Ezeztapenaren hurrenkera euskal egitura perifrastikoetan: hurbilpen diakroniko-tipologikoa [The order of negation in Basque periphrastic constructions: a diachronic-typological approach]
Abstract
This study aims to investigate the historical development in Basque of the order of the main and auxiliary verb in negated clauses. By analyzing word order in a number of historical texts it is shown that the pattern according to which the negative particle follows the main verb and precedes the auxiliary (as in ikusi ez zuen) is lost in main clauses. At the same time, subordinate clauses are shown to preserve this pattern. An attempt is made to account for this asymmetry in typological terms. A number of factors that affect the order of negation, such as clause type and dialect, are also considered.
##about.statistics##
References
Agirre, J. B. (1978). Confesioco, eta comunioco sacramentuen gañean eracusaldiak. Donostia: Hordago.
Aikhenvald, A. Y. (2010). Imperatives and commands. Oxford: Oxford University Press.
Aldai, G. (2002). The grammaticalization of present and past in Basque (doktore tesia). University of Southern California, Los Angeles.
Aldai, G. (2015). Subordinadas completivas del verbo gertatu ‘ocurrir’ en Haraneder: ¿Subjuntivo extendido o conservación del aoristo perifrástico? FLV, 120, 327-344.
Altube, S. (1920). De sintaxis euskerica. Donostia: Imprenta de Martin, Mena y Compania.
Altzibar, X. (1991). Gabonsariak, El borracho burlado. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra.
Añibarro, P. A. (1803). Lora-sorta espirituala, ta propositu santuac vicitza barri bat eguiteco. Tolosa: Don Francisco la Lama.
Anonimoa. (1846). Haurren liburua: meça eta besperac. Baiona: Cluzeau.
Anonimoa. (1906). Euscaldunen eliz-cantac. Bilbo: Villar.
Arana-Martija, J. A. (1986). Betolazaren «Doctrina christiana». Euskera 31, 2, 505-526.
Arrue, G. (1882). Santa Genovevaren vicitza. Tolosa: Pedro Gurrutxaga.
Artzak, A. (1894). Zerurá. Donostia: I. R. Baroja.
Axel, K. (2007). Studies on Old High German syntax. Left sentence periphery, verb placement and verb-second. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. https://doi.org/10.1075/la.112
Axular. (1643). Guero bi partetan partitua eta berecia. Bordele: G. Milanges.
Bailey, C. (1973). Variation and linguistic theory. Washington: Center for Applied Linguistics.
Belapeire, A. (1983). Catechima laburra eta Jesus-Christ goure ginco jaunaren eçagutcia, salvatu içateco (J. L. Davanten edizioa). Bilbo: Euskaltzaindia.
Beriain, J. (1621). Tratado de como se ha de oyr Missa, escrito en romance, y bascuence, lenguages de este obispado de Pamplona. Iruñea: Carlos de Labayen.
Berjes, J. (1867). Berxutako gudua Sarako bestan: lehembicico garhait-saria eraman duen kantua. Baiona: Lamaignère.
Betolatza, J. P. (1596). Doctrina christiana en romance y basquence. Bilbo: Pedro Cole de Ibarra.
Bilbao, G. (2006). Joanes Etxeberri Sarakoaren saiakera-lanak eta latina ikasteko gramatika: edizioa eta azterketa (doktore tesia). Gasteiz: Euskal Herriko Unibertsitatea.
Bilbao, G., Gómez, R., Lakarra, J. A., Manterola, J., Mounole, C. & Urgell, B. (2011). Lazarraga eskuizkribua: edizioa eta azterketa (v. 1.2). Gasteiz: Euskal Herriko Unibertsitatea. http://www.ehu.eus/monumenta/lazarraga/index. html-tik aterea.
Brunet, F. (1884). Jesu Cristoren evanjelioa Juanen araura. Londres: Trinitarian Bible Society.
