Erlatibo hautsiak. Izen ardatzaren eskuin hedatzen diren erlatiboak euskaraz (I)

Víctor  Hidalgo Eizagirre

doi:10.35462/flv89.2

Víctor Hidalgo Eizagirre Doktore Euskal Filologian [España]

Resumen

En la serie de artículos que iniciamos, analizamos aquellas estructuras de relativo que en euskara se extienden a la derecha de la cabeza nominal. En este primer artículo tratamos aquellos relativos fracturados que, iniciados de una manera común a la izquierda de su cabeza nominal, presentan todavía algún complemento a la derecha de ésta. Tales relativos han sido hasta ahora absolutamente rechazados y negados por los estudiosos de la lengua, pero pueden atestiguarse en todos los tiempos y variedades de la misma. Sistemáticamente analizamos dos corpus principales, en los cuales tales «fracturas» constituyen hasta un 8% de todos los relativos. Presentamos un extenso ejemplario de éstas y tratamos de acercarnos a los condicionantes de su uso...

Estadísticas

37

La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

AGIRRE, J. B., (1808) Eracusaldiac. Tolosa, 1850, 3 tomo; Donostia, Hordago, 1978.

ALTUBE, S., (1919) De sintaxis euskérica. Donostia, 1920.

AÑIBARRO, P.A., (1802/1821/1827) Escu-librua. Tolosa, 1802, Hordago 1978. (2. arg. zuzendua, Escu-liburua, Tolosa, 1821; 3. arg., Esculiburua, Tolosa, 1827).

AÑIBARRO, P.A., (1803) Lora sorta espirituala. Tolosa, 1803; ASJU, XXII-1, 7-92 (sarrera, B. Urgell).

AÑIBARRO, P.A., (1897) Curutze Santearen Aita Gure ta Ave Marien ganeco eracusaldiac. Durango, 1897.

AÑIBARRO, P.A., (1923-33) Axular: Gueroco guero … Bizcayco eusquerara … RIEV, 1923, 1925, 1926, 1928, 1929, 1931, 1933.

AÑIBARRO, P.A., (1987) Nekea arindurik. ASJU, XX-1, 1987, 211-263 (B. Urgellen sarrera).

ARANBURU, M.; M. BAGO AGIRRE (1899) Erriko Jendeentzat Osasun Legeak eta Medikantzako Argibideak. EEE, Klasikoak, 1994.

ARANBURU, M.; M. BAGO AGIRRE (1899) Manual de Higiene y Medicina popular. Vergara, 1899.

ARGIA (1994) Landareak. 1.476 zenbakiarekin batera dohainik banatutako gehigarria, 1994eko martxoak 27; erredakzioa: M. Lizarralde, P. Zubiria.

ARXU, J.B. (1868) Bi mihiren gramatika, uskara eta francesa, Baiona, 1868; Hordago, 1979.

AXULAR, P. (1643) Gero. Jakin, Aranzazu, 1976. Facsimila, 1988.

AZKUE, R.M. (1888) «Grankanton arrantsaleak» Euskera, XXXIII, 1988, 379-89.

AZKUE, R.M. (1889-90) «Peru Matraka ta Pedr'anton», La Abeja, 1889-1890, I.

AZKUE, R.M. (1891) Euskal-Izkindea. Gramática Eúskara. Bilbao, 1891. BILBO ZAHARRA, (1993) Eutsi 1. Irakaslearen liburua. Bilbo, 1993.

CAMINO, I. (1997) Aezkoako euskararen azterketa dialektologikoa. Nafarroako Gobernua, Hezkuntza eta Kultura Departamentua, 1997.

CERQUAND, J.F. (1874-1885) «Légendes et récits populaires du Pays Basque». Bulletin de la Societé des Sciences, Lettres et Arts de Pau, 1874-5, 1875-6, 1876-7, 1884-5. Orain euskaraz soilik, Ipar Euskal herriko legenda eta ipuinak, Txertoa, Donostia, 1985-6, 2 lib.

