A propos du basque *(H)IL

Laburpena

Ziur badakigu orain lehen-euskarak (h)il forma bakarra zuela «ilargi, hilabete» esaldi berarekin adierazteko, «ilundura» eta «heriotza» edukinarekin alegia. Geografiaz euskaragandik os~ urruti dauden hizkuntza ez-indoeuropearretan (maia, samoiar, yukagir eta chukche, adibidez) aurki daiteke *il, erro benetan zaharra. Gaur egun maiz aski mesfiantxaz hartu ohi diren konparakaketa «long-range» direlakoetara itzultzeko garaia da. Horrela, *il erroaren alboan, Boudak azaldutako huave-ren kaw «ilargi», «hilabete» forma aurki daiteke, zeinek uraliar formakin konparatu baitzuen. Bestalde, gau euskal hitzarekin konpara daiteke.

Badirudi jatorrizko zenbait ekarkinez osoturik dagoela euskara (biez bereziki), baina Ipar-Euroasiar eta Siberiako sustraiak, neurri batean hizkuntz amerindarreraino hedatzen direnak, ez dira orain arte behar bezala kontuan eduki.