Euskal hitz-ordenaren norabidea: idealismo ideologikotik pragmatismo komunikatiborantz
Laburpena
Euskal hiztunak gero eta maizago jardun beharko du hiru hizkuntza ukipenean diren jendarte batean: euskara, gaztelania/frantsesa eta ingelesa. Gaztelania (edo frantsesa) eta ingelesa oso garatuak diren hizkuntzak dira, eta euskarak tradizio murritza edo mugatua du zenbait esparrutan. Hori dela eta euskaraz oraindik definizio prozesuan daude zenbait hizkuntz erabilera, eta horrek iritzitrukeak eta proposamenak dakartza. Artikulu honetan bildu eta labur analizatzen dira hainbat adituren iritziak norantz jo beharko lukeen euskarazko hitzordenak garai honetan non prosa logiko-diskurtsiboa franko garatzen ari den (adibidez, unibertsitatearen eremuko hainbat jardunetan). Analisia eginda, proposatzen dugu hiru norabide edo jardunbide ageri direla aukeran eredu gisa har daitezkeenak: 1) eredu idealista idiosinkratikoa edo bereizi- alea; 2) homologazio lasterreko eredua («homologazioa karrakailuka»); 3) arian-ariko egokitze doitua eta haztatua. Azterturiko iritzietatik ondorioztatzen dugu jendartean bilakaera izan dela: joan den mendeko 60-70 urteetatik aitzina eredu idealista-idiosinkratikoaren eragina da nabariena, baina gaur egun, euskaraz prosa logiko-diskurtsiboa garatzeko, aditu gehienen iritziak sar daitezke eredu aitzinazale doitu eta haztatuan.
Estatistikak
Erreferentziak
ALBERDI, X.; SARASOLA, I., 2001, Euskal estilo libururantz. Gramatika, estiloa eta hiztegia, Bilbao, Servicio Editorial UPV-EHU.
ALTUBE, S., 1975, Erderismos, Bilbao, Cinsa.
AMURIZA, X., 2010. Euskara batuaren bigarren jaiotza, Bilbo, Lanku.
ARISTEGIETA, X., 2009, «Euskarazko testuen komunikagarritasun-problema larriak», Senez, 37, 103-141.
AREJITA, A., 1983, Euskal joskera, Durango, Leopoldo Zugaza, Editor.
AZKARATE, M., 2012, «The Current Situation of the Basque Language: Speakers», in Salaburu & Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 113-135.
BAKER, C., 2011, Foundations of Bilingual Education and Bilingualism (5th edition), Bristol-Tonawanda-Ontario, Multilingual Matters.
BAZTARRIKA, P., 2009, Babeli gorazarre, Irun, Alberdania.
BERRIA, 2006, Estilo liburua, Andoain, Berria.
CENOZ, J.; JESSNER, U. (eds.), 2000, English in Europe. The Acquisition of a Third Language, Clevedon, Multilingual matters ltd.
CENOZ, J.; HUFEISEN, B.; JESSNER, U. (eds.), 2001, Crosslinguistic Influence in Third Language Acquisition: Psicolinguistic Perspectives, Clevedon, Multilingual matters ltd. https://doi.org/10.21832/9781853595509
CRYSTAL, D., 2004, The Language Revolution, Cambridge, Polity Press.
DE RIJK, R., 1969, «Is Basque an S.O.V. language?», FLV, 1, 319-351.
DE ANGELIS, G., 2007, Third or Additional Language Acquisition, Clevedon-Buffalo-Toronto, Multilingual Matters. https://doi.org/10.21832/9781847690050
ESNAL, P., 2009, «Testu-arkitektura eta gramatika, ekintza komunikatiboaren baitan», Hizpide, 71, 3-160.
ETXEBERRIA, F., 1999, «Elebitasuna eta hezkuntza Euskal Herrian», HIKHASI aldizkaria, 43, Alea. 1999.ko abendua.
EUSKALTZAINDIA, 1986, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I, Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 1987, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I (eranskina), Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 1989, Orotariko Euskal Hiztegia, Bilbo, Euskaltzaindia-Desclée de Brower-Ed.Mensajero.
EUSKALTZAINDIA, 1991, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak I (2. argitaraldia), Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 1999, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak V, Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 2005, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak VI, Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 2011a, Euskal Gramatika: Lehen Urratsak VII, Bilbao, Euskaltzaindia.
EUSKALTZAINDIA, 2011b, Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa, Bilbo, Euskaltzaindia.
EUSKO JAURLARITZA. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila, 2010, Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta batxilergorako dekretu kurrikularrak Euskal Autonomia Erkidegoan, Gazteiz, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
GARATE, G., 1988, Erdarakadak, Bilbao, Gero-Ed. Mensajero.
GARZIA GARMENDIA, J., 1997, Joskera lantegi, Vitoria-Gasteiz, EHHA-IVAP.
GARZIA, J., 2013, «Aditza amaieran?», in [http:///31eskutik.com/2013/05/06/aditza-amaieran/].
GOENAGA, P., 19802, Gramatika bideetan, Donostia, Erein-Hegaz.
GUASCH, O., 2007, «La educación multilingüe: un reto para el profesorado», Cultura y educación, 19: 135-147. https://doi.org/10.1174/113564007780961615
HAEE-IVAP, 2003, Galdezka. Euskarazko zalantzei erantzunez, Vitoria-Gasteiz, Inst. Vasco de Admón. Pública.
