas lingü.sticas (1965-1967), Donostia, Eusko Ikaskuntza.
ETXEPARE, B., 1545, Linguae Vasconum Primitiae, Bordele, Morpain.
ETXEPARE, R., 2001, «Nz-bait izenordain zehaztugabeen jatorriaz», Lapurdum, 6, 93-11. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1193
EUSKARA INSTITUTUA eta EHU, s.d., Sareko Euskal Gramatika (SEG). Interneten eskuragarri:
GÓMEZ-LÓPEZ, R., 2015, «XVIII. mendeko aditz taula batzuk: Joanes Erauskinen eskuizkribua», in B. Fernández eta P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatje, Homenaje, Bilbo, UPV/EHU, 277-289.
GORROCHATEGUI, J. eta LAKARRA, J. A., 2001, «Comparación lingüística, filología y reconstrucción del protovasco», in F. Villar eta M.ª P. Fernández (arg.), Religión, lengua y cultura prerromanas de Hispania, Salamanca, Salamancako Unibertsitatea, 407-438.
HUALDE, J. I. eta GAMINDE, I., 1998, «Vowel interaction in Basque: a nearly exhaustive catalogue», Studies in the Linguistic Sciences 28: 1, 41-77.
IBARRA, O. 1995, Ultzamako hizkera. Inguruko euskalkiekiko harremanak, Iruñea, Nafarroako Gobernua.
IBARRA, O. 2000, Erroibarko eta Esteribarko hizkera, Iruñea, Nafarroako Unibertsitate Publikoa.
KINTANA, X., 2004, «Joan Perez Lazarragakoaren izkribuaren inguruan», FLV, 97, 581-595.
LAFON, R., 1999 [1956], «Les formes verbales de prétérit à préfixe l- dans les textes du XVIe siècle», berrarg. in J. Harischelhar eta P. Charritton (arg.), Vasconiana, Iker 11, Bilbo, Euskaltzaindia, 459-473.
LAFON, R., 1999 [1966], «La particule bait en basque: ses emplois morphologiques et syntactiques», berrarg. in J. Harischelhar eta P. Charritton (arg.), Vasconiana, Iker 11, Bilbo, Euskaltzaindia, 667-687.
LAKARRA, J. A., 1982, «XVIII. mendeko zenbait billantziko berri», ASJU, 16, 69-113.
LAKARRA, J. A., 1983, «Oharrak zenbait arkaismoz», ASJU, 17, 41-68.
LAKARRA, J. A., 1984, «Bertso Bizkaitarrak (1688) », ASJU, 18:2, 89-184.
LAKARRA, J. A., 1996, Refranes y sentencias (1596): edizioa eta azterketa, Bilbo, Euskaltzaindia.
LAKARRA, J. A., 1997, «Euskararen historia eta filologia: arazo zahar bide berri», ASJU, 31: 2, 447-535.
LAKARRA, J. A., 2006, «Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco», in J. A. Lakarra eta J. I. Hualde (arg.), Studies in Basque and historical linguistics in memory of R. L. Trask (=ASJU, 40:1-2), 561-622.
LAKARRA, J. A., 2008, «Aitzineuskararen gramatikarantz (malkar osinetan zehar)», in X. Artiagoitia & J. A. Lakarra (arg.), Gramatika Jaietan: Patxi Goenagaren omenez, ASJUren gehigarriak 51, Bilbo, UPV/EHU, 451-490.
LAKARRA, J. A., 2011, «Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz», in I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina, ASJUren gehigarriak 69, Bilbo, UPV/EHU, 155-241.
LAKARRA, J. A., 2015, «Saratsola eta (aitzin) euskar(ar)en geruzak», in B. Fernández eta P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatje, Homenaje, Bilbo, UPV/EHU, 419-439.
LEKAROZ, G., 2015, «Basaburu txikiko euskararen lekukoak (II)», FLV, 119.
MANTEROLA, J., 2012, «-a morfemaren erabilera (eza) ekialdeko euskaretan», in J. A. Lakarra, J. Gorrochategui eta B. Urgell (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra, Bilbo, UPV/EHU, 71-95.
MAIORA, F., 2011, Reino de Navarra. Euskera: Injurias, coplas, frases, Egilearen argitalpena.
