Los modos impersonales del verbo vasco

  • José Fernando Domene Verdú Doctor en Lingüística [España]

Resumen

Los modos impersonales vascos utilizaron la 3ª persona singular de nominativo y ergativo del pasado para nombrar a los verbos, es decir, como infinitivo, y no al contrario, como se ha propuesto recientemente. La raíz verbal se utilizaría como infinitivo en la época más primitiva, pero después se utilizó la 3ª persona singular de nominativo y ergativo del pasado, formada sólo por el radical. Los modos impersonales primitivos fueron, entonces, el infinitivo, formado sólo por el radical (el prefijo e- más la raíz, con morfema ø), al que se le añadió el sufijo derivativo -te para formar el sustantivo verbal; el sufijo -i para formar el participio o adjetivo verbal, ya que el sufijo -i tendría la función de adjetivizar otras palabras y está presente en muchos adjetivos antiguos; y el caso inesivo del sustantivo verbal, con sufijo -n añadido al -te, se utilizó como gerundio.

Estadísticas

42
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

AZKARATE, M. y ALTUNA, P., 2001, Euskal morfologiaren historia, Elkarlanean, Donostia.

AZKUE, R. M. de, 1905-1906, Diccionario vasco-español-francés, I-II, A. Mame, Bilbao / Tours. Reproducido por La Gran Enciclopedia Vasca, Bilbao, 1969 2ª ed. Reproducido por Euskaltzaindia, Bilbao, 1984.

AZKUE, R. M. de, 1923-1925, "Morfología Vasca", Euskera IV-VI, Bilbao, en Morfología Vasca (gramática básica dialectal del euskera), La Gran Enciclopedia Vasca , Bilbao, tomos I y II, 1969 2ª ed.

AZKUE, R. M. de, 1930-1931, "Primer apéndice de morfología vasca (conjugación del verbo guipuzcoano)", Euskera XII (pp. 87-206), XIV (197-223), Bilbao, en Morfología Vasca (gramática básica dialectal del euskera), La Gran Enciclopedia Vasca , Bilbao, tomo III, 1969 2ª ed.

BÄHR, G., 1926-1935, "Estudio sobre el verbo guipuzcoano", Revista Internacional de Estudios Vascos, París-San Sebastián.

BARTOLI, Matteo, 1925, Introduzione alla neolinguistica. Principi, scopi, metodi, Ginebra-Florencia.

BARTOLI, Matteo, 1945, Saggi di linguistica spaziale, Turín, Vincenzo Bona.

BETOLAZA, Juan, [J. Betolaça], 1596, Doctrina christiana en romance y en basquence, Bilbao, Imp. por Pedro C. de Ybarra; ed. por L. Michelena en el Boletín de la Real Sociedad Vascongada de Amigos del País, XI, 1, 1955, pp. 92-100.

CAMINO, Iñaki (ed.), 1998, Nafarroako hizkerak. Nafarroako Euskal Dialektologiako Jardunaldietako Agiriak. Iruñea, 1997ko azaroa (24-28), Bilbo, Udako Euskal Unibertsitatea.

COROMINAS, J. y PASCUAL, J. A., 1980-1991, Diccionario crítico-etimológico castellano e hispánico, Madrid, Gredos.

COSERIU, Eugenio, 1977, El hombre y su lenguaje: estudios de teoría y metodología lingüística, Madrid, Gredos, 1985.

DOMENE VERDÚ, J. F., 2005, Lingüística y matemáticas: El proceso de formación de la estructura morfológica verbal de la lengua vasca, serie Tesis Doctorales, Euskal Herriko Unibertsitatea/Universidad del País Vasco, CD-ROM 2007. https://doi.org/10.14198/ELUA2007.21.05

DOMENE VERDÚ, J. F., 2007a, "El origen del afijo de plural -it-", Fontes Linguae Vasconum, nº 104, 33-58.

DOMENE VERDÚ, J. F., 2007b, "Los afijos temporales vascos", Fontes Linguae Vasconum, nº 105, 189-207.

ECHAIDE, Ana Mª, 1974, "Ordenación cartográfica del Erizkizundia", Anuario del Seminario de Filología Vasca 'Julio de Urquijo', pp. 113-174.

ECHAIDE, Ana Mª, 1984, Erizkizundi Irukoitza, Bilbao, Euskaltzaindia-Academia de la Lengua Vasca, Iker 3.

ERNOUT, A., 1953, Morphologie historique du latin, Paris, Editions Klincksieck, 3ª edición, 1974.

