Euskalkien sailkapen berriaz zenbait ohar [Observaciones sobre la nueva clasificación de los dialectos vascos]
Resumen
En este artículo comento el libro Euskalkien sailkapen berria (2019) [“Nueva clasificación de los dialectos vascos”], basado en los resultados del atlas lingüístico de la Real Academia de la Lengua Vasca. Se ponen de manifiesto los defectos que, en general, se observan en los atlas de este tipo y, muy especialmente, en este de Euskaltzaindia. También se discuten algunos aspectos de la metodología seguida por los autores de la nueva clasificación dialectal.
Estadísticas
Referencias
Agirrebeña, A., Alberdi, I., Mendiguren, X. & Sarasua A. (2007). Beasaingo euskara. Beasain: Beasaingo Udala.
Agirrebeña, A. & Elexpuru, J. M. (2014). Elorrixoko berbetia. Elorrio: Elorrioko Udala & Badihardugu Euskara Elkartea.
Agirrebeña, A., Maiz, B., Muniozguren, F., Sarasua, A. & Zabaleta, M. (2007). Zarautz hizketan. Zarautz: Zarauzko Udala.
Agirrebeña, A., Sarasua, A. & Zabaleta, M. (2017). Getaiko euskera. Getaria: Getariako Udala.
Agirretxe, J. L. & Esnaola, I. (2000). Lezoko euskararen azterketa. Lezo: Lezoko Unibertsitateko Udala.
Agirretxe, J. L., Lersundi, M. & Olaetxea, O. (2000). Pasaiako hizkera. Pasaia: Pasaiako Udala.
Alberdi, J. (1996). Euskararen tratamenduak: erabilera (Iker, 9). Bilbo: Euskaltzaindia.
Altuna, P. (arg.). (1985). Bonapartek eta Aita Aranak elkarri egin kartak. Fontes Linguae Vasconum, 46, 305-341.
Altuna, R., Elortza, J. & Zumalde, K. (2014). O.atiko euskeria. Oñati: Oñatiko Udala.
Apalauza, A. (2008). Imozko euskara. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Apalauza, A. (2012). Nafarroako ipar-mendebaleko hizkeraren egitura geolinguistikoa. Iruña: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Arana Martija, J. A. (arg.). (1991). Opera Omnia Vasconice (4 libk.). Bilbo: Euskaltzaindia.
Aranberri, F. (1996). Ermua eta Eitzako euskara. Ermua: Ermuko Udala.
Aranzadi Zientzia Elkartea. (1984-1990). Euskalerriko atlas etnolinguistikoa (2 libk.). Donostia.
Areta, N. (2003). Eibarko euskara: izen sintagmaren deklinabidea. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea.
Arin, J. & Arruabarrena, J. (1989). Ataungo aho hizkuntzaren barne muinak (2 libk.). Donostia: Kriselu.
Arretxe, J. (1994). Basauriko euskara. Basauri: Basauriko Udala.
Artola, K. (2006-2014). Artzibarko aldaera deitu izanaren inguruan. Fontes Linguae Vasconum, 103, 393-428; 104, 5-31; 112, 5-50; 113, 261-325; 114, 5-59; 115, 195-253; 116, 31-89; 117, 25-100; 118, 393-435.
Artola, K. (2014). Ziorditik Uztarrozeraino (3 libk.) (Munibe, 34). Donostia: Aranzadi.
Artola, K. (2015). Aurizko aldaeraren inguruan (Aurizko eta Orreagako euskararen lagin batzuk). Fontes Linguae Vasconum, 119, 61-108.
Artola, K. (2015-2018). Erroibarko aldaeraren inguruan. Fontes Linguae Vasconum, 120, 229-275; 121, 5-66; 122, 245-301; 123, 115-166; 124, 299-354; 125, 7-54.
Artola, K. (2019). Olaibarko aldaeraren inguruan. Fontes Linguae Vasconum, 127, 249-313; 128, 387-436.
Artzelus, A. (2019). Garaziko hizkuntza-aldakortasuna geografiaren, adinaren eta generoaren arabera. Fontes Linguae Vasconum, 127, 153-188.
Azketa, S. (2002). Fikeko berbakera. Bilbo: Gamiz-Fikako Udala & Bizkaiko Foru Aldundia.
