Haurtzaroa eta nerabezaroa babesteko Gipuzkoako egoitza-harrerak: euskara, tutelatu ohien bizipenak eta hizkuntza-eskubideak [Los recursos residenciales de protección a la infancia y la adolescencia de Gipuzkoa: el euskera, las experiencias de personas ex tuteladas y los derechos lingüísticos]
Resumen
Presentamos una investigación que relaciona la acogida residencial en Gipuzkoa, el euskera, la infancia tutelada y los derechos lingüísticos. Se ha empleado el método cualitativo y han participado 15 jóvenes que fueron atendidos en dichos recursos. Se realizaron entrevistas individuales con cada uno de los jóvenes (n = 15) y 9 de ellos participaron en dos grupos focales. Las principales conclusiones son que el castellano prevalece como idioma relacional y que el grupo educativo no sepa euskera incide en los derechos lingüísticos de los acogidos. Además, se ha propuesto que el euskera tiene que ser un requisito para la contratación de las y los profesionales de estos recursos de protección.
Estadísticas
Referencias
Altuna, O., Iñarra, M. & Basurto, A. (2021). Kale-erabileraren neurketa. Laburpen txostena. Soziolinguistika Klusterra, euskara biziberritzeko ikergunea. https://soziolinguistika.eus/wp-content/uploads/2022/05/hekn21_emaitzen_laburpen_txostena.pdf
Amonarriz, K. (2015). Ahozkotasuna soziolinguistikaren behatokitik. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 96, 103-127.
Amonarriz, K. (2019). Euskararen bidegurutzetik. Elkar.
Amunarriz, M. & Uriarte, M.S. (2017). Hizkuntza-eskubideak giza eskubide gisa: zer ikuspegi dago nazioartean hizkuntza-eskubideen inguruan? Zuzenbidea Ikasten. Irakaskuntzarako Aldizkaria, 8(1), 6.
Antero, A., Artolazabal, A., Garaialde, E. & Ibarzabal, Z. (2023). Bazatoz? Ikastolen Hezkuntza Marko Orokorra. Ikastolen Elkartea.
Aranburu, A., Tresserras, A., Gamito, R. & Gómez, A. (2018). Bestelako eskola eredu bat posible da: Bizilore, eskola komunitate berri baten lehen urratsak. Tantak, 30(1), 9-36. http://dx.doi.org/10.1387/tantak.18122
Artetxe, M., Bereziartua, G. & Burreso, N. (2024). Ahozko hizkera informalerako gaitasuna eta harreman-sare informaletako hizkuntza-erabilera: azterketa kuantitatibo bat unibertsitateko gazteen testuinguruan, Euskera, 69(1), 49-78. https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.274
Barandiaran, A. (2023). Hezkuntza ez-formala euskal eragileak sortzeko bide. In S. Aleman (arg.), Euskarazko ahozko jarduna Nafarroako gaztetxoen artean: egoera eta aukera berriak (61.-69. or.). Euskaltzaindia.
Bereziartua, A., Guirado, O. & Alonso, I. (2023). Lehen Hezkuntzako haurren lagunarteko hizkera aisialdian: erdaren eragina bat-bateko adierazkortasunean. Euskera, 68(2), 11-39. https://doi.org/10.59866/eia.v2i68.263
Bertalanffy, L.V. (1976). Teoría general de los sistemas: fundamentos, desarrollo, aplicaciones. Fondo de Cultura Económica.
Brofenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 2(7), 513-531. https://doi.org/10.1037/0003-066X.32.7.513
Cotán, A. (2016). El sentido de la investigación cualitativa. Escuela Abierta, 19, 33-48.
Coyos, J.B. (2008). Hizkuntza-politika Ipar Euskal Herrian. Nondik nora? Ibilbidearen azterketa. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 67(2), 79-102.
Daniel, J. (2002). Open Learning: Transforming education for development. Pan-Commonwealth Forum on Open Learning. UNESCO. https://www.col.org/about/pan-commonwealth-forum/second-pan-commonwealth-forum-open-learning-pcf2/
Delgado, L. (2012). Infancia y adolescencia en acogimiento residencial. Conductas exteriorizadas-interiorizadas y evaluación del apego [Doktore-tesia, Universitat Autònoma de Barcelona]. Dipòsit Digital de Documents de la UAB. https://hdl.handle.net/10803/117588
Elorza, I., Boan, K., Muñoa, I., Urruzmendi, A., Barrios, M. & Osa, E. (2009). Ikastolen Hizkuntz Proiektua. Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa.
Epelde, M. (2014). Euskadiko gazte migratzaile tutelatu ohien emantzipazio prozesuak krisi ekonomikoaren testuinguruan: gizarteratze estrategiak aldatzeko beharra. Zerbitzuan: Gizarte Zerbitzuetarako Aldizkaria, 57, 103-119.
Esnaola, A. & Egibar, M. (2007). Euskal ludikotasuna erabiliz, euskara indartu. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 63(3), 67-72.
