Garaziko hizkuntza-aldakortasuna geografiaren, adinaren eta generoaren arabera

Alexander Artzelus Muxika

doi:10.35462/FLV127.5

Alexander Artzelus Muxika Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) [Espainia] https://orcid.org/0000-0001-7763-4894

Gako-hitzak: soziolinguistika, aldakortasuna, Garazi

Laburpena

Nafarroa Behereko hegoaldean kokatuta dagoen, eta Nafarroa Garaiko Luzaide herria barne duen Garazi ibarreko euskararen aldakortasuna ikertzea da lan honen helburua. Hipotesi orokorra da bertako mintzoa abiada bizian aldatzen ari dela, eta hipotesi zehatzak dira berriz, aldaketa hori geografiaren, adinaren eta generoaren arabera gertatzen ari dela. Geografia aldagaiari dagokionez, Luzaide gainerako herrietatik aparte gelditzen ari dela uste dugu, muga politikoa hizkuntza-muga ere bihurtuz doala. Adinari dagokionez, berriz, adinekoak adinekoak gertuago daude base dialect deitzen den horretatik eta gazteek euskara batuaren eta frantsesaren edo gaztelaniaren eragin handiagoa dute. Azkenik, generoaren arabera, adineko emakumeak, gizonekin konparatuta, gordetzaile eta gazteak berritzaile dira.

Estatistikak

240

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Ariztimuño, B. (2010). Tolosako eta Ataungo hizkerak. Hizkuntz bariazioa eta konbergentzia-joerak. Uztaro, 72, 79-96. https://doi.org/10.26876/uztaro.72.2010.4

Aurnague, J. & Duguine, M. (2004). Euskaldun orok altxa burua: Enquête sociolinguistiques en Garazi 1982, 2002. Lankidetzan, 33, 41-151.

Aurrekoetxea, G. (2004). Estandar eta dialektoen arteko bateratze-joerak (ikuspuntu teorikotik begirada bat). Uztaro, 50, 45-57.

Aurrekoetxea, G. (2006). Hizkuntza estandarraren eta dialektoen arteko bateratze joerak. ASJU, 40(1-2), 133-160.

Aurrekoetxea, G. (2008). Bariazio soziolinguistikoa Dimako euskaran. Euskalingua, 12, 17-26.

Aurrekoetxea, G. & Ormaetxea, J. L. (2006). Euskararen Atlas Sozio-geolinguistikoa ikerketa-proiektua. Euskalingua, 9, 157-163.

Aurrekoetxea, G. & Videgain, X. (2004). Haur prodigoaren parabola Ipar Euskal Herriko 150 bertsiotan. Bilbo: Euskal Herriko Unibertsitatea. (ASJU-ren Gehigarriak, 49).

Aurrekoetxea, G., Videgain, C. & Iglesias, A. (2004). «Bourciez» bildumako euskal atlasa (BBEA): 1. Lexikoa. ASJU, 38(2).

Aurrekoetxea, G., Videgain C. & Iglesias, A. (2005). «Bourciez» bildumako euskal atlasa (BBEA): 2. Gramatika. ASJU, 39(1).

Boersma, P. & Weenink, D. (2016). Praat: doing phonetics by computer, Version 5.1. [computer program]. Sarean eskuragarri: <http://www.praat.org>

Bonaparte, L. L. (1881). Observaciones acerca del vascuence de Valcarlos. Revista Euskara, 4, 161-66.

Borrego-Nieto, J. (1981). Sociolingüística rural. Investigación en Villadepera de Sayago. Salamanca: Universidad de Salamanca.

Camino, I. (1987 [1983]). Nafarrera Beherea. In Txillardegi & G. Aurrekoetxea (arg.), Euskal Dialektologiaren Hastapenak (313-426. orr.). Bilbo: UEU.

Camino, I. (2004). Nafarroa Behereko Euskara. FLV , 97, 445-486.

Camino, I. (2008). Nafarroa Behereko euskara zaharra. ASJU, 42(1), 101-170.

Camino, I. (2009a). Hizkuntza-aldakortasunari Amiküzetik so. Lapurdum, 13, 61-80. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1979

Camino, I. (2009b). Mugako hiztun eta aldaerak ipar-mendebaleko Zuberoan. FLV, 111, 153-218.

Camino, I. (2009c). Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.

Camino, I. (2015a). Oztibarreko mintzoaz eta haren lexikoaz. FLV, 119, 5-60.

