Euskarazko alfabetatze goiztiarra: dispositibo didaktikoen ezaugarritzea eta sailkapena
Laburpena
Ikerketa honetan D ereduko ikastetxe batean idazketaren hastapenetan hizkuntza idatzia nola irakatsi den ezagutu nahi izan dugu. Horretarako, Haur Hezkuntzako lau eta bost urteko haurren gela banatan zein Lehen Hezkuntzako lehen mailako (sei urte) beste batean hemeretzi eskola-saio grabatu dira; eta saio bakoitzean idatzizkoa irakasteko abian jarri diren dispositibo didaktikoak zeintzuk eta nolakoak diren aztertu dugu. Izaera kualitatiboko ikerketa honen emaitza gisa, idatzizkoa irakasteko dispositibo didaktikoen inbentarioa sortu da. Guztira berrogeita bat dispositibo didaktiko identifikatu eta ezaugarritu dira zortzi irizpidetan.
Estatistikak
Erreferentziak
Aldekoa Beitia, I. & Ruiz Bikandi, U. (2009). Irakurritakoa ulertzea eta irakurritakoa ulertzen irakastea 2Hn. In U. Ruiz Bikandi (arg.), Bigarren hizkuntzaren didaktika Haur eta Lehen Hezkuntzan (207.-236. or.). Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua.
Aeby-Daghé, S. & Dolz, J. (2008). Des gestes didactiques fondateurs aux gestes spécifiques à l’enseignement-apprentissage du texte d’opinion. In D. Bucheton & O. Dezzuter (arg.), Le développement des gestes professionnels dans l’enseignement du français (83.-105. or.). De Boeck Supérieur.
American Psychiatric Association (APA). (2014). Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales (DSMV). Editorial Médica Panamericana.
Ayala Pérez, T. (2018). Del texto al hipertexto, del discurso al discurso multimodal: una mirada desde la cibercultura. Contextos: Estudios de Humanidades y Ciencias Sociales, 41.
Azorín Abellán, C. (2019). Las transiciones educativas y su influencia en el alumnado. Revista Edetania, 55, 223248. https://doi.org/10.46583/edetania_2019.55.444
Bello Lozano, P.A., Espinoza Melo, C.C. & Otondo Briceño, M. (2021). Dispositivo didáctico REI, co-enseñanza e identidad docente en contextos de inclusión educativa. Revista Conrado, 17(79), 186-198. https://conrado.ucf.edu.cu/index.php/conrado/article/view/1713
Benveniste, É. (1977). El aparato formal de la enunciación. In É. Benveniste (arg.), Problemas de lingüística general II (82.-91. or.). Siglo XXI.
Bosch, M. & Gacón, J. (2007). 25 años de transposición didáctica. In L. Ruiz Higueras, A. Estepa Castro & F.J. García García (arg.), Sociedad, escuela y matemáticas: aportaciones de la teoría antropológica de lo didáctico (385.-406. or.). Servicios de Publicaciones de la Universidad de Jaén.
Braslavsky, B.P. (1962). La querella de los métodos en la enseñanza de la lectura: sus fundamentos psicológicos y la renovación actual. Editorial Kapelusz.
Bronckart, J.P. (2004). Actividad verbal, textos y discursos: por un interaccionismo socio-discursivo. Infancia y Aprendizaje.
Brousseau, G. (2007). Iniciación al estudio de la teoría de las situaciones didácticas. Editorial Zorzal.
Castles, A., Rastle, K. & Nation, K. (2018). Ending the reading wars: reading acquisition from novice to expert. Psychological Science in the Public Interest, 19, 5-51. https://doi.org/10.1177/1529100618772271
Chevellard, Y. (1997). La transposición didáctica: del saber sabio al saber enseñado. Aique.
Cuetos, F., Soriano, M. & Rello, L. (2019). La dislexia ni despiste ni pereza. La Esfera de los Libros.
Cummins, J. (2003). Lenguaje, poder y pedagogia: niños y niñas bilingües entre dos fuegos. Ediciones Morata.
Dale, E. & Chall, J.S. (1949). The concept of readability. Elementary English, 26(1), 143-161.
