Genero-alborapena Elia itzultzaile automatikoan, euskaratik gaztelaniarako norabidean
Laburpena
Ezagun da tresna elikatzeko erabiltzen dituzten adibideetatik ikasten dutela itzultzaile automatikoek eta testuetan dauden alborapen eta estereotipoak barneratzen eta errepikatzen dituztela. Arazo hori are nabarmenagoa da genero gramatikalik ez duten hizkuntzetatik genero gramatikala markatzen duten hizkuntzetara itzultzean, hala nola euskaratik gaztelaniara. Lan honetan genero-alborapenaren gaia aztertuko da. Horretarako, normalean estereotipo femenino eta maskulinoekin lotutako adjektibo eta lanbideen hitz-zerrendak osatu ditugu. Zerrenda horietako hitzak dituzten adibide andana bildu dugu hiru testu-generotan banatuta. Helburua izan da emaitza horiek aztertzea eta balorazio bat egitea.
Estatistikak
Erreferentziak
Ariño-Bizarro, A. & Ibarretxe-Antuñano, I. (2024). Implicit sexist bias in language and its impact on Artificial Intelligence. Ex Aequo, 49, 103-121. https://doi.org/10.22355/exaequo.2024.49.08
Barquín, A. (2008). Euskararen erabilera ez sexista. Emakunde.
Begira. (2016). Publizitate eta komunikazio ez sexistarako kode deontologikoa eta autoerregulaziokoa. Emakunde.
Corral, A. & Saralegi, X. (2022). Gender bias mitigation for NMT involving genderless languages. In Proceedings of the Seventh Conference on Machine Translation (WMT), (165.-176. or.). Association for Computational Linguistics.
Costa-jussà, M., Andrews, P., Smith, E., Hansanti, P., Ropers, C., Kalbassi, E., Gao, C., Licht, D. & Wood, C. (2023). Multilingual holistic bias: extending descriptors and patterns to unveil demographic biases in languages at scale. In Proceedings of the 2023 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing (14141.-14156. or.). https://aclanthology.org/2023.emnlp-main.874
Euskaltzaindiaren Gramatika Batzordea. (2021). Euskararen Gramatika. Euskaltzaindia.
Fernández, J. (2018). Euskararen erabilera inklusiboa. UPV/EHUko Berdintasunerako Zuzendaritza eta Pikara Magazine.
García González, M. (2024). The role of human translators in the human-machine era: assessing gender neutrality in Galician machine and human translation. In E. Monzó-Nebot & V. Tasa-Fuster (arg.), Gendered technology in translation and interpreting (173.-201. or.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003465508-10
Hovy, D., Bianchi, F. & Fornaciari, T. (2020). “You sound just like your father”: commercial machine translation systems include stylistic biases. In Proceedings of the 58th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (1686.-1690. or.). https://doi.org/10.18653/v1/2020.acl-main.154
Lardelli, M. & Gromann, D. (2022). Gender-fair (machine) translation. New Trends in Translation and Technology, 166-177.
Monzó-Nebot. E. & Tasa-Fuster, V. (arg.) (2024). Gendered technology in translation and interpreting. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003465508
Prates, M., Avelar, P. & Luís, L. (2020). Assessing gender bias in machine translation: a case study with Google Translate. Neural Computing and Applications, 32/10, 6363-6381.
Sagarzazu, E. (2022). Hizkuntza baztertzailearen detekzioa Elhuyar Hiztegian [Argitaratu gabeko Gradu Amaierako Lana, UPV/EHU].
Salaberria, A., Campos, J.A., García, I. & Fernández de Landa, J. (2021). Itzulpen automatikoko sistemen analisia: genero alborapenaren kasua. IkerGazte. Fourth Conference for Basque Researchers. https://doi.org/10.26876/ikergazte.iv.03.19
Sánchez, R., Ordaz, A., Oliveres, V. & Bolinches, C.G. (2023, martxoaren 6a). Los estereotipos de género se mantienen en las profesiones: mujeres a cuidados y hombres a trabajos manuales. El Diario. https://www.eldiario.es/economia/estereotipos-genero-mantienen-profesiones-mujeres-cuidados-hombres-trabajos-manuales_1_10009449.html
Savoldi, B., Gaido, M., Bentivogli, L., Negri, M. & Turchi, M. (2021). Gender bias in machine translation. Transactions of the Association for Computational Linguistics, 9, 845-874. https://doi.org/10.1162/tacl_a_00401
Stanovsky, G., Smith, N.A. & Zettlemoyer, L. (2019). Evaluating gender bias in machine translation. In Proceedings of the 57th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (1679.-1684. or.). Association for Computational Linguistics. https://doi.org/10.18653/v1/p19-1164
Tan, X.E., Hansanti, P., Wood, C., Yu, B., Ropers, C. & Costa-jussà, M.R. (2024). Towards massive multilingual holistic bias. arXiv:2407.00486. https://doi.org/10.48550/arXiv.2407.00486
Vanmassenhove, E. (2024). Gender bias in machine translation and the era of large language models. In E. Monzó-Nebot & V. Tasa-Fuster (arg.), Gendered technology in translation and interpreting (225.-252. or.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003465508-12
Egile-eskubideak 2025 Klara Ceberio Berger, Aitziber Elejalde, Elizabete Manterola Agirrezabala, Eneko Sagarzazu Martinez, Zuriñe Sanz-Villar, Naroa Zubillaga Gomez
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