Camino, I. (2015b). Amiküzeko heskuararen hezurdura lektala. In I. Epelde (arg.), Euskal hizkera eta dialektoak gaur egun (27-79. orr.). Baiona: UBM & UPPA. https://doi.org/10.4000/lapurdum.2645

Camino, I. (2016). Amiküze eskualdeko heskuara. Bilbo: Euskaltzaindia.

Eckert, P. (1989). The whole woman: sex and gender differences in variation. Language Variation and Change, 1, 245-267. https://doi.org/10.1017/s095439450000017x

Eckert, P. (1997). Age as sociolinguistic variable. In F. Coulmas (arg.), The handbook of sociolinguistics (151-167. orr.). Oxford: Blackwell.

Ensunza, A. (2012). Gernika-Lumoko euskararen aldakortasuna: aldagai fonetiko zenbait. ASJU, 46(2), 177-244.

Ensunza, A. (2014). Gernika-Lumoko euskararen aldakortasuna: aldagai fonetiko zenbait. bat Soziolinguistika aldizkaria, 90, 123-149.

Ensunza, A. (2015). Busturialdeko euskararen aldakortasuna denboran eta espazioan. UPV/EHUko doktorego tesia.

Etxebarria, M. (1985). Sociolingüística urbana: el habla de Bilbao. Salamanca: Universidad de Salamanca.

Etxebarria, M. (2000). Variación sociolingüística en una comunidad bilingüe. Bilbo: Euskal Herriko Unibertsitateko argitalpen zerbitzua, UPV/EHU.

Euskaltzaindia. (2008-16). Euskararen herri hizkeren atlasa (EHHA), 8 liburuki. Bilbo: Euskaltzaindia.

Gaminde, I. (2010). Bilboko gazte euskaldunen ezaugarri linguistikoez. In K. Altonaga & Mendebalde kultur elkartea (arg.), Bilbon mundua ikusi. XIV. Jardunaldiak (35-59. orr.). Bilbo: Mendebalde Euskal Kultur Alkartea.

Gaminde, I. & Romero, A. (2011). Generoa eta adina Bermeoko berbaldiaren fonemen eta hotsen frekuentzian. FLV , 113, 115-138.

Gaminde, I., Romero, A. & Legarra, H. (2012). Gramatika eta hizkuntza bariazioa Bermeon. Bermeo: Bermeoko Udala.

Gaminde, I., Etxebarria, A., Eguskiza, N., Romero, A. & Iglesias, A. (2017). Dardarkari anizkunaren aldakortasunaz. FLV , 123, 29-64.

Gandarias, L. (2012). Azentu bariazio soziogeolinguistikorako lehen hurbilpena Kortezubin, Lekarotzen eta Tolosan (hiznet graduondoko sakontze-egitasmoa).

Garazi-Baigorri Herri Elkargoa (2017). Garazi-Baigorri herri elkargoa. Sarean eskuragarri: <http://www.garazibaigorri.com/eu/ekonomia.html>

Haddican, B. (2003). Dialect Contact in a Southern Basque Town. Language and Variation and Change, 15(1), 1-35. https://doi.org/10.1017/s0954394503151010

Haddican, W. F. (2005). Aspects of language variation and change in contemporary Basque (doktore-tesia). New York: New York University, Graduate School of Arts and Science, GSAS.

Haddican, B. (2007). Suburbanization and language change in Basque. Language in Society, 36, 677-706.

Hualde, J. I. (1998 [1991]). Basque phonology. New York: Routledge.

Hualde, J. I. (2003). Segmental Phonology. In J. I. Hualde & J. Ortiz de Urbina (arg.), A grammar of Basque (15-65. orr.). Berlin: Mouton de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285

Irizar, P. (1981). Contribución a la dialectología de la lengua vasca (I). Donostia: Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala.

Jauregi, O. & Epelde, I. (2013). Hasperenaren galera Iparraldeko euskaran. In R. Gómez, J. Gorrochategui, J. A. Lakarra & C. Mounole, (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra - III Congreso de la Cátedra Luis Michelena - 3rd Conference of the Luis Michelena Chair (245-262. orr.). Vitoria-Gasteiz: UPV/EHU.

Kamino P. & Salaberri P. (2001a). Hitz eratorriak Luzaideko hizkeran. FLV, 86, 67-86.

Kamino P. & Salaberri P. (2001b). Aditz trinkoen orainaldiko formak Luzaideko hizkeran. FLV, 87, 193-202.

Kamino P. & Salaberri P. (2004). Nafarroa Behereko hiru eskutitz. FLV, 95, 89-113.