Bybee, J. (2002). Main clauses are innovative, subordinate clauses are conservative. Consequences for the nature of constructions. In J. Bybee (egilea) & M. Noonan (arg.) Complex sentences in grammar and discourse: essays in honor of Sandra A. Thompson (1-17. or.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. https://doi.org/10.1075/z.110.02byb
Bybee, J., Perkins, R. & Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar: tense, aspect, and modality in the languages of the world. Chicago: University of Chicago Press.
Campion, A. (1884). Gramática de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara. Tolosa: Eusebio Lopez.
Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. Cambridge: MIT Press.
Chomsky, N., (1986). Knowledge of language: its nature, origin and use. New York: Praeger.
Coyos, J-B. (2013). Zubererazko istorio, alegia eta ipuin irri-egingarri. Bilbo: Euskaltzaindia.
Crowley, T. & Bowern, C. (2010). An introduction to historical linguistics. Oxford: Oxford University Press.
Dagerre, R. (1823). Othoitce eta cantica espiritualac. Toulouse/Maule: Marchanta.
Daskonagerre, J.-B. (1870). Atheka gaitzeko oihartzunak. Baiona: Lamaignère.
De Rijk, R. P. G. (1969). Is Basque an SOV language?. FLV, 3, 319-351.
Elizalde, F. (1735). Apezendaco dotrina christiana uscáras. Iruñea: Alfonso Burguete.
Etxeberri Ziburukoa, J. (1665). Elicara erabiltceco liburua. Bordele: Mongiron Milang.
Etxepare, B. (1980). Linguae vasconum primitiae (P. Altunaren edizioa). Bilbo: Euskaltzaindia.
Etxepare, R. & Uribe-Etxebarria, M. (2009). Hitz hurrenkera eta birregituraketa euskaraz. ASJU, 43, 335-356.
Euskaltzaindia. (1990). Euskal gramatika: lehen urratsak III (lokailuak). Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. (1999). Euskal gramatika: lehen urratsak V (mendeko perpausak 1). Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. (2002). Euskal gramatika laburra: perpaus bakuna. Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. (2005). Euskal gramatika: lehen urratsak VI (mendeko perpausak 2). Bilbo: Euskaltzaindia.
Frai Bartolome. (1816). Euscal-errijetaco olgueeta, ta dantzeen neurrizco-gatz-ozpinduba. Iruñea: Joaquin Domingo.
Frajzyngier, Z. (1996). Grammaticalization of the complex sentence: a case study in Chadic. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Gallop, R. A. (1928). Vingt-cinq chansons populaires d’Eskual Herria. Baiona: Musée Basque.
Gazteluzar, B. (1686). Eguia catholicac salvamendu eternalaren eguiteco necessario direnac. Paue: Ioannes Desparatz.
Garibai, E. (1854). Refranes vascongados recogidos y ordenados por Estevan de Garibay y Camalloa. Madril: Jose Rodriguez. Faksmilie edizioa, Valentzia: Librerías «París-Valencia».
Garzia, J. (2014). Puntuazioa egoki erabiltzeko gida: oinarriak, jarraibideak eta aholkuak. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Givón, T. (1977). The drift from VSO to SVO in Biblical Hebrew: the pragmatics of tense-aspect. In C. N. Li (arg.), Mechanisms of syntactic change (181-254. or.). Austin/Londres: University of Texas Press.
Givón, T. (1979). On understanding grammar. New York: Academic Press.
Goenaga, P. (1980). Gramatika bideetan (bigarren edizioa). Donostia: Erein.
Haranburu, J. (1635). Debocino escuarra mirailla eta oracinoteguia. Bordele: P. de la Covre.
Hock, H. H. (1986). Principles of historical linguistics. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Hualde, J. I. & Ortiz de Urbina, J. (2003). A grammar of Basque. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Irigoien, A. (1975). Done Miliaga kukullakoa eta euskara. Euskera, 20, 161-194.
Kapanaga, M. O. (1656). Exposicion breue de la doctrina christiana (G. Lacomberen edizioa). Bilbo: Iuan de Azpiroz.
Kardaberatz, A. (1761a). Aita S. Ignacio Loyolacoaren egercicioac beren consideracio ta afectoaquin. Iruñea: A. Castilla.
