Euskal hitz-ordenaren norabidea: idealismo ideologikotik pragmatismo komunikatiborantz [Evolución del orden de palabras en euskera: del idealismo ideológico al pragmatismo comunicativo]

  • Julian Maia UPV-EHU [España]
Palabras clave: euskara, eficiencia comunicativa, sintaxis, orden de las palabras, evolución de las ideas

Resumen

Los vasco-hablantes están abocados a desenvolverse en una sociedad en la que existen tres lenguas en contacto: el euskara, el castellano/francés y el inglés. El castellano (o el francés) y el inglés son lenguas ampliamente desarrolladas mientras que el euskara posee una tradición reducida y limitada en determinados ámbitos. Por tal motivo, algunos usos de la lengua vasca están hoy aún en proceso de definición, lo que configura un entorno en el que se presentan propuestas alternativas y se intercambian opiniones. En este artículo se recogen y se analizan las opiniones de diversos expertos en relación con la orientación que habría de tomar el tema del orden de los elementos de la oración en l actual, en el que se está produciendo un desarrollo notable de la prosa lógico-discursiva (por ejemplo, en diversas actividades
que se producen en el ámbito de la universidad). Realizado el análisis, proponemos la presencia de tres orientaciones o líneas de actuación que pueden ser tomadas como modelos básicos de desarrollo: 1) el modelo idealista-idiosincrático; 2) el modelo de homologación apresurada («lingüística de laboratorio»); 3) el modelo de adaptación progresiva y ponderada. De las opiniones analizadas deducimos que se ha producido una evolución en la sociedad: si bien a partir de los años 60-70 del siglo pasado el modelo más influyente es el idealista-idiosincrático, en la actualidad la mayoría de las opiniones de los expertos pueden clasificarse en el modelo de adaptación progresiva y ponderada.

Estadísticas

67
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

ALBERDI, X.; SARASOLA, I., 2001, Euskal estilo libururantz. Gramatika, estiloa eta hiztegia, Bilbao, Servicio Editorial UPV-EHU.

ALTUBE, S., 1975, Erderismos, Bilbao, Cinsa.

AMURIZA, X., 2010. Euskara batuaren bigarren jaiotza, Bilbo, Lanku.

ARISTEGIETA, X., 2009, «Euskarazko testuen komunikagarritasun-problema larriak», Senez, 37, 103-141.

AREJITA, A., 1983, Euskal joskera, Durango, Leopoldo Zugaza, Editor.

AZKARATE, M., 2012, «The Current Situation of the Basque Language: Speakers», in Salaburu & Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 113-135.

BAKER, C., 2011, Foundations of Bilingual Education and Bilingualism (5th edition), Bristol-Tonawanda-Ontario, Multilingual Matters.

BAZTARRIKA, P., 2009, Babeli gorazarre, Irun, Alberdania.

BERRIA, 2006, Estilo liburua, Andoain, Berria.

CENOZ, J.; JESSNER, U. (eds.), 2000, English in Europe. The Acquisition of a Third Language, Clevedon, Multilingual matters ltd.

CENOZ, J.; HUFEISEN, B.; JESSNER, U. (eds.), 2001, Crosslinguistic Influence in Third Language Acquisition: Psicolinguistic Perspectives, Clevedon, Multilingual matters ltd. https://doi.org/10.21832/9781853595509

CRYSTAL, D., 2004, The Language Revolution, Cambridge, Polity Press.

DE RIJK, R., 1969, «Is Basque an S.O.V. language?», FLV, 1, 319-351.

DE ANGELIS, G., 2007, Third or Additional Language Acquisition, Clevedon-Buffalo-Toronto, Multilingual Matters. https://doi.org/10.21832/9781847690050

ESNAL, P., 2009, «Testu-arkitektura eta gramatika, ekintza komunikatiboaren baitan», Hizpide, 71, 3-160.

ETXEBERRIA, F., 1999, «Elebitasuna eta hezkuntza Euskal Herrian», HIKHASI aldizkaria, 43, Alea. 1999.ko abendua.