Dávila, P. (1995). El modelo histórico de alfabetización en Euskal Herria. In P. Dávila (arg.), Lengua, escuela y cultura: el proceso de alfabetización en Euskal Herria, siglos XIX y XX (17.-44. or.). UPV/EHU.
Díez Vegas, C. (2004). La escritura colaborativa en Educación Infantil. Horsori.
Dolz, J. (2019). La régle de sept de la sociodidactique des langues. In B. El Barkini & Z. Meksen (arg.), Plaidoyer sur la variation: mélanges en hommage à Marielle Rispail (21.-49. or.). EME éditions.
Dolz, J. & Gagnon, R. (2010). El género textual, una herramienta didáctica para desarrollar el lenguaje oral y escrito. Lenguaje, 38, 497-527. https://doi.org/10.25100/lenguaje.v38i2.4917
Dolz, J. & Schneuwly, B. (1997). Géneros y progresión en expresión oral y escrita. Elementos de reflexión a partir de una experiencia realizada en la Suiza francófona. Textos de Didáctica de la Lengua y de la Literatura, 11, 77-98.
Donostiako Euskara Zerbitzua. (2025a, urriak 31). Datu soziolinguistikoak: erabilera. https://www.donostiaeuskaraz.eus/datu-soziolinguistiko/erabilera/lang/eu
Donostiako Euskara Zerbitzua. (2025b, urriak 31). Datu soziolinguistikoak: ezagutza. https://www.donostiaeuskaraz.eus/datu-soziolinguistiko/ezagutza/lang/eu
Eusko Jaurlaritza. (2024). Euskal Hezkuntza Sistemarako irakurketa estrategia: irakurle konpetenteak lortze bidean 2024-2027. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailburuordetza. https://www.euskadi.eus/contenidos/documentacion/ inn_doc_comp_basicas/eu_def/adjuntos/competencias/EHSIE.pdf
Ferreiro, E. & Teberosky, A. (1979). Los sistemas de escritura en el desarrollo del niño. Siglo XXI.
Flick, U. (2015). La ética en la investigación cualitativa. In U. Flick (arg.), El diseño en la investigación cualitativa (97.-107. or.). Ediciones Morata.
Fons Esteve, M. (2004). Leer y escribir para la vida: alfabetización inicial y uso real de la lengua escrita en la escuela. Editorial Grao.
Garro, E., Perez, K., Lersundi, A., Arias-Hermoso, R., Antón, E., Carmona, U., Romero-Garmendia, I. & Imaz, A. (2025). Arloko alfabetatzearen osagaiak: arloko hiztegia, funtzio kognitibo diskurtsiboak eta testu generoak. In E. Garro, K. Perez, Arias-Hermoso, R., E. Antón, U. Carmona, I. Romero-Garmendia & A. Imaz (arg.), Denok gara (gure alroko) hizkuntza irakasle (17.-32. or.). Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea.
Goigoux, R. (2004). Méthodes et pratiques d’enseignement de la lecture. Formation et pratiques d’enseignement de la lecture en questions, 1, 37-56. https://doi.org/10.26034/vd.fpeq.2004.4145
Goigoux, R. (2016). Lire et écrire: synthèse du rapport de recherche. Étude de l’influence des pratiques d’enseignement de la lecture et de l’écriture sur la qualité des premiers apprentissages. Institut français de l’éducation. https://ife.ens-lyon.fr/sites/default/files/2022-05/synthese-rapport-lire-et-ecrire.pdf
González, X.A., Buisán, C. & Sánchez-Rodríguez, S. (2009). Las prácticas docentes para enseñar a leer y a escribir. Infancia y aprendizaje, 32(2), 153-169. https://doi.org/10.1174/021037009788001752
González-Valenzuela, M.J. & Martín-Ruiz, I. (2017). Effects on reading of an early intervention program of Spanish children at risk of learning difficulties. Remedial and Special Education, 38(2), 67-75. https://doi.org/10.1177/0741932516657652
Guasch Boyé, O. (2009). Idazmena. In U. Ruiz Bikandi (arg.), Bigarren hizkuntzaren didaktika Haur eta Lehen Hezkuntzan (261.-284. or.). UPV/EHU.