Azpeitia, A. (2003). Zestoarren erretolika. Zestoa: Zestoako Udala.
Azpiazu, A. (2009). Gipuzkoako hegoaldeko euskara. Brinkolan jasotako lexikoa eta etnografia gaiak. Legazpi: Burdinola Elkartea.
Barrutia, E. (1996). Bermeo eta Mundakako arrantzaleen hiztegia. Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
Barrutia, E. (2000). Bizkaiko arrantzaleen hiztegia. Bilbo: Labayru Ikastegia & Bilbo Bizkaia Kutxa.
Basauri, S. & Sarasua, A. (2003). Eibarko hiztegi etnografikoa. Eibar: Eibarko Udala.
Beristain, A. (2018-2019). Azpeitiko euskararen hiztegi dialektal bat. Fontes Linguae Vasconum, 125, 7-54; 127, 7-58.
Bilbao, B. (2002a). Bermeoko berba eta esamolde kresaltsuak. Bermeo: Bermeoko Udala.
Bilbao, B. (2002b). Bermeoko euskara kresaltsua. Aditza eta fonetika. Bermeo: Bermeoko Udala.
Bonaparte, L.-L. (1862). Langue basque et langues finnoises. Londres.
Bonaparte, L.-L. (1867). Observations sur le formulaire de prône conservé naguère dans l’église d’Arbonne. Baiona: Lamaignère.
Bonaparte, L.-L. (1872). Études sur les trois dialectes basques des vallées d’Aezcoa, de Salazar et de Roncal, tels qu’ils sont parlés à Aribe, à Jaurrieta et à Vidangoz. Londres.
Bonaparte, L.-L. (1877). Observations sur le basque de Fontarabie, d’Irun etc. E. Leroux (arg.) Actes de la Société Philologique, 6(3), 149-191.
Bonaparte, L.-L. (1881a). Observaciones sobre el vascuence de algunos pueblos del valle de la Burunda. Euskal-erria, 145-151.
Bonaparte, L.-L. (1881b). Observaciones sobre la ley de la afinidad de las vocales en el vascuence de Lizaso, valle de Ulzama, provincia de Navarra. Revista Euskara, 4, 65-70.
Bonaparte, L.-L. (1881c). Observaciones acerca del vascuence de Valcarlos. Revista Euskara, 4, 161-166.
Bonaparte, L.-L. (1991). Le verbe basque en tableaux. In J. A. Arana Martija (arg.), Opera omnia vasconice (i) (pp. 175-442). Bilbo: Euskaltzaindia (Jatorrizko liburuaren argitaratze urtea 1869).
Burgete, X. & Gaminde, I. (1991). Otxandioko euskaraz. Otxandio: Otxandioko Udala; Bizkaiko Foru Aldundia.
Cabodevilla, J. (1991). Aetzen uskara. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Camino, I. (1997). Aezkoako euskararen azterketa dialektologikoa. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Camino, I. (2009). Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Camino, I. (2016). Amiküze eskualdeko heskuara. Iruña: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Coyos, J.-B. (1999). Le parler basque souletin des Arbailles. Une approche de l’ergativité. Paris: L’Harmattan.
Daranatz, J.-B. (arg.). (1928-1931). Correspondance du Capitaine Duvoisin. Revista Internacional de Estudios Vascos, 19, 58-70, 280-286, 425-433, 449-492; 20, 152-181; 21, 70-97, 334-368; 22, 44-73, 310-337.
Duhau, H. (1993-2003). Hasian-hasi. Beskoitzeko euskara (2 libk.). Donibane Lohizune: Alinea & Ahoka.
Echaide, A. M.ª. (1984). Erizkizundi Irukoitza / Triple Cuestionario / Triple Questionnaire (2 libk.) (Iker, 3). Bilbo: Euskaltzaindia.
Elexpuru, J. M. (2004). Bergara aldeko hiztegia. Bergara: Bergarako Udala.
Elortza, G., Garro, E., Ormaetxea, J. L., Garai J. M. & Plazaola E. (1999). Arrasateko euskara. Arrasate: Arrasateko Udala.
Epelde, I. (2003). Larresoroko euskara (doktore tesi argitaragabea). ehu/upv.
Erdozia, J. L. (2001). Sakana erdialdeko euskara. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Erdozia, J. L. (2004). Sakanako hiztegi dialektologikoa. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Errazti, A. (1994). Iurreta Elizateko euskara eta toponimia. Iurreta: Iurretako Udala.