EUSKALTZAINDIA, 1986, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I, Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 1987, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I (eranskina), Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 1989, Orotariko Euskal Hiztegia, Bilbo, Euskaltzaindia-Desclée de Brower-Ed.Mensajero.

EUSKALTZAINDIA, 1991, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I (2. argitaraldia), Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 1999, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak V, Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 2005, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak VI, Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 2011a, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak VII, Bilbao, Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA, 2011b, Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa, Bilbo, Euskaltzaindia.

EUSKO JAURLARITZA. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila, 2010, Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta batxilergorako dekretu kurrikularrak Euskal Autonomia Erkidegoan, Gazteiz, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.

GARATE, G., 1988, Erdarakadak, Bilbao, Gero-Ed. Mensajero.

GARZIA GARMENDIA, J., 1997, Joskera lantegi, Vitoria-Gasteiz, EHHA-IVAP.

GARZIA, J., 2013, «Aditza amaieran?», in [http:///31eskutik.com/2013/05/06/aditza-amaieran/].

GOENAGA, P., 19802, Gramatika bideetan, Donostia, Erein-Hegaz.

GUASCH, O., 2007, «La educación multilingüe: un reto para el profesorado», Cultura y educación, 19: 135-147. https://doi.org/10.1174/113564007780961615

HAEE-IVAP, 2003, Galdezka. Euskarazko zalantzei erantzunez, Vitoria-Gasteiz, Inst. Vasco de Admón. Pública.

HAEE-IVAP, 2005, I VAPeko estilo-liburua, Vitoria-Gasteiz, Inst. Vasco de Admón. Pública.

HERDINA, P.; JESSNER, U., 2002, A Dynamic Model of Multilingualism, Clevedon, Multilingual matters. https://doi.org/10.21832/9781853595547

HIDALGO, V., 1994, Hitzen ordena euskaraz, Doktore tesiaren argitalpen elektronikoa, egileak emana.

HIDALGO, V., 1995, «Ohar estatistiko garrantzitsuak euskararen hitz ordenaren inguru. Euskara, SVO?», FLV, 70, 401-420.

HIDALGO, V., 1996a, «Hurbiltze bat euskal hitz-ordenaren tradizioari», FLV, 71.

HIDALGO, V., 1996b, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (I). Nola idatzi euskaraz modu arin, ulergarri eta aberats batean», Zutabe, 35, 39-51.

HIDALGO, V.,1996c, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (II). Euskararen hitz-ordena librea», Zutabe, 36, 21-27.

HIDALGO, V.,1996d, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (III). Aditza maiz euskaraz esaldi hasieran», Zutabe, 37, 23-31.

HIDALGO, V.,1998, «Baina zer da euskal joskera», Administrazioa euskaraz, 21, 18-19.

HIDALGO, V.,2000, «Informazio unitate baten tamainako esaldi…[…] Galdegaiaren inguruko ikuspegi berri bila (II)», Uztaro, 34, 39-85.

HIDALGO, B., 2002, «Hitzen ordena esaldian», Senez, 25, 75-109, in, [http://www.eizie.org/Argitalpenak/Senez/20021201/hidalgo].

IBAR, 1935, Genio y lengua, Tolosa, Mocoroa hnos.

JESSNER, U., 2006, Linguistic Awareness in Multilinguals. English as a Third Language, Edinburgh, Edinburgh University Press. https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748619139.001.0001

KALTZAKORTA, M., 2007, Prosa komunikagarriago egiten (zenbait proposamen), Bilbao, UEU.

LAKA, I., 1996, A Brief Grammar of Euskara, the Basque Language, UPV-EHU (argitalpen elektronikoa).

LASAGABASTER, D., 2000, «Three Languages and Three Linguistic Models in the Basque Educational System», in Cenoz & Jessner, English in Europe. The Acquisition of a Third Language, 179-197.

LERTXUNDI, A., 2009, Eskarmentuaren paperak, Irun, Alberdania.

MAIA, J., 2000, Eskolako hizkera ereduaz, euskara batuaren eta euskalkiaren arteko harremanen testuinguruan, in [http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Julian_Maia_TESI.pdf ].