Kardaberatz, A. (1761b). Eusqueraren berri onac (P. Altuna & E. Zulaikaren edizioa). Bilbo: Euskaltzaindia.
Kardaberatz, A. (1896). Escu liburua ceñean dauden cristauaren eguneroco ejercicioac. Tolosa: Pedro Gurrutxaga.
Kroch, A. (2001). Syntactic change. In M. Baltin & C. Collins (arg.), The handbook of contemporary syntactic theory (699-729. or.). Londres: Blackwell.
Lafitte, P. (1944). Grammaire basque (navarro-labourdin littéraire). Donostia: Elkar.
Laka, M. I. (1990). Negation in syntax: on the nature of functional categories and projections (doktore tesia). Massachussets Institute of Technology, Cambridge.
Laka, M. I. (1991). Sentence negation in Basque. In J. A. Lakarra & I. R. Arzalluz (arg.), Memoriæ L. Mitxelena magistri sacrum, vol. 2 (899-926. or.). Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Lakarra, J. A. (1984). Bertso bizkaitarrak (1688). ASJU, 18(2), 89-183.
Lakarra, J. A. (1986). Bizkaiera zaharra euskalkien artean. ASJU, 20(3), 639-682.
Lakarra, J. A. (1996). Refranes y sentencias (1596): ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lardizabal, F. I. (1856). Gramática vascongada. Donostia: Ignacio Ramón Barojaren imprimategia.
Lardizabal, F. I. (1908). Testamentu zar ta berrico condaira (E. Lopezen edizioa). Tolosa: Eusebio Lopez.
Larramendi, M. (1729). El imposible vencido: arte de la lengua bascongada. Salamanca: Antonio Joseph Villagordo Alcáraz.
Larregi, B. (1775). Testamen Çaharreco eta Berrico historioa. Baiona: Fauvet-Duhart.
Lauaxeta. (1931). Bide-barrijak: nuevos rumbos. Bilbo: Emeterio Verdes Achirica.
Leizarraga, I. (1990). Iesus christ gure iaunaren testamentu berria, othoitza ecclesiasticoen forma, catechismea, kalendrera, ABC edo christinoen instructionea (T. Linschmann & H. Schuchardten edizioa). Bilbo: Euskaltzaindia.
Lightfoot, D. (1982). The language lottery. Toward a biology of grammars. Cambridge: MIT Press.
Lizarraga, J. (1868). Jesucristoren evangelio sandua Juanec dacarran guisara (L. L. Bonaparteren edizioa). Londres: Strangeways & Walden.
Lizarraga, J. (1983). Koplak (J. Apezetxearen edizioa). Bilbo: Euskaltzaindia.
Mahn, C. A. F. (1857). Denkmäler der baskischen Sprache. Berlin: Ferdinand Duemmler.
Maiora, F. (2011). Reino de Navarra, euskera: injurias, coplas, frases. Villatuerta: Fernando Maiora Mendia (egilea).
Matsuda, K. (1993). Dissecting analogical leveling quantitatively: the case of the innovative potential suffix in Tôkyô Japanese. Language Variation and Change, 5, 1-34. https://doi.org/10.1017/s095439450000137x
Matsuda, K. (1998). On the conservatism of embedded clauses. Theoretical and applied linguistics at Kobe Shoin, 1, 1-13.
Mendiburu, S. (1747). Cer den, ta ceiñ ona Jesus-en Bihotzaren debocioa. Donostia: Bartholomé Riesgo Montero.
Mendiburu, S. (1765). Euscaldun onaren viciera. Iruñea: Martin Joseph Rada.
Mendizabal, I. (1908). Manual de conversación castellano-euskera. Tolosa: Eusebio Lopez.
Mikelestorena, J. (1751). Cerura nayduenac ardezaquean, vide erraza. Iruñea: Longás.
Mitchell, T. F. (1956). An introduction to Egyptian colloquial Arabic. Oxford: Clarendon Press.
Mitxelena, K. (1964). Textos arcaicos vascos. Madril: Ediciones Minotauro.
Mitxelena, K. (1978). Miscelánea filológica vasca I. FLV, 29, 205-228.
