Izen sintagmaren egitura  determinazioaren arabera

Juan José  Zubiri Lujambio

doi:10.35462/flv85.2

Juan José Zubiri Lujambio Nafarroako Unibertsitate Publikoa [Espainia]

Laburpena

Ahozko nahiz idatzizko hizkeran erabiltzen diren hainbat eta hainbat esapide ohiko ISren egituraren bidez azaltzea ezinezkoa denez, lan honen helburu nagusia bide berriak urratzea eta beste sailkapen bat proposatzea izan da. Lanaldi honi ekiteko, batik bat bi ezaugarriri erreparatu diegu, alde batetik, determinatzaileen agerpenari, eta beste aldetik, sintagmaren barneko elementuen ordenari. Bi ezaugarri hauen arabera honako sailkapen hau proposatzen da: 1) ohiko ISak, 2) izen sintagma bananduak (ISB), eta 3) elementuen ordena aldatua duten ISak.

Lanean zehar ISBez, batez ere, eta ordena aldatu duten ISez aritu gara. ISBen kasuan, esan daiteke, oro har, sintagmaren zatiren bat mugitzen denean, mugitutako elementuak berarekin batera garraiatzen duela sintagmari dagokion determinatzailea (cf. txango polita egin genuen –> polita egin genuen txangoa). Horrelako sintagmetan, hortaz, determinatzaile bat baino gehiago agertzen dira. Eta nola jokatzen duten azaltzeaz gain, zer-nolako motak diren ere adierazten da txostenean. Bestalde, elementuen ordena aldatua duten ISen jokabidea aztertzen da; hauetan, sintagmaren barreneko elementuak mugitzen dira, oro har, izenaren eskuinetara, baina determinatzaile bakarra agertzen denez, beste sail batean sartzea proposatzen da.

Estatistikak

82

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

AÑIBARRO, P.A. (1970): Gramática Bascongada. Escrita hacia 1820 y plublicada ahora por primera vez, (Villasantek paratutako azpititulua), Donostia.

ARTIAGOITIA, X. (1998): "Determinatzaile Sintagmaren Hipotesia Euskal Gramatikan", Uztaro, 27, UEU, 33-61.

ASTARLOA, P. P. de (1883): Discursos Filosóficos sobre la Lengua Primitiva ó Gramática y Análisis Razonada de la Euskara ó Bascuence, Bilbo.

AZKUE, R.M. (1891): Euskal-Izkindea, Astui-ko Jose-n moldegintzan, Bilbo.

AZKUE, R.M. (1969 [1923]): Morfología vasca, La Gran Enciclopedia Vasca, Bilbo.

CAMINO, I. (1997): Aezkoako euskararen azterketa dialektologikoa, Nafarroako Gobernua, Hezkuntza eta Kultura Departamendua, Donostia.

CAMPION, A. (1977 [1884]): Gramática de los Cuatro Dialectos Literarios de la Lengua Euskara, Gran Enciclopedia Vasca, Bilbo.

DARRIGOL aita (1827): Dissertation Critique et Apologétique sur la Langue Basque, DuhartFauveten inprimategia, Baiona.

EGUZKITZA, A. (1993): "Adnominals in the Grammar of Basque", in HUALDE, J.I./ORTIZ DE URBINA, J. (argit.): Generative Studies in Basque Linguistics, John Benjamins, Amsterdam, 163-187. https://doi.org/10.1075/cilt.105.07egu

EGUZKITZA, A. (1997): "Kasuak eta postposizioak: deklinabidea eta posposiziobidea", Hizpide, 40, 39-52.

EUSKALTZAINDIA (1985): Euskal Gramatika. Lehen urratsak, Euskaltzaindia, Iruñea.

EUSKALTZAINDIA (1991): Euskal Gramatika. Lehen urratsak I, Euskaltzaindia, Bilbo.

EUSKALTZAINDIA (1993): Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna, Euskaltzaindia, Bilbo.

GAMINDE, I. (1990): "Nafarroako barietate batzutako perpaus denborazkoez", FLV, 56, 165-204.

GARZIA, J. (1997): Joskera lantegi, IVAP-HAEE (Herri Arduratzailearen Euskal Erakundea), Zarautz.

GAVEL, H./LACOMBE, G. (1929): Grammaire Basque, Imprimerie du "Courrier", 9, Rue Jacques-Lafitte, Baiona.

