Hiru euskal testu argitara: Getariako eskutitzak (1796 -1797)

Olatz Leturiaga Angoitia

doi:10.35462/flv138.3

Olatz Leturiaga Angoitia University of the Basque Country, UPV/EHU [Spain] https://orcid.org/0000-0002-7930-6576

Keywords: historical dialectology, 18th century, old texts, private letters, Getaria

Abstract

This paper presents three previously unknown Basque texts: letters from Getaria (Gipuzkoa) addressed to Jose Segura and dated 1796-1797. All three letters follow the same format: first, Maria Francisca Mendizabal, Segura’s wife, writes in Spanish, and then, Maria Curuza Mendizabal, his sister-in-law, writes in Basque. After establishing the origins of the senders and other referenced individuals, I provide an edition of the letters, accompanied by a linguistic analysis of the Basque fragments. This discovery contributes new Basque written evidence from late 18th century Getaria in the form of private letters, offering valuable insights into the spoken language of the time.

##about.statistics##

440

Download data is not yet available.

References

Agirre, J. (1803). Confesioco eta comunioco sacramentuen gañean eracusaldiac. Francisco Lama.

Agirrebeña, A., Maiz, B., Muniozguren, F., Sarasua, A. & Zabaleta, M. (2007). Zarautz hizketan. Zarauzko Udala.

Agirrebeña, A., Sarasua, A. & Zabaleta, M. (2017). Getaiko euskera. Getariako Udala.

Altuna, F. & Miranda, P. (1995). Irungo Udaleko zazpi agiri euskaraz (1721). ASJU, 29(2), 527-544. https://doi.org/10.1387/asju.8491

Altuna, P. (2002). Errexilko euskara duela 200 urte. Euskera, 47(1), 73-82.

Altuna, P. & Lakarra, J.A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak. Andoaingo Udala.

Alzola, N. (1966). Miscelánea. BAP, 22(1), 257-282.

Anonimoa. (d.g.). Salmo Misererea [Ale mikrofilmatua].

Arejita, A. & Alberdi, M. (1985). Amilletaren dotrinea. Litterae Vasconicae, 3, 9-68.

Ariztimuño, B. (2020). Gipuzkoako euskara zaharre(ta)tik erdialdeko euskarara. In I. Camino, X. Artiagoitia, I. Epelde & K. Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre (57.-66. or.). UPV/EHU.

Bilbao, G. & Lakarra, J.A. (2014). Elduaingo bertso iraingarriak. In R. Gómez, B. Ariztimuño, G. Bilbao, I. Camino, J.A. Lakarra, J. Manterola, C. Mounole, U. Reguero & E. Zuloaga (arg.), Euskal testu zaharren bilduma berria. [Eskuizkribu argitaragabea]. UPV/EHU.

Camino, I. (2000). Abiaburu bat Donostiako euskera aztertzeko. In K. Zuazo (arg.), Dialektologia gaiak (51.-81. or.). Arabako Foru Aldundia.

Camino, I. (2019). An overview of Basque dialects. In L. Grenoble, P. Lane & U. Røyneland (arg.), Linguistic minorities in Europe online. De Gruyter Mouton. https://doi.org/10.1515/lme.9497680

Camino, I. (2022). Aztergaiak Ipar Euskal Herriko euskararen berrikuntzez. UPV/EHU.

Charta sarea. (2013). Criterios de edición de documentos hispánicos (Orígenes-siglo XIX) (2013ko apirileko bertsioa). https://www.redcharta.es/criterios-de-edicion/

Donostiako Elizbarrutia. (2024). Donostiako Elizbarrutiaren Artxibo Historikoa. https://artxiboa.mendezmende.org/eu/busque-partidas-sacramentales.html

Duhalde, M. (2023). Lapurdiko itsas hegiko euskararen azterketa dialektologikoa. [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. http://hdl.handle.net/10810/62663

EHHA = Euskaltzaindia (2014)

EKC = Euskara Institutua (2013)

Elosegi, X. (2019). Le Dauphin: 1757ko gutuneriari buruzko osagarriak eta gogoetak, «Othoi çato etchera» (Iker, 36). Euskaltzaindia.

