Isoglosen balioaz eta Mendebaleko Euskara Zaharraren sorreraz

Eneko Zuloaga San Román

doi:10.35462/FLV129.6

Eneko Zuloaga San Román Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) [Espainia] https://orcid.org/0000-0003-2579-6327

Gako-hitzak: dialektologia historikoa, Mendebaleko Euskara Zaharra, aldaera lexikoak, hasperenaren galera, disimilazio morfonologikoa

Laburpena

Lan honetan Mendebaleko Euskara Zaharra dut aztergai; zehazki, noiztik bereiz daitekeen berau eta zein ezaugarriren bidez egin daitekeen bereizketa hori. Zenbait ikertzailek aipatutako aldaera lexikoak eta hasperenaren galera aztertuta, sailkapen dialektal nagusietarako balio apala dutela ondorioztatu dut, eta horiek erabiltzea irizpide ahula dela. Aitzitik, artikulu definituari lotutako a + a > ea disimilazio morfonologikoak bestelako baldintzak betetzen dituela erakusten dut, eta horren azterketa aurkeztu. Azterketa horrek, hain zuzen, aukera eman dit hausnarketa eta proposamenak egiteko Mendebaleko Euskara Zaharraren hedaduraz, Gasteizen foku-izaeraz eta Erdi Aroko difusio-ereduez

Estatistikak

152

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Abaitua, J. (2019). Patrones geolingü.sticos, áreas dialectales y cronologías absolutas del EHHA. Fontes Linguae Vasconum, 126, 286-322.

Agirrebeña, A., Sarasua, A. & Zabaleta, M. (2017). Getaiko euskera. Getaria: Getariako Udala.

Akesolo, L. (1982). Amaseigarren mendeko euskerazko «miserere» bat. Karmel, 166, 37-47.

Alarcos, E. (1950). Apuntaciones sobre toponimia riojana. Berceo, 16, 473-492.

Aldai, G. (2012). Sobre el origen de Martín Portal, autor de la poesía premiada en Pamplona en 1610. Fontes Linguae Vasconum, 114, 93-118.

Aldai, G. (2014). Hacia una periodización de la fragmentación del euskera occidental. Fontes Linguae Vasconum, 188, 221-245.

Aldazabal, P. J. (1767). Breve historia de la aparición del mas luminoso astro y brillante estrella de la mar. Iruñea: Martin Joseph de Rada.

Aldazabal, P. J. (1768). Ama Virgina santissima Yciarcuaren bederatciurrena. Tolosa: Fermin Huarte.

Altuna, F. (1995a). Acto contriciocoa eriotzaco orduracò: Garcia de Albeniz araiarraren araberazko eskuizkribua (1778). ASJU, 29(1), 83-132.

Altuna, F. (1995b). Loiolako dotrina (xviii. mendea). ASJU, 29(2), 611-649.

Altuna, P. & Lakarra, J. A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak. Donostia: Andoaingo Udala.

Altzibar, X. (1992). Bizkaierazko idazle klasikoak. Bilbo: Bizkaiko Foru Aldundia.

Arin, J. & Arruabarrena, J. (1989). Ataungo aho hizkuntzaren barne muinak. Donostia: Kriseilu.

Arizaga, B. (1994). Gipuzkoako hiri zaharrak. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.

Arizaga, B. & Martínez, S. (2006). Atlas de villas medievales de Bizkaia. Bilbo: BBK & Eusko Ikaskuntza.

Ariztimuño, B. (2013). Finite Verbal Morphology. In M. Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque (259-427. or.). Frankfurt am Main: Peter Lang.

Árnason, K. (1999). The Phonology of Icelandic and Faroese. New York: Oxford University Press.

Aurrekoetxea, G., Gaminde, I., Ormaetxea, J. L. & Videgain, X. (2019). Euskalkien sailkapen berria. Bilbo: UPV/EHU.

