Mendigatxaren gutunetako <ss>: hautu grafikoaren jatorriaz

Gako-hitzak: Mariano Mendigatxa, Mendigatxaren gutuneria, erronkariera, <ss> grafema, corpusaren azterketa

Laburpena

Artikulu honetan, Mariano Mendigatxaren gutuneriaren idazketa aztertuko da; zehazki, egile kallesak euskarazko igurzkari sabaiaurrekoarentzat sistematikoki dara­bilen <ss> idazketa. Guk grafema horren jatorrian sakonduko dugu, Mendigatxarekin harreman zuzena edo zeharkakoa izan zezaketen idazleen testuak arakatuaz. Horrela, erakutsiko dugu <ss> ez zela Mendigatxaren hautu grafiko isolatua izan eta Bonaparte­ren Hegoaldeko laguntzaile batzuek ere erabili zutela. Halaber, ikusiko dugu Bonaparte ezin izan zela grafema horren sortzailea izan, baina litekeena dela horren erabilera Nafarroako ekialdeko haranetan zabaltzeko ardura hartzea, eremu horretan estrategia bakarra bihurturik.

Estatistikak

17
##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Abbadie, A. (1836). Prolegomènes. In A. Abbadie & J. Augustin Chaho, Études grammaticales sur la langue euskarienne (1.-50. or.). Arthus Bertrand.

Angos, A. (2007). Erronkariera (III) – Testuak. Hiria.

Astarloa, P.P. (1803). Apología de la lengua bascongada o ensayo crítico filosófico de su perfección y antigüedad sobre todas las que se conocen. Gerónimo Ortega.

Azkue, R.M. (1891). Euskal-Izkindea: gramática euskera. Astuy.

Azkue, R.M. (1931). Particularidades del dialecto roncalés. Euskera, 12, 207-406. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/53156.pdf.

Azkue, R.M. (1935 – 1947). Euskalerriaren yakintza: literatura popular del País Vasco. Espasa Calpe.

Azkue, R.M. (1984). Diccionario vasco – español – francés. Euskaltzaindia. (Jatorrizko obra 1905-1906an argitaratua)

Bonaparte, L.-L. (1857). Dialogues basques: Guipuscoans, Bizcaiens: par Don A. P. Iturriaga. Le P. J. A. de Uriarte. Labourdins. Souletins: par M. le Cap. J. Duvoisin. M. l’abbé Inchauspe. Accompagnés de deux traductions espagnole et française [eskuizkribua].

Bonaparte, L.-L. (1858). Le verbe basque par l’abbé Inchauspe; ouvrage publié par le prince Louis-Lucien Bonaparte. Benjamin Duprat.

Bonaparte, L.-L. (1869). El salmo quincuagésimo, traducido al vascuence aezcoano, salacenco y roncalés, de la versión castellana del Padre Felipe Scio, por Don Martin Elizondo de Aribe, Don Pedro José Samper Abad de Jaurrieta y Don Mariano Mendigacha de Vidángoz. Strangeways and Walden.

Bonaparte, L.-L. (1872). Études sur les trois dialectes basques des vallées d’Aezcoa, de Salazar et de Roncal, tels qu’ils sont parlés à Aribe, à Jaurrieta et à Vidangoz. Strangeways and Walden.

Bonaparte, L.-L. (1878). La parábola del Sembrador traducida a los ocho dialectos del vascuence y a cuatro de sus subsdialectos. Strangeways and Walden.

Camino, I. (2009). Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Elkar.

Campion, A. (1879/1878). Orreaga balada escrita en el dialecto guipuzcoano por Don Arturo Campion. Acompañado de versiones a los dialectos bizcaino, labortano y suletino y de diez y ocho variedades dialectales de la region bascongada de Nabbarra desde Olazagutia hasta Roncal. Joaquín Lorda.

Campion, A. (1884). Gramática de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskera. E. López.

Darrigol, J.-P. (1827). Dissertation critique et apologétique sur la langue basque, par un ecclésiastique du diocèse de Bayonne. Duhart-Fauvet.

Elizalde, F. (1735). Apezendaco dotrina christiana uscaras. Alfonso Burgueteren alarguna.

Estornés Lasa, J. (1984). Mendigatxak Azkueri kartak, 1902-1916. Eta Erronkariko uskaratik utzulpen ta goarpenak. FLV, 43, 55-127. https://doi.org/10.35462/flv43.2

Gómez, R. (1991). Erronkarierazko dotrina argitaragabe bat: edizioa eta azterketa. In J.A. Lakarra (arg.), Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum (ASJUren Gehigarriak 14) (375.-426. or.). Gipuzkoako Foru Aldundia.

