Relatar desde el margen: género, identidad sexual e infancia en la literatura acerca del conflicto vasco

Palabras clave: literatura, conflicto vasco, masculinidad hegemónica, relato

Resumen

El conflicto vasco ha atravesado la literatura vasca contemporánea de manera radical. Desde el año 1976 hasta el año 2000, la novela en euskera, salvo en contadas excepciones, ha representado el conflicto a través de masculinidades hegemónicas identificadas tanto positivamente como negativamente con ETA. A partir del año 2000, sin embargo, el corpus novelístico en euskera se vuelve cada vez más polifónico. Las tres novelas analizadas en este artículo son muestra de esta nueva manera de relatar: en ellas, el núcleo de la novela no es ETA ni sus acciones, sino que se desliza a otros márgenes. Así, las mujeres (Lagun izoztua/El amigo congelado), las identidades sexuales no heteronormativas (Ezinezko maletak/Las maletas imposibles) y los niños y adolescentes (Gerra txikia/La pequeña guerra) pasan a formar parte del relato del conflicto.

Estadísticas

188
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

Agirre, K. (2015). Atertu arte itxaron. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Agurrutza, X. (1994). Pike eta Pitito. Tafalla: Txalaparta.

Albisu, M. (2010). Ospitalekoak. Zarauz: Susa.

Albisu, M. (2012). Atzerri. Zarauz: Susa.

Alvarez Enparantza Txillardegi, J. L. (1988). Exkixu. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Apalategi, U. (2001). Errealismoaren eraberritzea eta kokapena 90eko hamarkadako euskal literatura. In K. Uribe (ed.), Azken aldiko euskal narratiba. Sortzaileak eta irakurleak. Bilbao: UEU.

Apaolaza, U. (2011). Mea culpa. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Aranguren, J. & Benito Mujika, J. (1974). Herrialde berdea. Turín.

Aristi, P. (1996). Din, dan, don... kanpai-lapurrak non? Donostia-San Sebastián: Elkar.

Aramburu, F. (2016). Patria. Madrid: Tusquets.

Arrieta, J. A. (2008). Terra sigillata. Tafalla: Txalaparta.

Arroita, I. (2015). Ramón Saizarbitoriaren nobelagintza memoria ikasketen ikuspegitik (doktorego-tesia). UPV/EHU, Vitoria-Gasteiz.

Atxaga, B. (1993). Gizona bere bakardadean. Pamplona: Pamiela.

Atxaga, B. (1995). Zeru horiek. Pamplona: Pamiela.

Atxaga, B. (1996). Sara izeneko gizona. Pamplona: Pamiela.

Atxaga, B. (2003). Soinujolearen semea. Pamplona: Pamiela.

Butler, J. (2002). Cuerpos que importan. Madrid: Paidós.

Cano, H. (1999). Pasaia blues. Zarauz: Susa.

Cano, H. (2013). Twist. Zarauz: Susa.

Cano, H. (2018). Fakirraren ahotsa. Zarauz: Susa.

Cillero, Javi. (1994). Eddy Merckxen gurpila. Donostia-San Sebastián: Erein.

Connell, R. W. (1987). Gender and Power: Society, the Person and Sexual Politics. Stanford: Stanford University Press.

Egaña, I. (2010). Maletak ezinbestean: identitate-gatazkak Ezinezko maletak nobelan. In Desira desordenatuak. Donostia-San Sebastián: Utriusque Vasconiae.

Egaña, I. (2015). Ihesaren fantasia: azkenaldiko euskal nobela eta indarkeria politikoa. Jakin, 209, 53-67.

Gabilondo, J. (1998). Terrorism as memory: the historical novel an masculine masochism in contemporary basque literatura. Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies, 2, 113-146. https://doi.org/10.1353/hcs.2011.0011

Gabilondo, J. (2006). Nazioaren hondarrak. Bilbao: UPV/EHU.