Euskarabidea. (2021). VII. inkesta soziolinguistikoa. Nafarroako Gobernua. https://www.euskarabidea.es/fitxategiak/ckfinder/files/VII_%20Inkesta%20Soziolinguistikoa_2021_NAFARROA.pdf
Eusko Jaurlaritza. (2008). 131/2008 Dekretua, uztailaren 8koa, Gizarte babesik gabeko Haur eta Nerabeentzako Egoitza-Harrerako Baliabideak arautuko dituena. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2008/08/0804678a.pdf
Eusko Jaurlaritza. (2020). Haur eta nerabeenganako indarkeria EAEn. Diagnostikoa, erronkak eta orientabideak. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/zeukesan_observa_violencia/eu_def/adjuntos/HAURETANERABEAK_EU.pdf
Eusko Jaurlaritza. (2022). Haur eta nerabeen kontrako indarkeriari aurre egiteko euskal estrategia 2022/25. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/violencia_infancia/eu_def/adjuntos/ESTRATEGIAVASCA_VIOLENCIAINFANTIL_baja_eu.pdf
Eusko Jaurlaritza. (2023). Legedia eta euskara. Eusko Jaurlaritza. https://www.justizia.eus/legedia-eta-euskara/webjus00-contentgen/eu/
Eusko Jaurlaritza. (2024a). 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/web01-bopv/eu/bopv2/datos/2024/02/2401066e.pdf
Eusko Jaurlaritza. (2024b). 19/2024 Dekretua, otsailaren 22koa, Euskal Sektore Publikoan euskararen erabilera normalizatzekoa. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2024/03/2401222e.pdf
Eustat. (2024). Matrikulatutako ikasleak Haur eta Lehen Hezkuntzan, hizkuntza ereduaren arabera. Eusko Jaurlaritza. https://eu.eustat.eus/indic/indicadoresgraficosvista.aspx?idgraf=16357&opt=0&tema=300
Fernández, A.M. (2015). El acogimiento residencial en Galicia. Situación actual y perspectivas de futuro [Doktore-tesia, Universidade de Vigo]. Investigo. http://hdl.handle.net/11093/649
Figueroa, C. (2022). El educador como figura de apego sustituta en acogimiento residencial [Master-amaierako lana, Universidad Pontificia Comillas]. Repositorio Comillas. http://hdl.handle.net/11531/66273
García, M.E. (2008). Análisis de la competencia lingüística y de la adaptación personal, social, escolar y familiar en niños institucionalizados en centros de acogida [Doktore-tesia, Universidad de Extremadura]. Dehesa. http://hdl.handle.net/10662/400
Gianino, L. & Guzmán, N. (2022). Resiliencia, juego y creatividad: puntos clave en el desarrollo humano. Avances en Psicología, 30(1), 1-15. https://doi.org/10.33539/avpsicol.2022.v30n1.2516
Gipuzkoako Foru Aldundia. (2024ko urriaren 21a). Egoitza-harrera. Harrera programak. Gipuzkoako Foru Aldundia. https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/gizartepolitika/zerbitzuak/programak-eta-zerbitzuak/egoitza-harrera
Guirado, O. (2021). Pulunpa! Emozioetatik euskaraz. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 120(3), 119-133.
Guirado, O. & Rua, J. (2023a). Aisialdia, hezkuntza ez-formala, bizipen positiboak eta euskara: Eman Hegoak udaleku irekien ebaluazio-ikerkuntza. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 127(2), 59-79. https://doi.org/10.55714/BAT-127.3
Guirado, O. & Rua, J. (2023b). Pulunpa (e)ta Xin! Erdal jatorria duten ikasleentzako harrera- eta murgiltze-plana. Esku-hartze pedagogikoaren ekintza-ikerketa. Euskera, 68(2), 41-86. https://doi.org/10.59866/eia.v2i68.265
Habermas, J. (1988). La lógica de las Ciencias Sociales. Tecnos.
Hernández, R. & Nevárez, B.P. (2023). Estrés, resiliencia y autoestima. Revista de Psicología de la Universidad Autónoma del Estado de México, 12(29), 171-201. https://doi.org/10.36677/rpsicologia.v12i29.20625
Iurrebaso, I. (2022). Hizkuntza gutxituen jarraipena, ordezkapena eta indarberritzea neurtzeko demolinguistikako tresna metodologikoak garatzen Euskal Herrirako aplikazio praktikoa [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. http://hdl.handle.net/10810/60061
Iurrebaso, I. (2023). Etxeko transmisioa euskararen indargune. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/contenidos/recurso_tecnico/eas_noticias_pdf/eu_def/adjuntos/Monografikoa_EAS_2023_BB.pdf
Iztueta, I. (2014). Euskal kultura eta hizkuntzak: diskurtsoak eta hego euskal herriko liburu-ekoizpena euskal/espainol ardatzaren argitan [Doktore-tesia, UPV/EHU]. https://www.euskara.euskadi.eus/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Ibai_Iztueta_TESIA.pdf
Juaristi, P. (2006). Hizkuntza aniztasuna Europar Batasunean. Euskera, 55(2), 893-917.