Gutiérrez-Fresneda, R. (2018). Estudio longitudinal sobre el fomento de las habilidades de escritura en el periodo de alfabetización inicial. Revista de Psicodidáctica, 23(2), 137-143. https://doi.org/10.1016/j.psicod.2017.09.002
Halliday, M.A.K. (1982). El lenguaje como semiótica social: la interpretación social del lenguaje y del significado. Fondo de Cultura Económica. (Jatorrizko obra 1978an argitaratua)
Hernández y Hernández, D., Cassany, D. & López González, R. (koord.). (2018). Prácticas de lectura y escritura en la era digital. Editorial Brujas.
Hymes, D. (1974). Foundations in sociolinguistics: An ethnographic approach. University of Pennsylvania Press.
Ibarra, I. (2008). Idazketaren didaktika urtez urte. Hik Hasi.
Ibarra, I. & Bereziartua, G. (2011). Irakurtzen eta idazten ikasteko proposamenak: atzo eta gaur. UPV/EHU. https://ikasmaterialak.ehu.eus/hezkuntza/idazten-ikasteko-proposamenak
Jacquin, M. (2009). Entre la fragmentation de l’objet et sa disparation: les obstacles sous la loupe. In B. Schneuwly & J. Dolz (arg.), Des objets enseignés en classe de français (359.-375. or.). Presses Universitaire de Rennes.
James, K. & Berninger, V. (2019). Brain research shows why handwriting should be taught in the computer age. Learning Difficulties Australia Bulletin, 51(1), 25-30.
Jones, M.E. & Christensen, A.E. (2022). Constructing strong foundations of early literacy. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429284021
Larringan, L.M. & Ozaeta, A. (2011). Ahozkoa eta idatzia, bi kultura: zertan elkarren oztopo, zertan elkarren aberasbide. In Mintzola Fundazioa eta Bertsozale Elkartea (arg.), Ahoa bete hots: idatziak ahotsa hartzen duenean (11.21. or.). Lanku Bertso Zerbitzuak.
Ligozat, F. & Almqvist, J. (2018). Conceptual frameworks in didactics-learning and teaching: trends, evolutions and comparative challenges. European Educational Research Journal, 17(1), 3-16. https://doi.org/10.1177/1474904117746720
McLane, J.B. & McNamee, G.D. (1999). Alfabetización temprana. Ediciones Morata.
Miller, J. & Weinert, R. (2002). Lengua hablada, teoría linguística y adquisición del lenguaje. In E. Ferreiro (arg.), Relaciones de (in)dependencia entre la oralidad y la escritura (77.-110. or.). Gedisa Editorial.
Morales, M., Lenoir, Y. & Jean, V. (2012). Dispositivos didácticos en la enseñanza primaria de Quebec. Revista Iberoamericana de Evaluación Educativa, 5(3), 115-132. https://doi.org/10.15366/riee2012.5.3.007
Murphy, P., Wilkinson, I., Soter, A., Hennessey, M. & Alexander, J. (2009). Examining the effects of classroom discussion on students’ comprehension of text: a meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 101, 740-764. https://doi.org/10.1037/a0015576
National Reading Panel. (2000). Report of the National Reading Panel: teaching children to read: an evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction. National Institute of Child Health and Human Development, National Institutes of Health.
Oihartzabal, L. (1992). Irakurketa-idazketaren ikaste prozesuaren paradigma eraikitzailearen eta soziogenetikoaren ikuspegitik II. Didaktika beterako hipotesiak. Tantak, 7, 33-55.
Perez, K. (2014). Alderdi emozionala ahozko hizkuntzaren eta matematikaren ikas-irakaskuntzan: irakasleen estrategia enpatikoen azterketa. Tantak, 24(1), 81-117.
Perez, K., Azpeitia, A. & Ozaeta, A. (2021). Nola ikasten eta irakasten dira hizkuntzak. In K. Perez, A. Azpeitia & A. Ozaeta (koord.), Irakasleen prestakuntza gogoetatsua, hezkuntza berritzeko giltza (60.-83. or.). Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea.