Azkarate, A. & Solaun, J. L. (2009). Nacimiento y transformación de un asentamiento altomedieval en un funturo centro de poder: Gasteiz desde finales del siglo vii d. C. a inicios del segundo milenio. In J. A. Quirós (arg.), The archaeology of early medieval villages in Europe (405-425. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Azkue, R. M. (1925). Morfología vasca. Bilbo: Euskaltzaindia.

Azurmendi, J. M. (1996). Ataungo euskara. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Udaleko Kultur Batzordea.

Azurmendi, J. M. (1998). Zegamako euskara. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Udaleko Kultur Batzordea.

Bauer, L. (1994). Watching English Change. Londres & New York: Longman.

Bergs, A. (2006). Spreading the word: patterns of diffusion in historical dialectology. In M. Filppula, J. Klemola, M. Palander & E. Penttilä (arg.), Topics in Dialectal Variation: Selection of Papers from the Eleventh International Conference on Methods in Dialectology (5-30. or.). Joensuu: University of Joensuu Press.

Beriain, J. (1621). Tratado de como se ha de oyr Missa. Iruñea: Carlos de Labayen.

Bilbao, G., Gómez, R., Lakarra, J. A., Manterola, J., Mounole, C. & Urgell, B. (inprimategian). Lazarraga eskuizkribuaren edizioa eta azterketa. Bilbo: UPV/EHU

Birnbaum, H. (1985). Divergence and convergence in linguistic evolution. In J. Fisiak (arg.), Papers from the VIth International Conference on Historical Linguistics (1-24. or.). Poznan: John Benjamins & Adam Mickiewicz University Press. doi: https://doi.org/10.1075/cilt.34.04bir

Bowern, C. & Koch, H. (2004). Introduction: Subgrouping methodology in historical linguistics. In C. Bowern & H. Koch (arg.), Australian languages. Classification and the Comparative Method (1-15. or.). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins. doi: https://doi.org/10.1075/cilt.249.05bow

Bradley, T. G. (2011). Mid front vowel lowering before rhotics in Ibero-Romance. In J. Herschensohn (arg.), Romance Linguistics 2010: Selected papers from the 40th Linguistic Symposium on Romance Languages (LSRL), Seattle, Washington, March 2010 (63-78. or.). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins. doi: https://doi.org/10.1075/cilt.318.05bra

Camino, I. (2004). Irizpide metodologikoak egungo Euskal Dialektologian. Euskera, 49(1), 67-102.

Camino, I. (2008a). Nafarroa Behereko euskara zaharra. ASJU, 42(1), 101-170.

Camino, I. (2008b). Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. Fontes Linguae Vasconum, 108, 209-247.

Camino, I. (2014/2011). Ekialdeko euskararen iraganaz. In I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina (87-153. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Camino, I. (2016). Dialektologia dinamikoa eta isoglosen gora-beherak. Monumenta Linguae Vasconum. III. Jardunaldiak jardunaldian aurkeztutako lana. Gasteiz, 2016/12/20.

Castaños, F. (1957). El genitivo en vizcaíno antiguo. BAP, 13, 60-69.

Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1988/1980). Dialectology. Cambridge: Cambridge University Press.

Coseriu, E. (1973). Sincronía, diacronía e historia. El problema del cambio lingüístico. Madril: Gredos.

De Rijk, R. P. G. (1970). Vowel interaction in Bizcayan Basque. Fontes Linguae Vasconum, 2, 149-167.

De Rijk, R. P. G. (1998/1981). Euskal morfologiaren zenbait gorabehera. In De Lingua Vasconum: Selected Writings (ASJUren gehigarriak, 43), (211-224. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Echenique, M. T. & Pato, E. (2019). Aportaciones renovadas a las relaciones léxicas entre el vasco y el latín romance. In I. Epelde & O. Jauregi (arg.), Bihotz ahots. Oñederra irakaslearen omenez (175-195. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Egurtzegi, A. (2011). Euskal metatesiak: abiaburu bat haien ikerketarako. ASJU, 45(1), 1-79.