Gabilondo, J. (2012). Literatur politikaz eta ekonomiaz globalizazioan. Sarrionandia, kanona, sariak, merkatua eta multikulturalismo kritikoa. Oihenart, 27, 45-66.

Gabilondo, J. (2019). Postimperialismo estudios ibéricos y enfoques comparativosistémicos. Pornografía liberal española, terrorismo antropológico-turístico y oasis vasco. Biblioteca di Rassegna iberistica 15, https://doi.org/10.30687/978-88-6969-323-6/003

Etxaniz, X. (2007). Literatura eta ideologia. Donostia-San Sebastián: Utriusque Vasconiae.

Garro, L. (2004). Orain galdera berriak ditut. Tafalla: Txalaparta.

Garro, L. (2014). Gerra txikia. Zarauz: Susa.

Garro, L. (2017). La pequeña guerra. Donostia-San Sebastián: Txertoa.

Gartzia, E. (2014, 22 de mayo). Entrevista a Lander Garro. Recuperado de: https://oarsoaldea.hitza.eus/2014/05/22/garai-gogorren-oroitzapenak-erabili-ditulander-garrok-gerra-txikia-nobelan/

Gisasola, C. (2012). Gaur zortzi. Irún: Alberdania.

Hernandez Abaitua, M. (2001). Ohe bat ozeanoaren erdian. Donostia-San Sebastián: Erein.

Hitzen Uberan. (2017, 26 de julio). Entrevista a Juanjo Olasagarre. Recuperado de: http://uberan.eus/?gatzetan-gordeak/elkarrizketak/item/juanjo-olasagarreri-elkarrizketa

Huyssen, A. (1995). Twilight Memories. Marking Time in a Culture Amnesia. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203610213

Idoiaga, P. & Ramírez de la Piscina, Tx. (2002). Al filo de la (in)comunicación: prensa y conflicto vasco. Madrid: Editorial Fundamentos.

Izagirre, K. (1999). Agirre zaharraren kartzelaldi berriak de Koldo Izagirre. Donostia- San Sebastián: Elkar.

Kortazar, J. (2002). Diglosia eta euskal literatura. Donostia-San Sebastián: Utriusque Vasconiae.

Lasagabaster, J. M. (1990). Contemporary Basque Fiction. Reno: University of Nevada Press.

Lasagabaster, J. M. (2002). Las literaturas de los vascos (ed. Ana Toledo Lezeta). Bilbao: Universidad de Deusto.

Landa, M. (2000). Amona zure Iholdi. Donostia-San Sebastián: Erein.

Lertxundi, A. (2002). Zorion perfektua. Irún: Alberdania.

Mendiguren, X. (1997). Berriro igo nauzu. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Mendiguren, X. (2000). Txakurraren alaba. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Mintegi, L. (1994). Nerea eta biok. Tafalla: Txalaparta.

Montoia, X. (2003). Denboraren izerdia. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Montoia, X. (2013). Azken afaria. Zarauz: Susa.

Muñoz, J. (2007). Antzararen bidea. Irún: Alberdania.

Olasagarre, J. (2004). Ezinezko maletak. Zarauz: Susa.

Olasagarre, J. (2008a). Las maletas imposibles. Zarauz: Bassarai.

Olasagarre, J. (2008b). T. Tragediaren poza. Irún: Alberdania.

Olaziregi, M. J. (2009). La recuperación de la memoria histórica en la novela contemporánea vasca, Euskera, 54(2-2), 1027-1047.

Olaziregi, M. J. (2017). Literatura vasca y conflicto político. Diablotexto Digital, 2, 6-29. https://doi.org/10.7203/diablotexto.2.10144

Olaziregi, M. J. & Ayerbe, M. (2016). El conflicto de la escritura y la rescritura de la identidad: análisis de la narrativa de escritoras vascas que abordan el conflicto vasco. In K. Moszczyńska-Dürst, K. Kumor, A. Garrido & A. Calderón (eds.), Identidad, género y nuevas subjetividades en las literaturas hispánicas (pp. 45-66). Varsovia: Universidad de Varsovia-Instituto de Estudios Ibéricos.

