Ohar estatistiko garrantzitsuak euskararen ordenaren inguru Euskara S.V.O.?

Victor  Hidalgo Eizagirre

doi:10.35462/flv70.2

Victor Hidalgo Eizagirre Doktore Euskal Filologian [Espainia]

Laburpena

Euskara sailkatua izan da SOV ordenako hizkuntza bezala. Eta egia da, gramatika normatiboen eraginez estatistikoki ere joera hori nagusitu dela prosa idatzian XX mendeko testuetan. Aldiz, aurreko literaturak SVO ordena erakusten du nabarmen. Eta SVO ordena berori aurkitzen dugu nagusi gaur egun ahozko hizkeran, hala nola, aurreko mendean jasotako ahozko testigantzetan ere. Artikuluak ezagutzera ematen ditu datu estatistiko berri hauetako batzuk, bederen kolokan jar lezaketenak SOV adskripzio errazegi bat. Artikulua saiatzen da ere esplikatzen orain arteko sailkapenaren arrakastaren zergatia, baina batez ere eztabaidaren berrireki beharra azpimarratzen du.

Estatistikak

20

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

ABBADIE, A. Th. d'; CHAHO J. A. (1836) Études grammaticales sur La Langue euskarienne. París, 1836.

ADJÉMIAN, C. (1978) «Theme, Rheme and Word Order: From Weil to Present Day Theories». Historiographia Linguistica 3, 1978, 253-273. https://doi.org/10.1075/hl.5.3.05adj

AGUIRRE, J. B. (1808) Eracusaldiac. Tolosa, 1850, 3 tomo; Donostia, Hordago, 1978.

AKESOLO, L. (1965) «Dos notas autobiográficas de Resurrección María de Azkue, comentadas». BAP, 1965, 35-63.

ALTUBE, S. (1919) De sintaxis euskérica. Donostia, 1920.

ALTUBE, S. (1929) Erderismos. Euskera, 1929; Euskaltzaindia, 1975.

ALTUBE, S. (1934) La vida del euskera. Divulgación de Los principios de La Lingüística general aplicables a su defensa. Editorial Vasca, Bilbao, 1934.

AÑIBARRO, P. A. (1802) Escu-librua. Tolosa, 1802; Hordago 1978. (2. arg. zuzendua, Tolosa, 1821; 3. arg., Tolosa, 1827).

AÑIBARRO, P. A. (1969) Gramática bascongada para el uso y alivio de párrocos y predicadores bizcaynos, guipuzcoanos y navarros. ASJU, 1969, III, 3-169.

APAOLAZA, A. (1890) Pachico Cherren. Bergara, 1890; Erein, 1992.

AREJITA, A. (198?) «Domingo egiaren kanta». Euskeraren Iker Atalak, 2, 139-181.

ARIZTIA, M. (1934) «Laburditar ipuñak». Anuario de «Eusko-Folklore», T. XIV, 93-129.

ARRUE, G. (1858) Cristauaren doctrinaren jaquinbide azaldua, edo Asteteren esplicacioac Santiago Mazo jaunaren liburutic. Donostia, 1858.

AXULAR, P. (1643) Cero. Jakin, Aranzazu, 1976.

AZKUE, R.M. (1891) Euskal-Izkindea. Gramática Eúskara. Bilbao, 1891.

AZKUE, R.M. (1893) Behin da betiko. Lenengo irakurgaia. Bilbao, 1893; Donostia, EEE, 1986.

AZKUE, R.M. (≈1894) Ensayo Práctico. (1896ko, Método Práctico-aren aurreko eskuizkribu argitaragabea, Euskaltzaindiako Azkue bibliotekan).

AZKUE, R.M. (1896) Método Práctico para aprender el euskera bizkaino y gipuzkoano. Bilbao, 1896.

AZKUE, R.M. (1935-47) Euskalerriaren Yakintza. Madrid, Espasa-Calpe, 1935-1947 (4 tomo); Madrid, 1989.

AZURMENDI, J. (1977) «Orixeren frasekera: ritmoa». In Zer dugu Orixeren alde, Jakin, 1977, 325-345.

BARANDIARÁN, J. M. (1921-.... ) Eusko- Folklore. In Obras Completas, t. II, eta t. III. (zatiak, El Mundo en la mente Popular Vasca, III, Auñamendi, 27, 1962.)