Etxebarria, N. (2007). 1708ko eskuizkribu argitaratubakoa bizkaieraz: edizinoa eta hizkerearen azterketea. Euskalingua, 11, 67-94.

Etxepare, R. (2013). Basque spatial cases and the ergative-absolutive syncretism. In R. Gómez, J. Gorrotxategi, J. A. Lakarra & C. Mounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra (187-211. or.). Gasteiz: UPV/EHU.

Euskaltzaindia. (2008-). Euskararen herri hizkeren atlasa. Bilbo: Euskaltzaindia.

Euskaltzaindia. (d. g.). Euskal Onomastikaren Datutegia (EODA). [https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak/onomastika]

Francis, W. N. (1983). Dialectology. An introduction. Londres & New York: Longman.

García Camino, I. (2002). Arqueología y poblamiento en Bizkaia, siglos vi-xii. La configuración de la sociedad feudal. Bilbo: Bizkaiko Foru Aldundia.

Garmendia, L. & Etxabe, K. (2004). Ordiziako euskara: garai bateko bizimodua eta gaurko hizkuntza-egoera. Ordizia: Ordiziako Udala & Hitzaro Euskara Elkartea.

Gerritsen, M. & Van Hout, R. (2006). Sociolinguistic developments as a diffusion process. In U. Ammon, N. Dittmar, K. K. Mattheier & P. Trudgill (arg.), Sociolinguistics. An International Handbook of the Science of Language and Society (2288-2299. or.). Berlin & New York: De Gruyter. doi: https://doi.org/10.1515/9783110184181.3.10.2285

González de Viñaspre, R. (2011). Apuntes sobre la lengua vasca y la historia de Ubarrundia. In E. Martínez de Madina (arg.), Toponimia de Vitoria III. Ubarrundia de Vitoria (xxv-xli. or.). Bilbo: Euskaltzaindia.

Hamp, E. (1966). The position of Albanian. In H. Birnbaum & J. Puhvel (arg.), Ancient Indo-European dialects (97-121. or.). Berkeley & Los Angeles: University of California Press.

Hernández-Campoy, J. M. (2001/1999). Geolingü.stica. Modelos de interpretación geográfica para lingüistas. Murtzia: Universidad de Murcia.

Hidalgo de Cisneros, C. & Largacha, E. & Lorente, A. & Martínez, A. (1986). Fuentes jurídicas medievales del Señorío de Vizcaya. Donostia: Eusko Ikaskuntza.

Hovarth, B. & Hovarth, R. (1997). The geolinguistics of a sound change in progress: /l/ vocalisation in Australia. In Ch. Boberg, M. Meyerhoff & S. Strassel (arg.), A selection of papers from nwave 25 (109-124. or.). Philadelphia: University of Philadelphia Press.

Hovarth, B. & Hovarth, R. (2001). A multilocality study of a sound change in progress: the case of /l/ vocalisation in New Zealand and Australian English. Language Variation and Change, 13, 37-58.

Hovarth, B. & Hovarth, R. (2002). The geolinguistics of /l/ vocalisation in Australia and New Zealand. Journal of Sociolinguistics, 6, 319-346.

Hualde, J. I. (2015). Dialektologia dinamikoa. In E. Epelde (arg.), Euskal hizkera eta dialektoak gaur egun (125-153. or.). Baiona: Iker umr 5478.

Hualde, J. I. & Gaminde, I. (1997). Vowel interaction in Basque: A nearly exhaustive catalogue. ASJU, 31(1), 211-245.

Hyman, L. (2002). Is There a Right-to-Left Bias in Vowel Harmony?. 9th International Phonology Meeting biltzarrean aurkeztutako lana. http://www.ai.mit.edu/projects/dm/featgeom/hyman-VHdirectionality.pdf helbidetik eskuratua.