DUVOISIN, J.P. (1858) Laborantzako liburua. EEE, Klasikoak, Donostia, 1986.

EGIA, G. (1991) «Noiz sentituko dira merak gure alkateak? Euskal administrazio izkribu zahar batzuk». Senez, 11, 1991, 79-104.

ELIZAMBURU, M. (1889) Lehenagoko Eskualdunak zer ziren. EEE, Klasikoak, 1993.

ETXEBERRI, J. (1712/1907) Obras vascongadas del doctor labortano Joannes d'Etcheberri /1712). J. Urkixoren argitalpena, Paris, 1907.

ETXEPARE, J. (1910) Buruchkak. EEE, Klasikoak, 1992.

EUSKALDUNON EGUNKARIA (1994) 972. zenbakia, asteazkena, 1994eko urtarrila 26.

EUSKALTZAINDIA (1999) Euskal Gramatika Lehen Urratsak V (Mendeko Perpausak - 1). Gramatika Batzordea. 1999, Bilbo.

FRAILE, I; FRAILE, A. (1996) Oiartzungo Hizkera. Oiartzungo Udala, 1996.

GAMINDE, I. (1990) Bilbo berbaz berba. Bilbo, 1990.

GAMINDE, I. (1997) Gatikako euskaraz. Gatikako Gogoz Euskara Taldea, 1997.

GERRIKO, J.I. (1805) Cristau doctriña guztiaren explicacioaren sayaquera. Tolosa, 1858, 2 lib.

GOROSTIZA, J.G. (1981) Idazkera ariketak. UEI, Derio, Labayru, Bilbo, 1981.

HIDALGO, V. (1993) Hitzen ordena euskaraz. Euskal gramatikalarien testigantza: iritziak eta praktika idatziak. (Lan argitaragabea, doktoretza tesirako prestatua).

HIDALGO, V. (1994) Hitz ordenaren estatistikak euskaraz. (Lan argitaragabea, doktoretza tesirako prestatua).

HIDALGO, V. (1999a) «Axular euskal hitzen ordenaren historian». Lapurdum IV, Numéro Spécial 1, Les lettres basques au temps d'Axular (1600-1650). Euskal literatura Axularren aroan. Actes du colloque de Bayonne (12-13 avril 1999), 1999, 143-170. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1605

HIDALGO, V. (1999b) «Hitz ordenaren estatistikak euskaraz». Anuario del Seminario Julio de Urquijo, 1999-2, 393-451.

HIDALGO, V. (2000a) «"Galdegai" bat baino gehiago erakutsi ohi duten esaldiez. Hitzen ordena esaldian: bereizi beharreko eztabaida arlo bi. Galdegaiaren inguruko ikuspegi berri bila (I)». Uztaro 33, 2000, 43-85.

HIDALGO, V. (2000b) «Informazio unitate baten tamainako esaldi laburraren ordenamendu eta informazio-egituraren aukerak eta eraginak. Hitzen ordena esaldian: bereizi beharreko eztabaida arlo bi. Galdegaiaren inguruko ikuspegi berri bila (II)». Uztaro 34, 2000, 39-85.

HIDALGO, V. (2000c) «Gogoetak' hitzen ordena eta esaldien egitura informatiboaz' prosodiaren laguntzaz. Begiratu bat nork bere buruaren aurkezpen esaldiei.». Lapurdum, V, 2000, 113-166. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1296

HUALDE, J.I., G. ELORDIETA, A. ELORDIETA (1994) The Basque Dialect of Lekeitio. Supplements of ASJU, Donostia, 1994.

INTXAUSPE, E.T. (1894) Maria Birjinaren hilabetia. Pau, 1894.

LAFITTE, P. (1971) «Aintzin-solasa». In J. Hiriart-Urruty Mintzaira, Aurpegia: Gizon!, Jakin, Arantzazu, 1971, 13-42.

LARDIZABAL, F.I. (1855) Testamentu berriko kondaira edo historia. Bilbo, 1957.