ETXEPARE, Bernard [Dechepare], (1545), Linguae vasconum primitiae, Bordeaux, Patxi Altuna (ed.), Bilbao, Mensajero, 1987. DECHEPARE, Bernard, (1545), Linguae Vasconum Primitiae, Bordeaux

Rpr. H. Schuchardt (1923), Primitiae Linguae Vasconum. Einführung ins Baskische, Halle, M. Niemeyer, traducción española Salamanca, Universiddad de Salamanca, Tesis y Estudios Salmantinos 3, 1947

ed. fac. imprenta López Mendizábal, Tolosa, 1933, «Linguae Vasconum Primitiae» (edición facsímil en La Gran Enciclopedia Vasca, t. I, 73.127). Numeración de cantos y traducción de R. LAFÓN, Boletín de la Real Sociedad Vascongada de Amigos del País, VII (1951), pp. 485-504

VIII, (1952), pp. 3-20. P. Altuna, Linguae Vasconum Primitiae, Bilbao, Mensajero, 1987.

EUSKALTZAINDIA, 1925-1930, "Erizkizundi irukoitza (Herriz-Herri)", Euskera VI-XI, "Erizkizundi irukoitzari Bizkaiak erantzun diona", Euskera VI (IV), (1925), pp. 16-36; VII (I), (1926), pp. 38-56; VII (II), (1926), pp. 45-59; XI, (1930), pp. 62-71.

EUSKALTZAINDIA, 1925-1930, 1987, Euskal gramatika: lehen urratsak II, Bilbao, Euskaltzaindia.

GAMINDE, Iñaki, 1984, Aditza Bizkaieraz, 3 tomos, Iruñea, Udako Euskal Unibertsitatea.

GAMINDE, Iñaki, 1985, Aditza. Ipar eta Goi Nafarrera, 3 tomos, Iruñea, Udako Euskal Unibertsitatea.

GÓMEZ, R. y SAINZ, K., 1995, "On the origin of the finite forms of the Basque Verb", en J. I. HUALDE, J. A. LAKARRA y R. L. TRASK (eds.), Towards a History of the Basque Language, Serie "Current issues in linguistic theory", vol. 131, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Filadelfia, pp. 235-273. https://doi.org/10.1075/cilt.131.10gom

GORROCHATEGUI, Joaquín y LAKARRA, Joseba Adoni, 1996, "Nuevas aportaciones a la reconstrucción del Protovasco", en Francisco VILLAR & José ENCARNAÇAO (eds.), La Hispania prerromana (Actas del VI coloquio sobre Lenguas y Culturas prerromanas de la Península Ibérica, Coimbra, 13-15 de octubre de 1994), Salamanca, Universidad de Salamanca.

HOCK, Hans Heinrich y JOSEPH, Brian D., 1996, Language History, Language Change and Language Relationship. An Introduction to Historical and Comparative Linguistics, Berlin Nueva York, Mouton de Gruyter.

HUALDE, J. I.; LAKARRA, J. A. y TRASK, R. L. (eds.), 1995, Towards a History of the Basque Language, Serie "Current issues in linguistic theory", vol. 131, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Filadelfia. https://doi.org/10.1075/cilt.131

HUALDE, J. I. y ORTIZ DE URBINA, J., 2003, A Grammar of Basque, Berlin-New York, Mouton de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285

IÑIGO, Patxi; SALABERRI, Patxi y ZUBIRI, Juan José, 1995, "-KI aditz-atzizkiaren gainean", Fontes Linguae Vasconum, nº 69, pp. 243-296.

LAFON, R., 1943, Le système du verbe basque au XVIème siècle, 2 vols., Publications de l'Université de Bordeaux, 5. Bordeaux, Delmas. 2 vol, Reproducido por Elkar, Donostia-San Sebastián, 1980; Elkar, Donostia/Baiona, 1995.

LAFON, R., 1949, Recensión a «H. Schuchard. Primitiae Linguae Vasconum». Traducción de J. IRIGARAY, Bulletin Hispanique, Annales de la Faculté des Lettres de Bordeaux, LI, pp. 426-429, Burdeos.

LAFON, R., 1955, "Remarques complémentaires sur la structure du verbe basque", Bulletin de la Société de Linguistique de Paris, 51, París, pp. 148-175.

LAFON, R., 1960, "La lengua vasca", Enciclopedia Lingüística Hispánica, t. II, Madrid, pp. 67-97.

LAFON, R., 1973, "La langue basque", Bulletin du Musée Basque, pp. 58-116.

MICHELENA, L., 1961, Fonética histórica vasca, Diputación Foral de Guipúzcoa, Donostia-San Sebastian, 1977 2ª ed., 1985 3ª ed.

MICHELENA, L., 1964a, Textos arcaicos vascos, Madrid. Reproducido por Diputación Foral de Guipúzcoa, Anuario del Seminario de Filología Vasca 'Julio de Urquijo', 11, Donostia-San Sebastián, 1989.

MICHELENA, L., 1964b, Sobre el pasado de la lengua vasca, San Sebástian, Editorial Auñamendi. Reproducido en Sobre historia de la lengua vasca, Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", 10, Diputación Foral de Guipúzcoa, Donostia-San Sebástian, 1988.

MICHELENA, L., 1974, "El elemento latino-románico en la lengua vasca", Fontes Linguae Vasconun, VI, 17, Pamplona, pp. 183-209. Reproducido en Michelena, L., Palabras y textos, Universidad del País Vasco, Vitoria, 1987, pp. 195-219.