Hyman, L. (2008). Directional asymmetries in the morphology and phonology of words, with special reference to Bantu. Linguistics, 46, 309-350. doi: https://doi.org/10.1515/ling.2008.012

Jacobsen, W. H. (1977). The Basque locative suffix. In R. W. E. Douglass & W. H. Jacobsen (arg.), Anglo-american contributions to Basque studies: essays in honor of Jon Bilbao (164-168. or.). Reno: Don D. Fowler. Keel, W. (1982). Atomic Phonology and Phonological Variation. Tübingen: Gunter Narr.

Lakarra, J. A. (1984). Bertso bizkaitarrak (1688). asju, 18(2), 89-183.

Lakarra, J. A. (1985). Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia. ASJU, 19(1), 235-282.

Lakarra, J. A. (1986). xvi. mendeko bizkaierazko errefrauez: I. Garibairen bildumak. ASJU, 20(1), 31-65.

Lakarra, J. A. (1996). Refranes y sentencias (1596). Edizioa eta ikerketak. Bilbo: Euskaltzaindia.

Lakarra, J. A. (1997). Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri. ASJU, 31(2), 447-535.

Lakarra, J. A. (2005). Prolegómenos a la reconstrucción de segundo grado y al análisis del cambio tipológico en (proto)vasco. Palaeohispanica, 5, 407-470.

Lakarra, J. A. (2006). Notas sobre cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. ASJU, 40(1/2), 561-622.

Lakarra, J. A. (2010). Haches, diptongos y otros detalles de alguna importancia: notas sobre numerales (proto)vascos y comparación vasco-ibérica (con un apéndice sobre ‘hiri’ y otro sobre ‘bat-bi’). Veleia, 27, 191-238.

Lakarra, J. A. (2012). Teoría de la raíz monosilábica y reconstrucción del protovasco: algunos aspectos y consecuencias. In J. A. Lakarra, J. Gorrotxategi & B. Urgell (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra (652-699. or.). Gasteiz: UPV/EHU.

Lakarra, J. A. (2014/2011). Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz. In I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina (155-241. or.). Bilbo: upv/ehu.

Lakarra, J. A. (2018). Euskararen historiaurrea. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (23-229. or.). Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Lakarra, J. A., Manterola, J. & Segurola, I. (2019). Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (EHHE-200). Bilbo: Euskaltzaindia.

Lapesa, R. (2000/1961). Del demostrativo al artículo. Berrarg. in R. Cano & M. T. Echenique (arg.), Estudios de morfosintaxis histórica del español (367-381. or.). Madril: Gredos.

Lapuente, L. (1975). Toponimia Amescoana. Fontes Linguae Vasconum, 21, 393-410.

Larramendi, M. (1745). Diccionario trilingue del castellano, vascuence y latín. Donostia: B. Riesgo y Montero.

Larramendi, M. (1882/1754). Corografía o descripción general de la muy noble y muy leal provincia de Guipuzcoa. Bartzelona: Imprenta de la viuda é hijos de J. Subirana.

Larrea, J. J. & Pozo, M. (2015). Vasconia en la Tardoantigüedad: de la Antropología a una Historia en pedazos. RIEV, 60(1), 82-77.

Madariaga, J., Azpiazu, J. A., Elortza, J. (2009). xviii. eta xix. mendeetako Azpeitiko euskal testu batzuk. Fontes Linguae Vasconum, 110, 5-45.

Magallón, A. (1997). La red viaria romana en el País Vasco. Isturitz, 8, 207-231.

Manterola, J. (2008). Euskarazko artikuluak Erdi Aroko agiri bilduma batean. Oihenart, 23, 371-379.

Manterola, J. (2015). Euskararen morfologia historikorako: artikuluak eta erakusleak (doktorego-tesi argitaragabea). Gasteiz: UPV/EHU.

Manterola, J. (2019). Euskal inesibo singularraren diakronia eta berreraiketa-metodoaren dibulgazio-saio bat. Uztaro, 111, 41-51. doi: https://doi.org/10.26876/uztaro.111.2019.3

Milroy, J. (1992). Language Variation and Change. Oxford: Blackwell.