Errezilgo sermoia (1802) = Altuna, P. (2002)

Etxebarria, N. (2007). 1708ko eskuizkribu argitaratubakoa bizkaieraz: edizinoa eta hizkerearen azterketea. Euskalingua, 11, 67-94.

Euskaltzaindia. (2014). Euskararen Herri Hizkeren Atlasa [EHHA]: 6., 9. eta 10. liburukiak. Euskaltzaindia.

Euskara Institutua. (2013). Euskal Klasikoen Corpusa (EKC). UPV/EHU. https://www.ehu.eus/ehg/kc/

Irizar, P. (1992). Morfología del verbo auxiliar alto navarro septentrional I. Euskaltzaindia.

Kardaberatz, A. (1744). Kristabaren bizitza (1. argitalpena) [Bittor Hidalgoren transkripzioa: Klasikoen Gordailua]. https://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/K/KardaberazKristabaI.htm

Lakarra, J.A. (1985). Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia. ASJU, 19(1), 235-282. https://doi.org/10.1387/asju.7685

Lakarra, J.A. (1987). Oikiako dotrina (1759). ASJU, 21(2), 515-564. https://doi.org/10.1387/asju.7857

Lakarra, J.A. (2008). Vida con/y libertad: sobre una coordinación arcaica y la autenticidad de «Urthubiako Alhaba». ASJU, 42(1), 83-100. https://doi.org/10.1387/asju.2301

Lakarra, J.A., Manterola, J. & Segurola, I. (2019). Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa (EHHE-200). Euskaltzaindia.

Lamikiz, X. (2010). Trade and trust in the eighteenth-century Atlantic world: Spanish merchants and their overseas networks. Boydell Press; Royal Historical Society.

Lamikiz, X. (2015). Le Dauphin itsasontziaren testuinguru historikoa: Louisbourgeko euskaldunak, ekonomia atlantiarra eta gerra (1713-1758). Lapurdum [ale berezia], 2, 17-43. https://doi.org/10.4000/lapurdum.2546

Larramendi, M. (1740; 1747) = Altuna & Lakarra (1990)

Lardizabal, F. I. (1855) = Urgell (1995, 1996)

Leturiaga, O. (2022). Juan Irazusta. Pertsona, garaia eta idazlana. Eusko Jaurlaritza.

Madariaga, J., Azpiazu, J.A. & Elortza, J. (2009). XVIII. eta XIX. mendeetako Azpeitiko euskal testu batzuk. FLV, 110, 5-45. https://doi.org/10.35462/flv110.1

Martínez-Areta, M. (2013). Demonstratives and personal pronouns. In M. Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language internal and typological approaches to linguistic reconstruction (283.-321. or.). Peter Lang.

Mitxelena, K. (1964). Textos arcaicos vascos. Minotauro.

Mitxelena, K. (2011). Fonética histórica vasca. In J.A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Obras completas (vol. VI). UPV/EHU. (Jatorrizko obra 1961ean argitaratuta)

Mitxelena, K. & Sarasola, I. (1987-2005). Orotariko Euskal Hiztegia. Euskaltzaindia. https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&-task=bilaketa&Itemid=1694&lang=eu

Mounole, C. (2020). Lazarraga Eskuizkribuaren gramatika. In G. Bilbao, R. Gómez, J.A. Lakarra, J. Manterola, C. Mounole & B. Urgell (arg.). Lazarraga Eskuizkribuaren edizioa eta azterketa. I. Sarrera, gramatika, hiztegia eta adizkitegia. UPV/EHU.

Mounole, C. & Gómez, R. (2018). Euskara zahar eta klasikoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (469.-541. or.). Eusko Jaurlaritza.

Mounole, C. & Lakarra, J.A. (2018). Euskara arkaikoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (345.-468. or.). Eusko Jaurlaritza.