CAMPIÓN, A (1884) Gramática de los cuatro dialectos de la lengua euskara. Tolosa, 1884; faksimila LGEV.

CAMPIÓN, A (1897) «La lengua bascongada». Euskal-Erria, 37, 1897.

CAMPIÓN, A (1918) «La lengua baska». In F. Carreras Candi, Geografla general del País Vasco-Navarro. Provincias vascongadas, t. VI, 1918, 193-249.

CAPANAGA, M.O. (1656) Exposición breve de la doctrina christiana. Viso, 1893 (Dodgsonen ed.).

CARDAVERAZ, A (1744) Cristavaren vicitza. Iruñean: Anchuela, 1744.

CARDAVERAZ, A (1760) Cristavaren bicitza. In Euskal languziak, I, LGEV, 1973/4, 51-149. https://doi.org/10.1542/peds.51.1.149

CARDAVERAZ, A (1761) Euscararen berri onac. In Euskal lan guziak, I, LGEV, 1973/4, 155-170.

CARDAVERAZ, A (1761) A ita San lgnacioren ejercicioen gañean afectoac. In Euskal lan guziak, I, LGEV, 1973/4, 263-361.

CERQUAND, J.F. (1874-1885) «Légendes et récits populaires du Pays Basque». Bulletin de la Societé des Sciences, Lettres et Arts de Pau, 1874-5, 1875-6, 1876-7, 1884-5. Orain euskaraz soilik, Ipar Euskal herriko legenda eta ipuinak, Txertoa, Donosria, 1985-6, 2 tomo.

CHEVALIER, J.C. (1968) Histoire de la syntaxe. La naissance de la notion de complément dans la grammaire française (1530-1570). Geneve-Paris, 1968.

DARRIGOL (1827) Dissertation critique et apologétique sur la langue basque. Baiona, 1827.

DARTHAYET, J.P. (1867) Le mécanisme de la construction du verbe basqueen dialects du Labourd et des pays limitrophes. Bayonne, 1867.

DUVOISIN, J.P. (1856) Liburu ederra. Baiona, 1856; Hordago, Donostia, 1978; EEE, Donostia, 1987.

DUVOISIN, J.P. (1858) Laborantzako liburua. EEE, Donostia, 1986.

ETXANIZ, N. (1958) Euskal-Antzertiak. Kuliska Sorra 27-8, Itxaropena, Zarautz, 1958.

ETXEBARRIA, J.M. (1991) Zeberio haraneko euskararen azterketa etno-linguistikoa. Ibaizabal, Deustu, 1991.

EUSKALTZAINDIA, (1987) «Hitz ordena». Euskal Gramatika lehen urratsak - 1 (Eraskina), 19-46.

GÈZE, L. (1873) Éléments de grammaire basque. Bayonne, 1875; Hordago, Donostia, 1979.

GREENBERG, J.H. (1963) «Sorne Universals of Grammar with Particular Reference to the Order of Meaningful Elements». In: J.H. Greenberg (ed.), Universals of Language, 58-90, Cambridge (Mass), MIT Press. (2nd. ed., 1966, 73-113; baita ere italieraz, in La tipología linguistica, P. Ramat (ed.), 115-154.).

GUERRICO, J.I. (1805) Cristau doctriña guztiaren explicacioaren sayaquera. Tolosa, 1858, 2 tomo.

HAGÈGE, C. (1978) «Du théme au théme en passant par le sujet. Pour une théorie cyclique». La Linguistique, 14-2, 1978, 3-38.

HAGÈGE, C. (1978) «Intonation, fonctions syntaxiq ues, chaîne-systeme, et universaux des langues». BSLP, XXIII, 1978, 1-48.

HAGÈGE, C. (1985) L'homme de paroles. Contribution linguistique aux sciences humaines. Fayard, 1985, Folio Essais. 2e. éd. 1986.

HARRIET, M. (1741) Gramatica escuaraz eta francesez. Baiona, 1741.

HAWKJNS, J .A Word Order Universals, Academic Press, 1983.

HIDALGO, V. (1993) Resurreccion Maria Azkue (1864-1951): XX mendeko hitz ordenamenduaren iraulketa bortitz guztiaren, Aita eta eragile. (Lan argitaragabea, dokrorecza resiaren parce).

HIDALGO, V. (1993) Hitzen ordena euskaraz. Euskal gramatikalarien testigantza: iritziak eta, praktika idatziak. (Lan argitaragabea, doktoretza tesiaren parte).