Milroy, J. & Milroy, L. (1985). Linguistic Change, Social Network and Speaker Innovation. Journal of Linguistics, 21(2), 339-384. doi: https://doi.org/10.1017/s0022226700010306

Mitxelena, K. (1953). Apellidos vascos. Berrarg. in Obras Completas, IX, 1-235.

Mitxelena, K. (1954). Textos vascos antiguos. Un catecismo vizcaíno del siglo xvii. Berrarg. in Obras Completas, XI, 371-380.

Mitxelena, K. (1961a). Fonética histórica vasca. Berrarg. in Obras Completas, VI, 1-546.

Mitxelena, K. (1961b). Judíos de Guevara y vascos de Oñate. Berrarg. in Obras Completas, XI, 53-65.

Mitxelena, K. (1964a). Textos arcaicos vascos. Berrarg. in Obras Completas, XII, 1-197.

Mitxelena, K. (1964b). Sobre el pasado de la lengua vasca. Berrarg. in Obras Completas, V, 1-115.

Mitxelena, K. (1971). Toponimia, léxico y gramática. Berrarg. in Obras Completas, IX, 275-308.

Mitxelena, K. (1976a). La fragmentación dialectal: conocimientos y conjeturas. Berrarg. in Obras Completas, I, 197-213.

Mitxelena, K. (1976b). Onomástica y población en el antiguo Reino de Navarra. Berrarg. in Obras Completas, V, 361-377.

Mitxelena, K. (1981). Lengua común y dialectos vascos. Berrarg. in Obras Completas, VII, 517-543.

Mitxelena, K. (1982). Sobre la lengua vasca en Álava durante la Edad Media. Berrarg. in Obras Completas, V, 403-418.

Mitxelena, K. & Agud, M. (1958). N. Landuchio, Dictionarium linguae cantabricae (1562). Berrarg in. Obras Completas, XII, 199-378.

Mitxelena, K. & Sarasola, I. (1987-2015). Orotariko euskal hiztegia. Bilbo: Euskaltzaindia.

Mounole, C. (2007). Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria. asju, 41(1), 67-138.

Mounole, C. (inprimategian). Lazarragaren eskuizkribuko gramatika. In G. Bilbao, R. Gómez, J. A. Lakarra, J. Manterola, C. Mounole & B. Urgell. Lazarraga eskuizkribuaren edizioa eta azterketa. Bilbo: UPV/EHU.

Mounole, C. (2018/2014). Le verbe basque ancien : étude philologique et diachronique. Bilbo: UPV/EHU.

Mounole, C. & Lakarra, J. A. (2018). Euskara arkaikoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.) Euskararen historia (345-468. or.). Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Ogura, M. (1990). Dynamic dialectology. Tokio: Kenkyusha.

Ogura, M. & Wang, W. S. (2004). Dynamic Dialectology and Complex Adaptive System. In M. Dossena & R. Lass (arg.), Methods and Data in English Historical Dialectology (137-170. or.). Berlin: Peter Lang.

Ondarra, F. & Unzueta, A. (1997). Fr. Migel San Frantziskorena (Zuzaeta) / Fr. Jose Jesus-Mariarena (Arakistain). Idazlanak. Markina-Xemein: Karmel.

Oñederra, M. L. (2005). Fonologiaren mugak: alabea eta birjinak elexan. In P. Etxeberria & H. Knörr (arg.), Nerekin yaio nun: Txillardegiri omenaldia (379-397. or.). Bilbo: Euskaltzaindia.

Padilla-Moyano, M. (2017). Zuberoako euskararen azterketa diakronikoa: xvi-xix. mendeak doktorego-tesi argitaragabea). Gasteiz: upv/ehu.

Peterson, D. (2009). Frontera y lengua en el Alto Ebro, siglos viii-xi. Logroño: Instituto de Estudios Riojanos.

Peterson, D. (2011). Toponimia vasca en la documentación conservada en San Millán de la Cogolla: dos estratos diferenciables. In J. A. Lakarra, J. Gorrotxategi & B. Urgell (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra (115-125. or.). Gasteiz: UPV/EHU.