Gómez, R. & Mounole, C. (2018). Euskara zahar eta klasikoa. In J. Gorrochategui, I. Igartua & J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (469.-541. or.). Eusko Jaurlaritza.

Gonzalez Echegaray, C. & Arana Martija, J.A. (1989). L.-L. Bonaparte: eskuizkribuak-argitarapenak. Manuscritos-publicaciones. Euskaltzaindia.

Granja, J. (1985). La gramática de Arturo Campion y Luis Luciano Bonaparte. Euskera, 30(1), 31-49.

Irigoien, A. (1957). Cartas de Mariano Mendigacha a D. Resurrección María de Azkue. Euskera, 2, 119-169.

Kaltzakorta, J. (2023). Azkueren gutundegia: 1904-1906. urteetan atzerritik ama-arrebei idatzitako gutunak. Euskera, 68(1), 31-110. https://doi.org/10.59866/eia.v1i68.254

Kardaberatz, A. (1761). Aita S. Ignacio Loyolacoaren egercicioac beren consideracio ta afectoaquin. Antonio Castilla.

Lacombe, G. (1924). Quelques mots sur les versions basques du Cantique des Cantiques. RIEV, 15(2), 197-208.

Lacombe, G. (1932). Lettres du Prince Louis-Lucien Bonaparte à Don Arturo Campión. RIEV, 23(1), 192-198.

Lakarra, J.A. (1985). Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia (1737). ASJU, 19(1), 235-281. https://doi.org/10.1387/asju.7685

Lapesa, R. (1981). Historia de la lengua española. Gredos.

Larramendi, M. (1745). Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín. Bartolomé Riesgo y Montero.

Larramendi, M. (1853). El imposible vencido, arte de la lengua bascongada. Pío Zuazua. (Jatorrizko obra 1729an argitaratua)

Larrañaga, X. (1997). Mendigachak Azkueri igorri eskutitzak: aditza. FLV, 75, 283-316. https://doi.org/10.35462/flv75.8

Lekaroz, G. (2023). Ai, ene onetsia. Itzagaondoa Ibarra Elkartea.

Lerchundi, A. (1985). Gaceta del Norte sus 83 años vida. UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1978). Para una historia de la ortografia vasca. FLV, 391-395. https://doi.org/10.35462/flv33.1

Mogel, J.A. (1881). El doctor Peru Abarca, catedratico de la lengua bascongada en la Universidad de Basarte o diálogos entre un rustico solitario bascongado y un barbero callejero llamado Maisu Juan. Obra escrita por el presbitero D. Juan Antonio de Moguel. Julián de Elizalde.

Nash, P.W. (2001). The abandoning of the long s in Britain in 1880. Journal of the Printing Historical Society, 3, 3-19. https://doi.org/10.17613/fcj1-eh66

Pagola, R.M. (d.g.) (arg.). Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Deustuko Unibertsitatea.

Pérez, G. (2018). Mariano Mendigatxa Ornat eta Erronkaribarko uskara. Euskera, 2, 393-417.

Pérez, G. & Angos, A. (2020). Mariano Mendigatxa & R. Mª Azkue: correspondecia / eskutitzak 1902-1916. Nafarroako Gobernua.

Real Academia de la Lengua Española. (1726). Diccionario de Autoridades.

Real Academia de la Lengua Española. (2010). Ortografía de la lengua española.

de Riezu, J. (1958). El príncipe Luis Luciano Bonaparte. Príncipe de Viana, 70-71, 149-164.

Rojo, L. (2023). [n-/l- + herskari] taldeen bilakabide diakronikoa eta erronkarieraren lekukotasuna: irudia(k) fintzen. ASJU, 56(2), 143-167. https://doi.org/10.1387/asju.24107

Santazilia, E. & Urrizola, R. (2024). Bi euskal bertso-sorta XIX. mendeko Nafarroan: Udabe eta Doneztebe. RIEV, 69(1), 1-36. http://doi.org/10.61879/riev691zkia202406

Urgell, B. (1995). Francisco Ignacio Lardizabal: Testamentu Zarreko kondaira. Kriseilu.

Urgell, B. (2001). Euskal formen aurkezpena Larramendiren hiztegian. ASJU, 35(1), 107-183. https://doi.org/10.1387/asju.8819

Urgell, B. (2018). Lehen euskara modernoa. In J. Gorrochategui, I. Igartua & J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (543.-657. or.). Eusko Jaurlaritza.

Van Eys, W.J. (1879). Grammaire comparée des dialectes basques. Maisonneuve.

Zuazo, K. (1988). Euskararen batasuna. Euskaltzaindia.

Zuloaga, E. (2024). Linguistic documentation and Basque dialectology in the 19th century: The work of L-L. Bonaparte. Nineteenth-Century Prose, 51, 37-78.

Argitaratuta
2025-12-30