GEZE, L. (1873): Eléments de Grammaire Basque, Baiona.

GOENAGA, P. (1980 [1978]): Gramatika bideetan, Erein, Donostia. Lehenbiziko argitalpena 1978koa izan zen.

GOENAGA, P. (1991): "Izen sintagmaren egituraz" in LAKARRA, J. A. (argit.), Memoriae L. Mitxelena Magistri Sacrum, Gipuzkoako Foru Aldundia, ASJU Gehigarria, XIV, Donostia, 847-865.

HIDALGO, B (1996): "Euskal joskeraren mito kaltegarriak (I)", Hizpide, 35, XIV, 39-51.

IRIGOIEN, A. (1992): "Baten, batetan/batean, izen syntagma mugagabeak", FLV, 59, 45-54.

LAFITTE, P. (1987 [1944]): Grammaire basque (Navarro-Labourdin Littéraire), Elkar, Donostia,

LARDIZABAL, F.I. (1856): Gramática Vascongada, Ignacio Ramón Barojaren inprimategian argitaratua, Donostia.

LARRAMENDI, M. (1979 [1729]): El impossible Vencido. Arte de la lengua Bascongada, facsimil eran berrargitaratua, Hordago, Donostia.

MITXELENA, K. (1964): Textos Arcaicos Vascos, Minotauro, Madrid.

MITXELENA, K. (1987-): Orotariko Euskal Hiztegia, Euskaltzaindia, Bilbo.

N'DIAYE, G. (1970): Structure du dialecte basque de Maya, Mouton, The Hague, Paris.

OSA, E. (1990): Euskararen hitzordena, komunikazio zereginaren arauera, E.H.U.ko Argitarapen Zerbitzua, Bilbo.

POUVREAU, S. (1978 [1892]): Les petites Oeuvres de Pouvreau, Hordago, Lur, Euskal klasikoak, Donostia. 1892ko edizioa Vinsonek argatiaratua da.

REBUSCHI, G. (1984): Structure de l' ennonce en basque, SELAF, Paris.

SALABURU, P. (1987): "IS-ren mugimendua", in SALABURU, P. (zuz.): Sintaxi arazoak, Donostiako Udako VI. ikastaroak, EHUko Argitalpen Zerbitzua, Donostia, 65-79.

SALABURU, P. (1991): "Euskal perpausa: zenbait ohar sintaxi eta mintzagai egiturez", in LAKARRA, J.A. (edit.): Memoriae L. Mitxelena Magistri Sacrum, Gipuzkoako Foru Aldundia, 927-946.

SARASOLA, I. (1996): Euskal hiztegia, Kutxa Gizarte- eta Kultur Fundazioa, Donostia.

SCHUCHARDT, H. (1949 [1923]): Primitiae Linguae Vasconum, Cologia Trilingüe de la Universidad-CSIC.

TRASK, R. L. (1983): "Euskal izen sintagmaren egituraz" in BATZUK, Piarres Lafitte-ri omenaldia, Iker-2, Euskaltzaindia, Bilbo.

TXILLARDEGI (1978): Euskal gramatika, Ediciones Vascas, Bilbao

VAN EYS, (1883): Outlines of Basque Grammar, Trüber-ek argitara emana Londresen.

VILLASANTE, L. (1978): Estudios de sintaxis vasca, Franciscana de Aránzazu, Oñati (Gipuzkoa).

ZABALA, I./ODRIOZOLA, J. C. (1992): Idazkera Teknikoa-Izen Sintagma, E.H.U.ko Argitarapen Zerbitzua, Bilbo.

ZABALA, I./ODRIOZOLA, J. C. (1994): "'Adjektiboen' eta 'adberbioen' arteko muga zehatzik eza", ASJU, XXVIII- 2, 525-541.

ZABALA, I. (1999): "Izen Sintagma konplexuak: adjektiboen eta izenlagunen segidak", in ODRIOZOLA, J. C. (koord.): Zenbait gai euskara teknikoaren inguruan, EHUko Argitarapen Zerbitzua, Bilbo.

ZUBIRI, J.J. (1997): Izen sintagmaren eta kasuen jabekuntza eta garapena hiru urte arte (Goizuetako bi haur euskaldun elebakaren jarraipena). Doktorego tesi argitaragabea. Gasteiz.