Petit, D. (2007). Archaïsme et innovation dans les langues indo-européennes. Mémoires de la Societé de Linguistique de Paris, 15, 13-55.

Philips, B. S. (2006). Word Frecuency and Lexical Diffusion. Hampsire: Palgrave Mac-Millan.

Pilch, H. (1988). Dialectology in historical grammar. In J. Fisiak (arg.), Historical dialectology (417-442. or.). Berlin & New York & Amsterdam: De Gruyter. doi: https://doi.org/10.1515/9783110848137.417

Quirós, J. A. (2011). Las iglesias altomedievales en el País Vasco. Del monumento al paisaje. Studia historica, Historia medieval, 29, 175-205.

Reguero, U. (2012). Erdi Aroko euskararen historia kanpotik eta barnetik. ASJU, 45(2), 63-160.

Reguero, U. (2013). Euskararen dialektalizazioaren hastapenetarantz: konbergentzia eta dibergentzia prozesuak Erdi Aroan. In R. Gómez, J. Gorrotxategi, J. A. Lakarra & C. Mounole (arg.), Koldo Mitxelena katedraren III. Biltzarra (431-444. or.), Gasteiz: UPV/EHU.

Reguero, U. (2015). El euskera medieval: hacia una explicación de la dialectización del euskera. In C. J. Álvarez, B. Garrido & M. González (arg.), Jóvenes aportaciones a la investigación lingüística (433-448. or.). Sevilla: Alfar.

Reguero, U. (2019). Filologiatik dialektologiara Nafarroako euskarazko testu zaharretan barrena (1416-1750). Bilbo: UPV/EHU.

Riad, T. (2014). The Phonology of Swedish. New York: Oxford University Press.

Rodríguez Adrados, F. (1997/1952). La dialectología griega como fuente para el estudio de las migraciones indoeuropeas en Grecia. Madril: Ediciones Clásicas.

Ros, A. (2011). Nerbioi goieneko euskararako material gehiago: xvii. mende amaierako Urduñako berba zerrenda bat. ASJU, 45(1), 387-402.

Salaberri, P. (1996). Toponimia eta dialektologiaren arteko harremanen inguruan. Artaxonako jabego genitiboaz eta bestez. Fontes Linguae Vasconum, 72, 223-234.

Salaberri, P. (1998). Arabako mugako nafar hizkeren inguruan. In I. Camino (arg.), Nafarroako hizkerak (49-87. or.). Bilbo: UEU.

Salaberri, P. (2015). Nola erabili onomastikaren ekarpenak dialektologia ikerketan. In I. Epelde (arg.), Euskal hizkera eta dialektoak gaur egun (237-271. or.). Baiona: Iker UMR 5478.

Salaberri, P. (2018). Euskara Erdi Aroan. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (287-344. or.). Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Sasia, J. M. (1976). En torno al euskera alavés. Boletín del Instituto americano de estudios vascos, 105, 72-70; 106, 131-137; 107, 174-184.

Sasia, J. M. (2002). Más sobre toponimia euskérica en las Encartaciones de Bizkaia (sexta aportación). Euskera, 47(2), 539-588.

Segurola, K. (2005). xviii. mendeko autore ezezagun bat. Lapurdum, 9, 243-282. doi: https://doi.org/10.4000/lapurdum.879

Segurola, K. (2013). Oikiako Dotrinak. F. Antonio Agirre Gabiria (Marin 1728-Oikia 1805). Lapurdum, 17, 223-253. doi: https://doi.org/10.4000/lapurdum.2466

Tinti, F., Larrea, J. J., Peterson, D. & García Andreva, F. (2013). Becerro Galicano Digital. UPV/EHU & Cilengua. www.ehu.es/galicano helbidetik eskuratua.

Trask, R. L., (2014/1997). The History of Basque. Londres: Routledge.

Ulibarri, K. (2010). Viva Jesús dotrina: edizioa eta azterketa. ASJU, 44(2), 41-154.