Murugarren, L. (1984). Una plática del Goyerri. ASJU, 18(2), 185-197. https://doi.org/10.1387/asju.7659

OEH = Mitxelena, K. & Sarasola, I. (1987-2005)

Ondarra, F. (1984). Zegamako Doctrina Christiana (1741). ASJU, 18(2), 3-62. https://doi.org/10.1387/asju.7653

Otaegi, B. (1993). Felipe Agustin Otaegui Beizamako erretorearen eskuizkribuak (1767-1840). [Doktore-tesia, UPV/EHU]. Eusko Jaurlaritza. https://www.euskadi.eus/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Beatriz_Otaegi_TESIA.pdf

Otxoa Arin, J. (1713). Doctrina Christianaren explicacioa Villa Franca Guipuzcoaco onetan euscaraz itc eguiten dan moduan. Pedro de Ugarte.

Padilla-Moyano, M. & Videgain, X. (2015). Le Dauphin: euskarazko gutunak (1757). Lapurdum [ale berezia], 2, 95-160. https://doi.org/10.4000/lapurdum.2561

Pagola, R.M., Beola, A., Iribar, I. & Iribar, J.J. (1993). Bonaparte Ondareko eskuizkribuak: gipuzkera (5. alea). Deustuko Unibertsitatea.

Santazilia, E. (2017). Artxibora itzultzearen garrantziaz. Maria Angela de Txakartegiren 1775eko gutuntxoa. Lapurdum, 17, 271-281. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3584

Sarasola, I. (1983). Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos. ASJU, 17, 69-212. https://doi.org/10.1387/asju.7614

Satrustegi, J.M. (1979). Plática vasca del año 1778 en un proceso de Fuenterrabía. FLV, 32, 287-302. https://doi.org/10.35462/flv32.7

Satrustegi, J.M. (1983a). Epistolario vasco del siglo XVIII. ASJU, 17, 3-24. https://doi.org/10.1387/asju.7608

Satrustegi, J.M. (1983b). Lasarteko bertso paper zahar bat (1716). In Piarres Laffiteri omenaldia (571.-581. or.). Euskaltzaindia.

Segurola, K. (2013). Oikiako dotrinak: F. Antonio Agirre Gabiria. Lapurdum, 17, 223-153. https://doi.org/10.4000/lapurdum.2466

Ubillos, J.A. (1785). Christau doctriñ berri-ecarlea christauari dagozcan Eguia sinisbeharren-berria dacarrena. Francisco Lama.

Ugarte, J.L. & Aldekoa, I. (2007). Antzerkiaren transkripzioa eta hainbat ohar. Egan, 60(1-2), 73-91.

Ulibarri, K. (2015). Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. http://hdl.handle.net/10810/15971

Urgell, B. (1995). Testamentu Zarreko kondaira (I). Francisco Ignacio Lardizabal. Euskal Editoreen Elkartea.

Urgell, B. (1996). Testamentu Berriko kondaira (II). Francisco Ignacio Lardizabal. Euskal Editoreen Elkartea.

Urgell, B. (2018). Lehen euskara modernoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (543.-657. or.). Eusko Jaurlaritza.

Uribe-Etxebarria, O. (2008). «Euskerazko doktrinia Anzuelako berba moduan» (1825). ASJU, 42(2), 139-209. https://doi.org/10.1387/asju.5706

Urkizu, P. (2009). Un texto olvidado del siglo XVII: Sumario brebea... (Azkoitia, 1614). Revista de Lenguas y Literaturas Catalana, Gallega y Vasca, 14, 207-217.

Zuazo, K. (2006). Deba ibarreko euskara. Dialektologia eta tokiko batua. Badihardugu Euskara Elkartea.

Zuazo, K. (2014). Euskalkiak. Elkar.

Zuloaga, E. (2019). Mendebaleko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz. [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. http://hdl.handle.net/10810/49846

Hiru euskal testu argitara: Getariako eskutitzak (1796 -1797) [Three Basque texts brought to light: letters from Getaria (1796-1797)]

Abstract

##about.statistics##

References