Etxabe, K. & Garmendia, L. (2003). Zaldibiako euskara: bertako bizimodua, ohiturak eta pasadizoak. Zaldibia: Zaldibiako Udala.
Etxabe, K. & Garmendia, L. (2004). Ordiziako euskara: garai bateko bizimodua eta gaurko hizkuntza-egoera. Ordizia: Ordiziako Udala & Hitzaro Euskara Elkartea.
Etxebarria, J. M. (1991). Zeberio haraneko euskararen azterketa etno-linguistikoa. Zornotza: Ibaizabal.
Etxebarria, J. M. (1995). Gorbeia inguruko Etno-ipuin eta esaundak. Bilbo: Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkai Kutxa.
Etxebarria, J. M. (2016). Gorbeia inguruko Etno-ipuin eta esaundak (ii). Bilbo: Euskaltzaindia & Deustuko Unibertsitatea.
Etxegorri, P. (2003). Jeruntzeko üskara. Ekialdeko euskara. Fontes Linguae Vasconum, 93, 247-286.
Etxegorri, P. (2012). Biarnoko euskaldunak historiaren eta hizkuntzaren bidegurutzean. Legazpi: ZingiZango Legazpiko Euskara Elkartea.
Euskaltzaindia (2008-). Euskararen herri hizkeren atlasa [ehha] (10 libk.). Bilbo: Euskaltzaindia
Fraile, I. & Fraile, A. (1996). Oiartzungo hizkera. Oiartzun: Oiartzungo Udala.
Gaminde, I. (1985a). Aditza bizkaieraz (3 libk.). Iruña: Udako Euskal Unibertsitatea.
Gaminde, I. (1985b). Aditza ipar goi nafarreraz (3 libk.). Iruña: Udako Euskal Unibertsitatea.
Gaminde, I. (1998). Euskaldunen azentuak. Bilbo: Labayru Ikastegia.
Gaminde, I. (1999). Bakio berbarik berba. Bilbo: Bakioko Udala, Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Gaminde, I. (2000). Zamudio berbarik berba. Bilbo: Zamudioko Udala, Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Gaminde, I. (2001a). Arrieta berbarik berba. Bilbo: Arrietako Udala, Bizkaiko Foru Aldundia, Eusko Jaurlaritza & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Gaminde, I. (2001b). Jatabe berbarik berba. Bilbo: Jatabeko Udala; Bizkaiko Foru Aldundia, Eusko Jaurlaritza & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Gaminde, I. (2001c). Me.aka berbarik berba. Bilbo: Meñakako Udala & Bizkaiko Foru Aldundia.
Gaminde, I. (2001d). Leioa berbarik berba. Leioa: Leioako Udala.
Gaminde, I. (2001e). Mungia berbarik berba. Mungia: Mungiako Udala & Mungia euskaldunduz.
Gaminde, I. (2003). Zaldibar berbarik berba. Zaldibar: Zaldibarko Udala, Bizkaiko Foru Aldundia & Eusko Jaurlaritza.
Gaminde, I. (2004). Berango berbarik berba. Berango: Berangoko Udala, Bizkaiko Foru Aldundia & Eusko Jaurlaritza.
Gaminde, I. (2006). Lezama berbarik berba. Lezama: Lezamako Udala, Bizkaiko Foru Aldundia & Mendebalde Kultura Alkartea.
Gilisasti, I. (2003). Urduliz aldeko berba lapikokoa. Bilbo: Bizkaiko Foru Aldundia.
Guiter, H. (1973). Atlas et frontières linguistiques. In G. Straka & P. Gardette (arg.), Les dialectes romans de France à la lumière des atlas régionaux: 61-109. Paris: CNRS.
Hualde, J. I. (1991). Basque Phonology. Londres: Routledge.
Hualde, J. I. (1997). Euskararen azentuerak (asjuren gehigarriak, 42). Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & Euskal Herriko Unibertsitatea.
Hualde, J. I. & Bilbao, X. (1992). A phonological Study of the Basque dialect of Getxo (ASJUren gehigarriak, 29). Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Hualde, J. I., Elordieta, G. & Elordieta, A. (1994). The Basque dialect of Lekeitio (ASJUren gehigarriak, 34). Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & Euskal Herriko Unibertsitatea.