MAIA, J., 2012, «Linguistics School Models in the Basque Country», in Salaburu & Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 137-155.

MITXELENA, K., 1968, «Ortografia», Euskera, 13, 203-219.

MITXELENA, K., 1978, «Miscelánea filológica vasca I», FLV, 10 (29), 205-228.

MITXELENA, K., 2011 [1981], «Galdegaia eta mintzagaia euskaraz», in J. A. Lakarra (apail.), Luis Mitxelena Obras Completas VII, ASFV 'Julio de Urquijo', LX, 335-361.

NAFARROAKO GOBERNUA, 2007, Decreto Foral 24/2007 de 19 de marzo de Curriculum de Enseñanza Primaria [http://www.educacion.navarra.es/web/dpto/profesorado/curriculos-y-normativa/infantil-y-primaria].

RUBIO, J., 2002, Euskararen garabideak, Irun, Alberdania.

SALABURU, P., 2002, Euskararen etxea, Irun, Alberdania.

SALABURU, P.; ALBERDI, X. (eds.), 2012, The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, Reno, Nevada, University of Nevada-UPV/EHU, Center for Basque Studies.

SARASOLA, I., 1997, Euskara batuaren ajeak, Irun, Alberdania.

SIADECO, 1979, Hizkuntz borroka Euskal Herrian, Bilbo, Euskaltzaindia-Euskadiko Lankide Aurrezkia.

SIADECO-EUSKALTZAINDIA, 1977, El libro blanco del euskara, Bilbao, Euskaltzaindia.

SIERRA, J., 1993, «Las lenguas en el sistema educativo del País Vasco», inM. Siguàn, Enseñanza en dos lenguas, 59-70.

SIGUÀN, M., 1993, Enseñanza en dos lenguas, Barcelona, Universitat de Barcelona-Horsori.

TXILLARDEGI, 1970, Oinarri bila. Morfosintasian eta fonologian, Donostia, Álvarez-Lorea.

TXILLARDEGI, 1974, Euskara batua zertan den, Oñate, EFA.

TXILLARDEGI, 1978, Euskal gramatika, Bilbao, Ediciones Vascas.

UBERUAGA, B. P., 2000, «The Basque presence on the internet: yesterday, today and tomorrow », in [http://www.buber.net/Basque/Web/basque_rev4.html].

UPV-EHU, 2011-2012, «Irakasleak, sailaren, hizkuntza eskakizunaren eta graduaren arabera », in [http://www.ehu.es/zenbakitan/es/node/120.html].

UPV-EHU, 2011-2012, Euskara errektoreordetza, EHUko Ikasmaterialen sare argitalpenak, [http://testubiltegia. ehu.es/].

VILLASANTE, L., 1975, «Hitzaurre gisa», in S. Altube, Erderismos, Bilbao, Cinsa.

VILLASANTE, L., 1979, Sintaxis de la oración compuesta, Oñate, EFA.

VILLASANTE, L., 1980, Sintaxis de la oración simple, Oñate, EFA.

VILLASANTE, L., 1986, La oración causal en vasco, Oñate, EFA.

VILLASANTE, L., 1988, Euskararen auziaz, Estella, EFA.

ZABALA, I.; SAN MARTIN, I., 2012, «Basque and Romance Languages: Languages with different structures», in P. Salaburu; X. Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 51-72.

ZALBIDE, M., 2010, Euskararen legeak hogeita bost urte. Eskola alorreko bilakaera: balioespensaioa, Bilbao, Euskaltzaindia.

ZUBIMENDI, J. R.; ESNAL P., 1993, Idazkera-liburua, Vitoria-Gasteiz, Gobierno Vasco-Consejería de Cultura.

ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 1995, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Didaktiker.

ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 2000, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Didaktiker.

ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 2012, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Ikasbook SL.

Publicado
2014-06-30
Cómo citar
Maia , J. (2014). Euskal hitz-ordenaren norabidea: idealismo ideologikotik pragmatismo komunikatiborantz [Evolución del orden de palabras en euskera: del idealismo ideológico al pragmatismo comunicativo]. Fontes Linguae Vasconum, (117), 121-168. https://doi.org/10.35462/flv117.4