HIDALGO, V. (1994) Hitz ordenaren estatistikak euskaraz. (Lan argitaragabea, doktoretza tesiaren parte).

HIDALGO, V. (1995) Hitzen ordena euskaraz. (Doktoretza tesia, EHU, Euskal Filologia, Gasteiz, argitaragabea).

INCHAUSPE, E.T. (1856) «Notes grammaticales». Gehigarria, Sen Mathiuren Ebanjelioa-ri, I-XL VI. Euskaltzaindiak berrargitararua 1991 n, Bonaparteren lan guztien anean.

INCHAUSPE, E.T. (1858) Le verbe basque. Bayonne, 1858; Hordago, Donostia, 1979. https://doi.org/10.1515/9783110829334.929a

IRIGOIEN, A. (1979) «Sebero Altube eta euskal hizkuntzaren pleguak». Euskera, 1980, 325-353.

ITHURRY, J. (1895-.... ) Grammaire basque. Dialecte labourdin. Bayonne, 1895

LAFITTE. P. (1944) Grammaire basque (Navarro-labourdin littéraire). Baiona, 1944 (2. arg. Bordeaux, 1962; Elkar, Donostia, 1979).

LAKARRA, J. (1984) (ed.) «Bertso bizkaitarrak». ASJU, XVIII, 1984, 89-197.

LARDIZABAL, F.I. (1855) Testamentu zarreco eta berrico condaira. Tolosa, 1855.

LARDIZABAL, F.I. (1856) Gramatica vascongada. San Sebastián, 1856.

LARRAMENDI, M. (1990) Escritos breves. Donostia, SGEP, 1990.

LÉCLUSE, F. (1826) Grammaire basque. ASJU, 1987, 813-916.

LEIZAOLA, F. (koordin.), (1983) Euskalerriko Atlas Etnolinguistikoa -EAEL-. Lehen atala. Lehen zatia. Aranzadi Zientzia Elkartea, Etnologia Mintegia, Donostia, 1983. Bigarren zatia, 198?.

LEKUONA, M. (1918) Métrica vasca. Vitoria, 1918 (Idaz-lan guztiak. l. Aozko literatura, 1978, 131-157).

LHANDE, P. (1921) Yolanda. Donostia, 1921 (jatorrizko frantzesezkoa, Paris, 1921).

MICOLETA, R. (1653) Modo breve para aprender la lengua vizcayna. Barcelona, 1880; Sevilla, 1897.

MITXELENA, L. (1953) Arnaut Oihenart. BRSVAP, 1953, 445-463 (bereziki, 459-462 orr). (Orain in Mitxelenaren Euskal Idazlan Guztiak -MEJG-, V, 35-47.).

MITXELENA, L. (1954) (ed.), «Viva Jesus», BAP X, 1954.

MITXELENA, L. (1968) «Plan base o proyecto general sobre unificación. Euskera - Batasuna». Euskera, XIII, 1968, 203-219 (bereziki, joskera atala, 218-9 orr.) (MEIG, VII, 135-153).

MITXELENA, L. (1977) «Euskal hizkera eta euskal neurkera». Euskera, XXII, 1977, 721-733 (bereziki, Ate osteko eraskin gisa atala, 729-33 orr.). (MEIG, IV, 91-105).

MITXELENA, L. (1978) «Miscelánea filológica vasca I». FL V, 1978, 205-228 (bereziki, Relato y orden de palabras atala, 220-224 orr.). (Baita ere, in Palabras y textos, EHU, 1987, 363-385).

MITXELENA, L. (1979) «Miscelánea filológica vasca III». FL V, 1979, XI, 213-236 (bereziki, Arratsaldea zen alakoa atala, 226-230 orr.). (Baita ere in Palabras y textos, EHU, 1987, 411-433).

MITXELENA, L. (1981) «Galdegaia eta mintzagaia euskaraz». Euskal linguistika eta literatura: Bide berriak. Univ. de Deusto, 1981, 57-8 (baita ere in MEJG).

MOGUEL, J .A. ( 1802) Peru Abarca. Durango, 1881; faksimila, 1981.

MOCOROA, J.M. («Ibar»), (≈ 1966) Eskutitza, I. Eizmendi «Basarri»ri erantzun. In, IRIG0IEN, A. (1979) «Sebero Altube eta euskal hizkuntzaren pleguak». Euskera, 1980, 340-3.