Hurtado, I. (2001). Goierriko eta Tolosalde hegoaldeko hizkerak. Lazkao: ix. Gerriko Ikerlan Sariketa.
Ibarra, O. (1995). Ultzamako hizkera. Inguruko euskalkiekiko harremanak. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Ibarra, O. (2000). Erroibarko eta Esteribarko hizkera. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Ibarra, O. (2007). Erroibarko eta Esteribarko hiztegia. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Intza, D. (1922a). Naparroko aditz-laguntzallea zuketazko esakeran. Euskera, 3(2), 65-92.
Intza, D. (1922b). Burundako euskalkia. Euskera, 3(3), 3-42.
Irigoyen, A. (arg.). (1957). Cartas de Inchauspe al Príncipe Luis Luciano Bonaparte. Euskera, 2, 171-260.
Iturain, I. & Loidi, L. (1995). Orioko euskara. Orio: Orioko Udala.
Izeta, M. (1996). Baztango hiztegia. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Labaka, A., Azurza, M. E. & Bereziartua, J. I. (1996). Lasarte-Oriako euskararen azterketa. Lasarte-Oria: Lasarte-Oriako Udala.
Labov, W. (1972). Sociolinguistic patterns. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Lacombe, G. (arg.). (1932-1933). Lettres du Prince Louis-Lucien Bonaparte à D. A. Campión. Revista Internacional de Estudios Vascos, 23, 192-198; 24, 304-313.
Larramendi, M. (1729). El impossible vencido. Arte de la Lengua Bascongada. Faksimilea Donostia: Hordago, 1979.
Larramendi, M. (1745). Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y lat.n (2 libk.). Donostia: Bartolomé Riesgo Montero.
Larramendi, M. (1969). Corografía o descripción general de la Muy Noble y Muy Leal Provincia de Guipúzcoa. J. I. Telletxea Idigoras (arg.). Donostia: Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones.
Larrañaga, J. (1998). Antzuolako hizkera. Antzuola: Antzuolako Udala.
Larrea, A. & Rekalde, J. (2010). Arratia inguruko hiztegia. Bilbo: Ediciones Betra iii milenio.
Lasa, X. (2004). Urretxu eta Zumarragako euskara. Urretxu eta Zumarragako udalak.
Lujanbio, O. (2018). Goizuetako azentu-hiztegia. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 47(2), 1-86. doi: https://doi.org/10.1387/asju.18678
Makazaga, J. M. (2010). Elgoibarko ahozko euskara (Iker, 25). Bilbo: Euskaltzaindia.
Mallea, I. (2002). Mendata, gure geurea danentzat. Mendata: Mendatako Udala.
Martínez de la Cuadra, A. (2006). Nabarniztarren berbakera. Nabarniz: Nabarnizko Udala.
Mitxelena, K. (1958). Un vocabulario aezcoano, salacenco y roncalés preparado por el príncipe Bonaparte. Bolet.n de la Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País, 14, 335-364.
Mitxelena, K. (1990). Fonética histórica vasca (ASJUren gehigarriak, 4). Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia. (Jatorrizko liburuaren argitaratze urtea, 1961, 2. argitalpena, zuzendua eta osatua, 1977).
Montoya, E. (2004). Urdazubi eta Zugarramurdiko euskara. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Mugarza, P. (2006). Mallabiko euskara. Mallabia: Mallabiko Udala, Eusko Jaurlaritza & Bizkaiko Foru Aldundia.
Navarro, J., Navarro, J. & Andueza, M. L. (2009). Lizarraga Ergoieneko euskara. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Oihenart, A. (1656). Notitia utriusque Vasconiae tum Ibericae tum aquitanicae. 2. arg., osatua. Berrargitaratua J. Gorosterratzu (itzultzailea) Revista Internacional de Estudios Vascos, 17-19 (1926-1928). Faksimilea Gasteiz: Eusko Legebiltzarra, 1992.
Olano, M. (1998). Areso eta Leitzako hizkerak. Leitza: Nafarroako Gobernua, Leitzako Udala & Aresoko Udala.
Olano, M. (2005). Aio, Leitze! Leitzako euskararen hiztegia. Leitza: Leitzako Udala.
Ondarra, F. (arg.) (1982). Materiales para un estudio comparativo del vascuence de Elcano, Puente la Reina, Olza y Goñi. Fontes Linguae Vasconum, 39, 133-228.