Ulibarri, K. (2011). 1619. urtean Sevillan argitaraturiko bertsoak: «Cancion en lengua Vascongada o Vizcayna que contiene la sustancia deste Sermon». ASJU, 45(1), 361-385.

Ulibarri, K. (2015). Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa (doktorego-tesi argitaragabea). UPV/EHU: Gasteiz.

Urgell, B. (2000). Larramendiren Hiztegi Hirukoitza-ren osagaiez (doktorego-tesi argitaragabea). UPV/EHU: Gasteiz.

Urgell, B. (2001). Euskal formen aurkezpena Larramendiren hiztegian. asju, 35(1), 107-183.

Urgell, B. (2002). Larramendiren Hiztegi Hirukoitza-ren eranskina: saio bat hiztegigintzaren testukritikaz. Donostia: JUMI & Gipuzkoako Foru Aldundia.

Urgell, B. (2018). Lehen Euskara Modernoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.). Euskararen historia (549-657. or.). Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Urgell, B. (2020). Arabako euskara zer da? Gogoetak euskalkien mugez eta haien sailkapenaz. Inprimategian.

Urgell, B. & Lakarra, J. A. (2008). Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz. Baionako Iker ikergunean (UMR 5478 CNRS ) aurkeztutako lana. Baiona, 2008/12/12-13.

Urkixo, J. (1919). El refranero vasco I: Los refranes de Garibay. Donostia: Martín y Mena.

Veny, J. (1991). Fronteras y áreas dialectales. In G. Aurrekoetxea & X. Videgain (arg.), Nazioarteko dialektologia biltzarra. Agiriak (197-245. or.). Bilbo: Euskaltzaindia.

Vigil-Escalera, A. & Quirós, J. A. (2006). Networks of peasant villages between Toledo and Velegia Alabense, northwestern Spain (v-xth centuries). Archeologia medievale: cultura materiale, insediamenti, territorio, 33, 1000-1050.

Williamson, K. (2004). On Chronicity and Space(s) in Historical Dialectology. In M. Dossena & R. Lass (arg.), Methods and Data in English Historical Dialectology (97-136. or.). Berlin: Peter Lang.

Watkins, C. (1966). Italo-Celtic revisited. In H. Birnbaum & J. Puhvel (arg.), Ancient Indo-European Dialects (29-50. or.). Berkeley & Los Angeles: University of California Press.

Yarza, V. (2015). Notas sobre toponimia de origen romano en Bizkaia. Fontes Linguae Vasconum, 120, 345-384.

Zuazo, K. (1989). Arabako euskara. asju, 23, 3-48.

Zuazo, K. (1998). Euskalkiak, gaur. Fontes Linguae Vasconum, 78, 191-234.

Zuazo, K. (2006). Deba ibarreko euskara zaharra. In J. A. Lakarra, & J. I. Hualde (arg.), R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoaz (1005-1029. or.). Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Zuazo, K., (2010). El euskera y sus dialectos. Irun: Alberdania.

Zuazo, K. (2012). Arabako euskara. Donostia: Elkar.

Zuazo, K. (2014). Euskalkiak. Donostia: Elkar.

Zuazo, K. (2019). Standard Basque and its Dialects. Londres: Routledge.

Zuazo, K. & Goiti, U. (2016). Uribe Kosta, Txorierri eta Mungialdeko euskara. Bilbo: UPV/EHU.

Zuloaga, E. (2017a). Geography vs. style in the history of Central Basque. International Conference on Language Variation and Change in Europe (ICLaVE) 9 biltzarrean aurkeztutako txostena. Malagako Unibertsitatea, 2017/06/08.

Zuloaga, E. (2017b). Beheko bokalaren asimilazioaren historiarako. Fontes Linguae Vasconum, 123, 167-199.

Zuloaga, E. (2020). Mendebaleko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz (doktorego-tesi argitaragabea). UPV/EHU: Gasteiz.

Zumalde, I. (1986). xviii. mendeko testu euskeriko bat. RIEV, 31, 933-941.