OLAECHEA, B. (1763) Dotrina Cristianea, Vitoria 1763. (2. arg. zuzendua, Bilbo, 1775).

RICKEN, U. (19??) «L'ordre naturel du français. Naissance d'une theorie». In La Gramaire Generale. Des modistes aux ideologues, H. Aarsleff (et al.) (eds.), PUL, Lille III, 201-216.

RICKEN, U. (1985) Grammaire et philosophie au siecle des lumieres. Controverses sur l'ordre natural et la clarté du français. PUL, Lille III, 1985.

RIJK, R.P.G. de, (1969) «Is basquean SOV language?». FLV, 3, 1969, 319-351.

ROTAETXE, K. (1978) Estudio estructural del euskera de Ondárroa. L. Zugaza (ed.), Durango, 1978.

SARASOLA, I. (1983) (ed.) «Fray Juan de Zumarragaren Guruna». ASJU, XVII, 1983, 97-102.

SCAGLIONE, A. (1972) The Classical Theory of Composition. From its Origins to the Present. A Historical Survey, Chapel Hill, The Univ. Of North Carolina Press, 1972.

TARTAS, J. (1666) Onsa hilceco bidia. Orthez, 1666 (RIEV, I, II, III).

TELLECHEA J. l. (1968) «Larramendi y Cardaveraz. Censura y réplica inéditas sobre un libro de piedad». ASJU, 2, 1968, 5-31.

URGELL, B.( 1985) Refranes y sentencias-eko hitz ordenaz, zenbait ohar. 1985, eskuizkribua.

URRUZUNO, P.M. (1988) lpuinak. EEE, Donostia, 1988.

URQUIJO, J. (1911-1933) Los refranes y sentencias de 1596 Estudio comparativo. RIEV, 1911-1933; Auñamendi, Donostia, 1967, 2 tomo.

VILLASANTE, L. (1956) «Comunicación del P. Villasante sobre la réplica del Sr. Altube al Sr. Michelena acerca de sintaxis vasca. - Estudios de sintaxis vasca». Euskera, 1956, 14-18.

VILLASANTE, L. (1966) «(Hitzaurrea)». In T xomin Agirre, Garoa, EFA (berrarg.), 3-16.

VILLASANTE, L. (1970) «Sintaxis». In Hacia la Lengua Literaria Común. EFA, Serie Eleizalde (2. arg.), 89-93.

VILLASANTE, L. (1974) «Euskara idatziaren joskera. Euskal idazle zaharren gaitzestea XX. mendean». FLV, 1974, 325-342.

VILLASANTE, L. (1975) «Hitzaurre gisa». ln S. Altube, Erderismos, Euskaltzaindia (berrarg.), V-XII.

VILLASANTE, L. (1976) Sintaxis de la oración compuesta. EFA. Serie Eleizalde (bereziki, «Orden entre la oración principal y la subordinada», eta «Orden de colocación entre las subordinadas de un mismo período» atalak, 58-60).

VILLASANTE, L. (l 979) Historia de la literatura vasca (2. arg.). Aranzazu. (Autore desberdinen azalpenetan barreiatutako iruzkinak, bereziki Azkue, Altube era XX mende honetako hegoaldekoen arrean).

VILLASANTE, L. (1980) Sintaxis de la oración simple. EFA. Serie Eleizalde (bereziki, «Ordenación de los elementos en la frase vasca», 227-260).

VILLASANTE, L. (1982) «Sarrera». In Lapeyre, Kredo edo sinhesten dut esplikatua, Euskaltzaindia (berrarg.), 5-27.

VILLASANTE, L. (1988) «Hitzaurrea». In Azkue, R.M. Latsibi, Labayru (berrarg.), IX-XIV.

VILLASANTE, L. (1988) «Prosazko tradizio sendo bat osatu beharra». In Euskararen auziaz, EFA, Serie Eleizalde, 141-154.

VILLASANTE, L. (1989) «Aira Ubillos-en "Christau doctriñ berri-ecarlea"». Euskera, XXXIV, 1989, 517-531.

WEIL, H. (1844) L 'ordre des mots dans les langues anciennes comparées aux langues modernes. 3é. ed., Paris, 1879.

WEBSTER, W. (1993) Euskal ipuinak. EEE, Donostia, 1993, 2 tomo.