Kamino P. & Salaberri P. (2006). Luzaide eta Ondarrolako hiru gutun. FLV, 38, 95-108.

Kamino P. & Salaberri P. (2007). Luzaideko euskararen hiztegia. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.

Labov, W. (1963) The social motivation of a sound change. Word, 19, 273-309.

Labov, W. (1966). The linguistic variable as a structural unit. Washington linguistic review, 3, 4-22.

Labov, W. (1969). Contraction, deletion, and inherent variability of the English copula. Language, 45, 715-762. https://doi.org/10.2307/412333

Labov, W. (1972). Sociolinguistic Patterns. Filadelfia: University of Pensylvania press.

Labov, W. (2001). Principles of Linguistic Change: Volume 2: Social Factors. Malden & Oxford: Blackwell.

Ladefoged, P. & Maddieson I. (1996). The Sounds of the World’s Languages. Oxford & Cambridge: Blackwell.

Lujanbio, O. (2012). Hizkuntza-aldakortasuna Goizuetako euskaran. Uztaro, 80, 77-97. https://doi.org/10.26876/uztaro.80.2012.4

Lujanbio, O. (2014). Hizkuntza-aldakortasuna Goizuetako euskaran: emaitza gehiago. In I. Aduriz & R. Urizar (arg.). Euskal hizkuntzalarien egungo zenbait ikerlerro (231-255. orr.). Eibar: ueu.

Lujanbio, O. (2016). Hizkuntza-aldakortasuna euskaran. Nafarroa ipar-mendebaldeko bi udalerritan egindako azterketa. UPV/EHUko doktore-tesi argitaragabea.

McConnell-Ginet, S. (1988). Language and gender. In F. Newmeyer (arg.), Linguistics: The Cambridge survey, IV. Language: The sociocultural context (75-99. orr.). Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/cbo9780511620577.006

Mitxelena, K. (1990) [1977]. Fonética Histórica Vasca. Donostia: Gipuzkoako Foru aldundia.

Milroy, L. (1980). Language and social networks. London & Baltimore: Basil Blackwell & University Park Press.

Ormaetxea, J. L. (2008). Otxandioko hizkera: adinaren araberako bariazioa. FLV , 108, 249-262.

Oyharçabal, B. (2009). Norantz proiektua datu-basea. Sarean eskuragarri:

Perez Landa, E. (2006). Bokal-elkarketak beratarren hizkeran. Uztaro, 57, 49-64.

Russell, A. (2010). Realisation variable des occlusives en français louisianais: l’affrication et l’aspiration a la Ville Platte. In F. Neveu, V. Muni Toke, J. Durand, T. Klingler, L. Mondada & S. Prevost (arg.), Congres Mondial de Linguistique Francaise – CMLF (1357-1368. orr.). Paris: Institut de Linguistique Française. https://doi.org/10.1051/cmlf/2010078

Salaberri, P. (2000). Luzaideko euskara, Mezkirizkoaren eta Aezkoakoaren argitan. In K. Zuazo (arg.), Dialektologia gaiak (223-259. orr.). Gasteiz: Arabako Foru Aldundia.

Santazilia, E. (2009). Luzaideko hizkuntz bariazioa. FLV , 41, 219-248.

Silva-Corvalán, C. (1988). Sociolingüística: teoría y análisis. Madril: Alhambra.

Soziolinguistika Klusterra (2017). Euskararen datu soziolinguistikoen biltegia. Sarean eskuragarri: <http://www.soziolinguistika.eus/edb/index.php?lurraldea=h644>

Stevens, K.N. (1998). Acoustic Phonetics. Cambridge & London: The MIT Press.

Tagliamonte, S. (2012). Variationist sociolinguistics: change, observation, interpretation. Malden, MA: Wiley-Blackwell.

Trudgill, P. (1986 [1983]). Social identity and linguistic sex differentiation. In H. B. Allen & M. D. Linn (arg.), Dialect and language variation (395-402. orr.). Orlando, Florida: Academic Press, INC. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-051130-3.50034-3

Txillardegi (1980). Euskal Fonologia. Donostia: Ediciones Vascas.

Unamuno, L. (2010). Adinaren araberako bariazioa Gizaburuagako hizkeran. Euskalingua, 16, 41-48.

Zarraga, A., Coyos, J. B., Hernández, J. M., Joly, L. Larrea, I., Martínez, L. V., Uranga, B. & Bilbao, P. (2010). Soziolinguistika eskuliburua. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza & Soziolinguistika klusterra.