Retolaza, I. & Sarriugarte, D. (2015). Gizontzeko (andretzeko) garaia. Ea: HEA Gabriel Arestiren Etxea.

Rodríguez, E. (2012). La influencia de la biografía de Joseba Sarrionandia en la recepción crítica de su obra. ASJU, 46(2), 53-62.

Rodríguez, E. (2013). Literatura eta lengoaiaren mugak: Joseba Sarrionandiaren kasua. Lapurdum, 17, 187-199. https://doi.org/10.4000/lapurdum.2438

Rodríguez, E. (2015a). Emakumezkoen irudikapena Joseba Sarrionandiaren 1981-2001 bitarteko poesia eta prosa lanetan. Uztaro, 94, 49-67. https://doi.org/10.26876/uztaro.94.2015.3

Rodríguez, E. (2015b). Presencia, evolución y significado de las imágenes de mar en la obra poética y narrativa de Joseba Sarrionandia, 1981-2001. Revista de Filología Románica, 32(1), 105-114. https://doi.org/10.5209/rfrm.54694

Rodríguez, E. (2018). Prefacio a la traducción al euskera de Un pistoletazo en medio de un concierto. Rebelión. Recuperado de http://www.rebelion.org/noticia.php?id=131058

Saizarbitoria, R. (1976). Ehun metro. Donostia-San Sebastián: Kriselu.

Saizarbitoria, R. (1995). Hamaika pauso. Donostia-San Sebastián: Erein.

Saizarbitoria, R. (2012). Martutene. Donostia-San Sebastián: Erein.

Sarasola, B. (2018). Memoria subalternoak Mikel Peruarenaren nobelagintzan. Revista de lenguas y literaturas catalanas, gallegas y vascas, 23, 125-148. https://doi.org/10.5944/rllcgv.vol.23.2018.23217

Sarasola, B. (2019). Deklaratzekorik ez. Zarauz: Susa.

Sarrionandia, J. (1990). Ainhoari gutunak. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Sarrionandia, J. (2001). Lagun izoztua. Donostia-San Sebastián: Elkar.

Serrano, A. (2019). 1936ko gerra euskal nobelagintzan: memoria ikerketak narratología kulturalaren ikuspegitik (doktorego-tesia). UPV/EHU, Donostia-San Sebastián.

Urretabizkaia, A. (1998). Koaderno gorria. Donostia-San Sebastián: Erein.

VV. AA. (1986). Navarra 1936: de la esperanza al terror. Tafalla: Altafaylla.

VV. AA. (1994). Euskal Herria y la libertad. Tafalla: Txalaparta.

VV. AA. (2004). 1936: la guerra civil en Euskal Herria. Andoáin: Aise.

VV. AA. (2005). Adiskide maitea. Tafalla: Txalaparta.

VV. AA. (2006). Maldetan sagarrak: euskal gatazka euskal literaturan (coord. I. Egaña & E. Zelaieta). Bilbao: UEU.

VV. AA. (2008). Haginetako mina (ed. Mikel Soto). Tafalla: Txalaparta.

VV. AA. (2014). Nuestras guerras: relatos sobre los conflictos vascos (ed. Mikel Ayerbe). Madrid: Lengua de Trapo.

Zaldua, I. (2008). Euskaldun guztien aberria. Irún: Alberdania.

Zubizarreta, P. (1994). Marigorringoak hegan. Bilbao: Edebe-Giltza.

Zubizarreta, P. (2008). Pikolo. Irun: Alberdania.

Publicado
2019-11-27
Cómo citar
Rodríguez Martín, E. (2019). Relatar desde el margen: género, identidad sexual e infancia en la literatura acerca del conflicto vasco. Fontes Linguae Vasconum, (128), 505-526. https://doi.org/10.35462/FLV128.6