Mounole, C. (2011). Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique (doktore tesia). Euskal Herriko Unibertsitatea, Gasteiz.
Muxika Egaña, E. (1914). Antontxo (Gipuzkeraz): umientzako ipuyak. Bilbo: Euzko-Gastedija.
Ortiz de Urbina, J. (1987). Operator movement and verb second phenomena in Basque. ASJU, 21(2), 321-355.
Osgood, C. & Sebeok, T. (1954). Psycholinguistics: a survey of theory and research problems. Journal of Abnormal and Social Psychology, 49(4-2), 1-203.
Otxoa de Arin, J. (1713). Doctrina christianaren explicacioa. Donostia: Pedro de Ugarteren etxean.
Poplack, S. (1997). The sociolinguistic dynamics of apparent convergence. In G. R. Guy, C. Feagin, D. Schiffrin & J. Baugh (arg.), Towards a social science of language, vol. 2. Social interaction and discourse structures (285-310. or.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. https://doi.org/10.1075/cilt.128
Reguero-Ugarte, U. (2013). Word order. In M. Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction (429-485. or.). Frankfurt am Main: Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-3-653-02701-3
Reguero-Ugarte, U. (2017). XVIII. mende erdialdeko Etxalarko dotrina. FLV, 124, 355-367.
Santazilia, E. (2015). Garai arkaikoko euskara nafarraren lekukotasun berriak: gehiketak eta zuzenketak F. Maioraren liburuari. FLV, 119, 109-146.
Santazilia, E. (2016). Zaraitzueraren lekukotasunak xviii. mende bukaeran: hiru testu zahar eta autore berri bat. FLV, 121, 67-120.
Salaberri, P. (2004). Artatzako euskal testua: transkripzioa eta hizkuntza azterketa. FLV, 97, 537-554.
Salaberri P. & Urrizola, R. (2008). Hiriberri Arakilgo predikuak I: transkripzioa eta azterketa. FLV, 108, 263-290.
Sarasola, I. (1983). Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos. ASJU, 17, 69-212.
Stockwell, R. P. & Minkova, D. (1991). Subordination and word order change in the history of English. In D. Kastovsky (arg.), Historical English syntax (367-408. or.). Berlin/New York: Mouton de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110863314.367
Suarez d’Aulan, L. (1740). Catichima edo fediaren eta guiristino-eguien explicacione laburra. Paue: Dugue & Desbaratz.
Tartas, J. (1666). Onsa hilceco bidia. Ortheze: Jacques Rovyer.
Tartas, J. (1672). Arima penitentaren occupatione devotaq. Ortheze: Jacques Rovyer.
Telletxea, J. I. (1990). Escritos breves: edición conmemorativa en el tercer centenario del nacimiento del P. Larramendi. Donostia: Argitalpen eta Publikapenen Gipuzkoar Erakundea.
Txillardegi. (2005). Labartzari agur. Donostia: Elkar.
Ubillos, J. A. (1785). Christau doctriñ berri-ecarlea. Tolosa: Francisco de la Lama.
Ulibarri, K. (2011). 1619. urtean Sevillan argitaraturiko bertsoak: cancion en lengua vascongada o vizcayna que contiene la sustancia deste sermon. ASJU, 45(1), 361-385.
Urkixo, J. (1907). Obras vascongadas del doctor labortano Joannes d’Etcheberry (1712). Paris: Paul Geuthner.
Urrizola, R. (2007). El euskera en Pueyo. FLV, 105, 299-302.
Urte, P. (1900). Grammaire cantabrique basque. Bagnères-de-Bigorre: Imprimerie D. Bérot.
Voltoire. (1684). Tresor des trois langues: françoise, espagnole et basque. Baiona: Paul Fauvet.
Zipf, G. K. (1949). Human behavior and the principle of least effort. An introduction to human ecology. Cambridge: Addison-Wesley Press.
Zuazo, K. (2008). Euskalkiak: euskararen dialektoak. Donostia: Elkar.
Copyright (c) 2018 Iker Salaberri Izko
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