Ormaetxea, J. L. (2006). Aramaioko euskara (azterketa dialektologikoa). Leioa: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Pagola, R. M. (1992). Euskal fonetika Nafarroan (2 libk.). Iruña: Nafarroako Gobernua.
Pagola, R. M. (1993-1999). Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea.
Pérez, A. (1991). Bermeoko herri hizkera. Bilbo.
Pikabea, J. (2005). Aginaga. Errioko jarduerak eta bertako hiztegia. Donostia: Eusko Ikaskuntza.
Román, I. (2001). Berrizko euskara. Abadiño: Gerediaga Elkartea.
Ruiz de Larrinaga, J. (arg.). (1954-1958). Cartas del P. Uriarte al Príncipe L-L. Bonaparte. Boletín de la Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País, 10, 231-302; 13, 220-239, 330-348, 429-452.
Sagarzazu, T. (2005). Hondarribiko eta Irungo euskara. Irun: Alberdania.
Salaberri, P. & Kamino, P. (2007). Luzaideko euskararen hiztegia. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Salaburu, P. (1984). Hizkuntz teoria eta Baztango euskalkia: fonetika eta fonologia (2 libk.). Leioa: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Salaburu, P. & Lakar, M. (2005). Baztango mintzoa: gramatika eta hiztegia. Iruña: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Salazar, B. (2001). Ugaoko euskara. Bilbo: Ediciones Betra iii milenio.
Santazilia, E. (2009). Luzaideko hizkuntz bariazioa. Fontes Linguae Vasconum, 111, 219-248.
Sarasua, A., Agirrebeña, A. & Zenarruzabeitia, L. (2005). Eibarko euskara. Eibar: Eibarko Udala.
Uriarte, J. (2003). Fruiztarrak berbetan. Fruiz: Fruizko Udala, Eusko Jaurlaritza & Bizkaiko Foru Aldundia.
Urquijo, J. (arg.). (1908-1910). Cartas escritas por el príncipe L.-L. Bonaparte a algunos de sus colaboradores. Revista Internacional de Estudios Vascos, 2, 215-221, 655-659; 4, 233-297.
Yrizar, P. (1981). Contribuci.n a la dialectolog.a de la lengua vasca (2 libk.). Donostia: Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala.
Yrizar, P. (1991-2002). Morfolog.a del verbo auxiliar (14 libk.). Bilbo: Euskaltzaindia.
Zelaieta, E. (2008). Baztan-Bidasoako hizkeren azterketa dialektologikoa. Iruña: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuazo, K. (1997). Oiartzungo hizkeraren kokagunea. Fontes Linguae Vasconum, 76, 397-425.
Zuazo, K. (1998). Euskalkiak, gaur. Fontes Linguae Vasconum, 78, 191-233.
Zuazo, K. (2003). Euskalkiak, herriaren lekukoak. Donostia: Elkar.
Zuazo, K. (2006). Deba ibarreko euskara. Dialektologia eta tokiko batua. Eibar: Badihardugu Euskara Elkartea.
Zuazo, K. (2008). Euskalkiak, euskararen dialektoak. Donostia: Elkar.
Zuazo, K. (2010a). El euskera y sus dialectos. Irun: Alberdania.
Zuazo, K. (2010b). Sakanako euskara. Burundako hizkera. Iruña: Nafarroako Gobernua eta Euskaltzaindia.
Zuazo, K. (2012). Arabako euskara. Donostia: Elkar.
Zuazo, K. (2013). Mailopeko euskara. Leioa: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Zuazo, K. (2014). Euskalkiak. Donostia: Elkar.
Zuazo, K. (2017). Mendebaleko euskara. Donostia: Elkar.
Zuazo, K. (2018). Sarako euskara. Leioa: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Zuazo, K. (2019). Standard Basque and its Dialects. London: Routledge.
Zuazo, K. & Goiti, U. (2016). Uribe Kosta, Txorierri eta Mungialdeko euskara. Leioa: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Zubiri, J. J. & Perurena, P. (1998). Goizueta eta Aranoko hizkerak. Leitza: Nafarroako Gobernua, Goizuetako Udala & Aranoko Udala.
Derechos de autor 2020 Koldo Zuazo Zelaieta
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