MARTÍNEZ-ARETA, M., 2013, «Demonstrative and personal pronouns», in M. Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque: Language Internal and Typological Approaches to Linguistic Reconstruction, Mikroglottika 5, Frankfurt am Main, Peter Lang, 283-321. https://doi.org/10.3726/978-3-653-02701-3
MITXELENA, K., 1990 [1961/1977], Fonética histórica vasca, berrarg, in ASJUren gehigarriak 4, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia.
MITXELENA, K., 1990 [1964], Textos arcaicos vascos, berrarg. in ASJUren gehigarriak 11, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia eta UPV/EHU.
MITXELENA, K., 1978, «Miscelánea filológica vasca», FLV, 29, 208-218.
MITXELENA, K., 1979, «Miscelánea filológica vasca. IV», FLV, 33, 377-406.
MITXELENA, K., eta SARASOLA, I., 1987-2005, Orotariko Euskal Hiztegia, Bilbo, Euskaltzaindia.
MOUNOLE, C., 2011, «Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique», UPV/EHUko eta Bordeuax III unibertsitateetako doktorego tesia.
ONDARRA, F., 1981, «Primer sermón en vascuence navarro (1729)», FLV, 38, 147-174.
OTXOA ARIN, J., 1713, Doctrina Christianaren Explicacioa Villa Franca Guipuzcoaco onetan euscaraz itz eguiten dan moduan, Donostia, Pedro de Ugarte.
PADILLA, M., 2013, «Euskararen laguntzaile ahantziaz: *iron aditzaren historia», FLV, 116, 131-170.
REGUERO, U., 2012, «Erdi Aroko euskararen historia kanpotik eta barnetik», ASJU, 46:2, 63-160.
REGUERO, U., 2013, «Euskararen dialektalizazioaren hastapenetarantz: konbergentzia eta dibergentzia prozesuak Erdi Aroan», in R. Gómez et al. (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, 431-444.
REGUERO, U., 2015, «Mendebalaren eta ekialdearen artean: goi-nafarrera zaharraren azterketa diakronikorantz», in B. Fernández eta P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatje, Homenaje, Bilbo, UPV/EHU, 587-598.
SALABERRI, P., 1994, Eslaba aldeko euskararen azterketa toponimiaren bidez, Bilbo, Euskaltzaindia.
SALABERRI, P., 2000, «Iruñerriko eta inguruko ibarretako euskararen gainean», Euskera, 45:2, 881-920.
SALABERRI, P., 2008, «Altxorraren bila: Lizarraga Elkanokoaren aberastasunak kaustu nahiz», in
Euskaltzaindia (arg.), Jean Harischelhar-i omenaldia, Iker 21, Bilbo, Euskaltzaindia, 597-616.
SALABERRI, P. & URRIZOLA, R., 2008, «Hiriberri Arakilgo predikuak I: transkripzioa eta azterketa», FLV, 108, 263-290.
SALABERRI, P. & ZUBIRI, J. J., 2007, Biraoak: Nafarroan bilduak, Iruñea, Pamiela.
SANTAZILIA, E., 2010, «Un retrato del articulo vasco en el año 1895, mediante el programa VDM», in G. Aurrekoetxea eta J. L. Ormaetxea (arg.), Tools for Linguistic Variation, ASJUren gehigarriak 53, Bilbo, UPV/EHU, 175-205.
SARASOLA, I., 1983, «Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos», ASJU, 17, 69-212.
SATRUSTEGI, J. M., 1987, Euskal Testu Zaharrak I, Iruñea, Euskaltzaindia.
SATRUSTEGI, J. M., 1996, «Goizuetako udal ordenantzak», FLV, 72, 297-316.
TRASK, R. L., 1997, The History of Basque, Londres, Routledge.
URRIZOLA, R., 2006, «Tres cartas en euskara escritas por un ferrón de Bera», FLV, 102, 255-270.
URRIZOLA, R., 2007, «El euskera en Pueyo», FLV, 105, 299-302.
ZELAIETA, E., 2008, Baztan-Bidasoako hizkeren azterketa dialektologikoa, Bilbo, Euskaltzaindia.
ZUBIRI, J. J., 2014, «Batallonaren ordena. Doneztebe, 1840», FLV, 118, 279-320.
Derechos de autor 2015 Ekaitz Santazilia
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