MICHELENA, L., 1977, "Notas sobre compuestos verbales vascos", Revista de Dialectología y Tradiciones Populares, 33, pp. 145-271. Reproducido en Michelena, L., Palabras y textos, Vitoria, Universidad del País Vasco, 1987, pp. 311-335.

MICHELENA, L., 1985, Lengua e historia, Paraninfo, Madrid.

MICHELENA, L., 1987, Palabras y textos, Universidad del País Vasco, Vitoria.

MICHELENA, L., 1988, Sobre historia de la lengua vasca, Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", 10, Diputación Foral de Guipúzcoa, Donostia-San Sebastián.

OCHOA DE CAPANAGA, Martín, (1656), Capanagaren Doctrinea, ed. por E. S. Dogson, Viseo, 1983.

OREGI ARANBURU, Josu, 1974, "Euskal-aditzaz zenbait gogoeta", Fontes Linguae Vasconum, 17, Pamplona, pp. 265-283.

RIJK, Rudolf P. O. de, 1992, "'Nunc' Vasconice", Anuario del Seminario de Filología Vasca 'Julio de Urquijo, 26.3, Donostia-San Sebastián, Gipuzkoako Foru Aldundia-Diputación Foral de Guipúzcoa, pp. 695-724.

RIJK, Rudolf P. O. de, 1995, "'Nunc' in Old Basque", en J. I. HUALDE, J. A. LAKARRA y R. L. TRASK (eds.), Towards a History of the Basque Language, Serie "Current issues in linguistic theory", vol. 131, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Filadelfia, pp. 295-311. https://doi.org/10.1075/cilt.131.12rij

SCHUCHARDT, H., 1893, Baskische Studien über die Enststehung der Bezugsformen des baskischen Zeitworts, Wien, F. Tempsky

Denkschriften der K.K. Akademie der Wissenschaften 43, Wirklichen Mitglieder des Kais. Akademie der Wissenchaften, Wien. Reproducido por GOENAGA, A. (trad.), "Sobre la formación de las flexiones de relación del verbo vasco", Boletín de la Real Sociedad Vascongada de Amigos del País XXVIII, 2/3, París-San Sebastián, 1972, pp. 217-337.

SCHUCHARDT, H., 1923, Primitiae Linguae Vasconum. Einführung ins Baskische, Universidad de Salamanca, Salamanca, 1947.

TRASK, R. L., 1977, "Historical syntax and Basque verbal morphology: Two hypotheses", en W. A. DOUGLAS; R. W. ETULAIN y W.H. JACOBSEN (eds.), Anglo-American contributions to Basque stydies. Essays in honor of Jon Bilbao, University of Nevada, Reno, pp. 203-217.

TRASK, R. L., 1981, "Basque verbal morphology", Euskalarien Nazioarteko Jardunaldiak, Iker-1, Euskaltzaindia, Bilbao, pp. 285-306.

TRASK, R. L., 1990, "The -n class of verbs in Basque", Transactions of the Philological Society, 88:1, pp. 111-128. https://doi.org/10.1111/j.1467-968X.1990.tb00633.x

TRASK, R. L., 1995, "On the history of the non-finite verb forms in Basque", en J. I. HUALDE; J. A. LAKARRA y R. L. TRASK (eds.), Towards a History of the Basque Language, Serie "Current issues in linguistic theory", vol. 131, John Benjamins Publishing Company , Amsterdam/Filadelfia, pp. 207-234. https://doi.org/10.1075/cilt.131.09tra

TRASK, R. L., 1997, The History of Basque, London and New York, Routledge.

TXILLARDEGI [ÁLVAREZ EMPARANTZA, José L.] (dir.), 1983, Euskal Dialektologiaren Hastapenak, Iruñea-Pamplona, Udako Euskal Unibertsitatea.

VILLASANTE, Luis, 1981, Palabras vascas compuestas y derivadas, Oñate, 3ª ed.

YRIZAR, P. de, 1981, Contribución a la dialectología de la lengua vasca, 2 tomos, Caja de Ahorros Provincial de Guipúzcoa, Donostia-San Sebastián.

ZUAZO, Koldo, 1989 , "Arabako euskara", Anuario del Seminario de Filología Vasca 'Julio de Urquijo', XXIII, San Sebastián, Diputación Foral de Guipúzcoa, pp. 3-48.

ZUAZO, Koldo, 1998, "Nafarroako euskal hizkerak", en CAMINO, Iñaki (ed.), Nafarroako hizkerak. Nafarroako Euskal Dialektologiako Jardunaldietako Agiriak. Iruñea, 1997ko azaroa (24-28), Bilbo, Udako Euskal Unibertsitatea, pp. 1-22.

Publicado
2007-12-31
Cómo citar
Domene Verdú, J. F. (2007). Los modos impersonales del verbo vasco. Fontes Linguae Vasconum, (106), 419-453. https://doi.org/10.35462/flv106.3