Perfetti, C.A. & Stafura, J.Z. (2021). Word knowledge, lexical quality and reading comprehension: implications for cognitive load in literacy instruction. Scientific Studies of Reading, 25(2), 99-116.
Piaget, J. (2001). Psicología y pedagogía. Editorial Crítica. (Jatorrizko obra 1969an argitaratua)
Ramírez Castillo, M.A. (2010). Enseñanza de la lecto-escritura: procesos cognitivos. INFAD Revista de Psicología, 3(1), 479-485.
Rimoli, M. (2008). Juego, rutinas e indagaciones guiadas. In El juego en la Educación Infantil (56.-71. or.). Novedades Educativas.
Roncero Fernández, A., Fernánedez-Sánchez, M.J. & Durán-Vinagre, M.A. (2023). Enseñanza de la escritura de castellano en el aula de Educación Infantil: una revisión de la literatura. Revista de Investigación en Educación, 21(2), 172-191. https://doi.org/10.35869/reined.v21i2.4598
Ruiz Olabuénaga, J.I. (2012). Metodología de la investigación cualitativa. Deusto.
Sagal Paucar, E.A. & Carvajal Flores, V.A. (2022). Hábitos de lectura: factores que inciden en su adquisición en niños de 8 a 9 años. Revista Cognosis, 7, 35-58. https://doi.org/10.33936/cognosis.v7iEE(3).3875
Sánchez, S. & Santolària, A. (2020). Análisis de publicaciones sobre alfabetización inicial desde una perspectiva didáctica. Tejuelo, 32, 229-262. https://doi.org/10.17398/1988-8430.32.229
Schneuwly, B. (2009a). L’objet enseigné. In B. Schneuwly & J. Dolz (arg.), Des objets enseignés en classe de français (17.-28. or.). Presses Universitaire de Rennes.
Schneuwly, B. (2009b). Le travail enseignant. In B. Schneuwly & J. Dolz (arg.), Des objets enseignés en classe de français (29.-43. or.). Presses Universitaire de Rennes.
Schneuwly, B., Sales-Cordeiro, G. & Dolz, J. (2005). A la recherche de l’objet enseigné: une démarche multifocale. Les dossiers des sciences de l’education, 14(1), 77-93. https://doi.org/10.3406/dsedu.2005.1210
Suggate, S.P., Schaughency, E.A. & Reese, E. (2013). Children learning to read later catch up to children reading earlier. Early Childhood Research Quaterly, 28(1), 33-48. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2012.04.004
Stockard, J., Wood, T., Coughlin, C. & Rasplica, C. (2018). The effectiveness of direct instruction curricula: a meta-analysis of a half century of research. Review of Educational Research, 88(4), 479-507. https://doi.org/10.3102/0034654317751919
Toulou, S. & Schneuwly, B. (2009). Des dispositifs au service de la représentation de la pensée. In B. Schneuwly & J. Dolz (arg.), Des objets enseignés en classe de français (137.-158. or.). Presses Universitaire de Rennes.
Trujillo, F. (2005). Aprendizaje Basado en Proyectos: Infantil, Primaria y Secundaria. Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (2006). Literacy for life. https://www.nala.ie/wp-content/uploads/2020/08/NALA-Literacy-for-Life-2020.pdf
Vigotsky, L.S. (1973). Pensamiento y lenguaje. Ediciones Fausto. (Jatorrizko obra 1934an argitaratua)
Villanueva, J.D. & Fornieles, F. (2015). Estudio comparativo en el aprendizaje de la escritura en la Educación Infantil: construcitivismo vs. método silábico. Ocnos, 14, 100-113. https://doi.org/10.18239/ocnos_2015.14.07
Wolf, G.M. (2018). Developing reading automaticity and fluency: revising what reading into current practice. Creative Education, 9(6), 838-855. https://doi.org/10.4236/ce.2018.96062
Egile-eskubideak 2025 Diego Egizabal Ollokiegi, Agurtzane Azpeitia Eizagirre, Arantza Ozaeta Elorza

Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.