Kasares, P. (2017). Euskararen transmisioa: berrikuspena hizkuntza-sozializazioaren paradigmatik. In J. Goirigolzarri, X. Landabidea & I. Manterola (arg.), Euskararen biziberritzea: marko, diskurtso eta praktika berriak birpentsatzen (27.-51. or.). UEU.
Kasares, P. (2014). Euskaldun hazi Nafarroan: euskararen belaunez belauneko jarraipena eta hizkuntza sozializazioa. Euskaltzaindia.
Kasares, P. (2023). Euskararen belaunez belauneko jarraipena, familia transmisioaz harago. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/contenidos/recurso_tecnico/eas_noticias_pdf/eu_def/adjuntos/Monografikoa_EAS_2023_BB.pdf
Labov, W. (1966/2006a). The isolation of contextual styles. In W. Labov, The social stratification of English in New York City (58.-86. or.). Cambridge University Press.
Labov, W. (1966/2006b). The study of language in its social context. In W. Labov, The social stratification of English in New York City (3.-17. or.). Cambridge University Press.
Lukas, J.F. & Santiago, K. (2016). Hezkuntza ebaluazioa. UPV/EHU.
Martín E. & Dávila, L.M. (2008). Redes de apoyo social y adaptación de los menores en acogimiento residencial. Psicothema, 20(2), 229-235.
Martinez de Luna, I., Iñarra, M. & Suberbiola, P. (2023). Language proficiency and language use in Basque as a first or second language. In J. Cenoz & D. Gorter (arg.), The minority language as a second language (134.-158. or.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003299547-7
Martinez de Luna, I. & Suberbiola, P. (2018). EAEko ikasleen euskararen erabilera eskola-giroan (2011-2017). Eusko Jaurlaritza.
Miguelena, J. (2019). Los derechos de las niñas, niños y adolescentes atendidos en recursos residenciales de acogida de programas básicos de Gipuzkoa: representaciones sociales y propuestas de mejora [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. http://hdl.handle.net/10810/42533
Miguelena, J., Garmendia, J., Callado, I., Vesga, A., Gordillo, I. & Hezkuntza Departamenduko Berritzegune Nagusiko Orientazio Taldea. (2023). Lehen eta bigarren hezkuntzako eskoletako irakasleentzako gida, egoitza harrerako babes neurriaren pean dauden haur eta nerabeen hezkuntza esparruari buruzkoa. UPV/EHU; Fundación SM.
Morelato, G. (2011). Resiliencia en el maltrato infantil: aportes para la comprensión de factores desde un modelo ecológico. Revista de Psicología (PUCP), 29(2), 203-224. https://doi.org/10.18800/psico.201102.001
Moreno, J.M. & García, M.E. (2009). Adaptación y desarrollo lingüístico en niños víctimas de maltrato. Boletín de Psicología, 96, 17-34.
Muñoa, I., Beola, A. & Lasa, X. (2024). Hezkuntzan soziolinguistika lantzen: zenbait gako eta esperientzia. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 131, 13-37. https://doi.org/10.55714/BAT-131.1
Olasagarre, Y. & Ramos, E. (2021). Euskararen motibazioa handitzea, euskararekiko atxikimendua hobetzeko bidea. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 120(3), 135-149.
Riera, L.I. (2018). Intervención educativa en el contexto residencial de menores [Argitaratu gabeko master-amaierako lana]. Universitat de les Illes Balears.
Sarasua, J. (2013). Hiztunpolisa. Pamiela.
Sarasua, J. (2024). Euskararen etorkizun-ikuspegia: ariketa sintetikoa. In J. Sarasua (arg.), Euskararen gogoeta gunea (41.-92. or.). Euskaltzaindia.
Vygotsky, L. (1960). Pensamiento y lenguaje: teoría del desarrollo cultural de las funciones psíquicas. Fausto.
Walker, W. (2022). Una síntesis crítica mínima de las aportaciones de los paradigmas interpretativo y sociocrítico a la investigación educacional. Enfoques, 34(2), 13-33. https://doi.org/10.56487/enfoques.v34i2.1058
Watzlawick, P., Helmick, J. & Janckson, D. (1983). Teoría de la comunicación humana. Herder.
Zabaleta, O. (2007). Kale erabilera datuak aztertuz, gazteei begira. BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 64, 129-133.
Zalbide, M. (2020). Euskara batua eta eguneroko mintzamolde arruntak: zer dira eta zertarako? Biak nola uztartu? In Euskaltzaindia & Ezkerraberri Fundazioa (arg.), Euskara batua eta tokian tokiko erabilera: korapiloak eta erronkak (11.-90. or.). Euskaltzaindia.
Derechos de autor 2024 Joana Miguelena Torrado, Odei Guirado Irasuegi, Maria Dosil Santamaria
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