LARRAMENDI, M. (1990) Euskal textuak. Donostia, 1990.

LARRAMENDI MINTEGIA(1998) Entzungaiak. 27 CD.

LAVENDER FILMS (1989-1993) Euskararen bidean. (Bideo Saila). Gasteiz.

LHANDE, P. (1914) «Uskaldün güdükarientako güthünak». Euskal-Esnalea, 1914, 243-4.

LEIZARRAGA, J. (1571) Iesus Christ gure iaunaren Testamentu berria. Rochella, 1571; Hordago, 1979.

LERTXUNDI, A. (1990) Karla. Erein, 1990.

MENDIBURU, S. (1747) Jesusen Bihotzaren Devocioa. Donostia, 1747 (1882, J.I. Aranaren argitalpena, hitzaurre eta apendizez).

MENDIBURU, S. (1760) Jesusen Amore-Nequeei dagozten cembait otoitz-gai. Iruñea, 1760.

MIKOLETA, R. (1653) Modo breve para aprender la lengua vizcayna. Barcelona, 1880; Sevilla, 1897 (Dodgsonen edizioa eta epilogoa, nondik aipatzen dugun).

MOGEL, J.A. (1800) Confesio ta Comunioco sacramentuen gañean eracasteac. Iruñea, 1800.

MOGEL, J.A. (1802) Peru Abarca. Durango, 1881; faksimila, 1981.

MUJIKA, J.A. (1999) «Erlatibo arrunta zehaztaile? Teoriak eta datuak». Euskera, 1999, 1139-1158.

OIHARZABAL, B. (1985) Les relatives en Basque. Département de Recherches Linguistiques (D.R.L.), Université de Paris.

OIHARZABAL, B. (1987) Étude descriptive de constructions complexes en Basque: Propositions relatives, temporelles, conditionnelles et concessives. Thèse de doctorat, CNRS, 1987.

ORKAIZTEGI, P. (1906) Observaciones para hablar y escribir tolerablemente en nuestro idioma euskaro. Tolosa 1906.

PAGOLA, R.M. (1984) Euskalkiz euskalki. Euskara Zerbitzua, Eusko Jaurlaritza, 1984.

PAGOLA, R.M. (1992) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Bizkaiera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1992).

PAGOLA, R.M. (1993) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Gipuzkera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1993).

PAGOLA, R.M. (1994) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Lapurtera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1994).

PAGOLA, R.M. (1995) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Iparraldeko Goi-Nafarrera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1995).

PAGOLA, R.M. (1996) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Hegoaldeko Goi-Nafarrera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1996).

PAGOLA, R.M. (1997) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Zaraitzera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1997).

PAGOLA, R.M. (1997) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Aezkera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1997).

PAGOLA, R.M. (1997) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Erronkariera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1997).

PAGOLA, R.M. (1999) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Ekialdeko Behe-Nafarrera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1999).

PAGOLA, R.M. (1999) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Mendebaldeko Behe-Nafarrera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1999).

PAGOLA, R.M. (1999) (arg.) Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak. Zuberera. Deustuko Unib., Eusk. Ikas. Ins., 1999).

POUVREAU, S. (16??/1892) Grammaire de la langue basque. In: Les petites oeuvres basques de Sylvain Pouvreau, 1892, 1-12; Hordago, 1978.

RIJK, R.P.G. de, (1972) Studies in Basque Syntax: Relative Clauses. Thesis. MIT, Cambridge, Ma., The Chicago Wich Hunt, Papers from the Relative Clause Festival, Chicago Linguistic Society.

URTE, P. (1712) Biblia Saindua. Oxford, 1894 [Anecdota Oxoniensia. The earliest translation of the Old Testament into the basque language (a fragment)].

VOLTOIRE (1684) Tresora hirur lenguayetakua. 3. arg, 1684; ASJU, 1971, 175-191.

WEBSTER, W. (1877/1993) Euskal ipuinak. I eta II, EEE, Klasikoak, Donostia, 1993, 2 tomo.