HAEE-IVAP, 2005, I VAPeko estilo-liburua, Vitoria-Gasteiz, Inst. Vasco de Admón. Pública.
HERDINA, P.; JESSNER, U., 2002, A Dynamic Model of Multilingualism, Clevedon, Multilingual matters. https://doi.org/10.21832/9781853595547
HIDALGO, V., 1994, Hitzen ordena euskaraz, Doktore tesiaren argitalpen elektronikoa, egileak emana.
HIDALGO, V., 1995, «Ohar estatistiko garrantzitsuak euskararen hitz ordenaren inguru. Euskara, SVO?», FLV, 70, 401-420.
HIDALGO, V., 1996a, «Hurbiltze bat euskal hitz-ordenaren tradizioari», FLV, 71.
HIDALGO, V., 1996b, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (I). Nola idatzi euskaraz modu arin, ulergarri eta aberats batean», Zutabe, 35, 39-51.
HIDALGO, V.,1996c, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (II). Euskararen hitz-ordena librea», Zutabe, 36, 21-27.
HIDALGO, V.,1996d, «Euskal joskeraren mito kaltegarriak (III). Aditza maiz euskaraz esaldi hasieran», Zutabe, 37, 23-31.
HIDALGO, V.,1998, «Baina zer da euskal joskera», Administrazioa euskaraz, 21, 18-19.
HIDALGO, V.,2000, «Informazio unitate baten tamainako esaldi…[…] Galdegaiaren inguruko ikuspegi berri bila (II)», Uztaro, 34, 39-85.
HIDALGO, B., 2002, «Hitzen ordena esaldian», Senez, 25, 75-109, in, [http://www.eizie.org/Argitalpenak/Senez/20021201/hidalgo].
IBAR, 1935, Genio y lengua, Tolosa, Mocoroa hnos.
JESSNER, U., 2006, Linguistic Awareness in Multilinguals. English as a Third Language, Edinburgh, Edinburgh University Press. https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748619139.001.0001
KALTZAKORTA, M., 2007, Prosa komunikagarriago egiten (zenbait proposamen), Bilbao, UEU.
LAKA, I., 1996, A Brief Grammar of Euskara, the Basque Language, UPV-EHU (argitalpen elektronikoa).
LASAGABASTER, D., 2000, «Three Languages and Three Linguistic Models in the Basque Educational System», in Cenoz & Jessner, English in Europe. The Acquisition of a Third Language, 179-197.
LERTXUNDI, A., 2009, Eskarmentuaren paperak, Irun, Alberdania.
MAIA, J., 2000, Eskolako hizkera ereduaz, euskara batuaren eta euskalkiaren arteko harremanen testuinguruan, in [http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Julian_Maia_TESI.pdf ].
MAIA, J., 2012, «Linguistics School Models in the Basque Country», in Salaburu & Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 137-155.
MITXELENA, K., 1968, «Ortografia», Euskera, 13, 203-219.
MITXELENA, K., 1978, «Miscelánea filológica vasca I», FLV, 10 (29), 205-228.
MITXELENA, K., 2011 [1981], «Galdegaia eta mintzagaia euskaraz», in J. A. Lakarra (apail.), Luis Mitxelena Obras Completas VII, ASFV 'Julio de Urquijo', LX, 335-361.
NAFARROAKO GOBERNUA, 2007, Decreto Foral 24/2007 de 19 de marzo de Curriculum de Enseñanza Primaria [http://www.educacion.navarra.es/web/dpto/profesorado/curriculos-y-normativa/infantil-y-primaria].
RUBIO, J., 2002, Euskararen garabideak, Irun, Alberdania.
SALABURU, P., 2002, Euskararen etxea, Irun, Alberdania.
SALABURU, P.; ALBERDI, X. (eds.), 2012, The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, Reno, Nevada, University of Nevada-UPV/EHU, Center for Basque Studies.
SARASOLA, I., 1997, Euskara batuaren ajeak, Irun, Alberdania.
SIADECO, 1979, Hizkuntz borroka Euskal Herrian, Bilbo, Euskaltzaindia-Euskadiko Lankide Aurrezkia.
SIADECO-EUSKALTZAINDIA, 1977, El libro blanco del euskara, Bilbao, Euskaltzaindia.
SIERRA, J., 1993, «Las lenguas en el sistema educativo del País Vasco», inM. Siguàn, Enseñanza en dos lenguas, 59-70.
SIGUÀN, M., 1993, Enseñanza en dos lenguas, Barcelona, Universitat de Barcelona-Horsori.
TXILLARDEGI, 1970, Oinarri bila. Morfosintasian eta fonologian, Donostia, Álvarez-Lorea.
TXILLARDEGI, 1974, Euskara batua zertan den, Oñate, EFA.
TXILLARDEGI, 1978, Euskal gramatika, Bilbao, Ediciones Vascas.
UBERUAGA, B. P., 2000, «The Basque presence on the internet: yesterday, today and tomorrow », in [http://www.buber.net/Basque/Web/basque_rev4.html].
UPV-EHU, 2011-2012, «Irakasleak, sailaren, hizkuntza eskakizunaren eta graduaren arabera », in [http://www.ehu.es/zenbakitan/es/node/120.html].
UPV-EHU, 2011-2012, Euskara errektoreordetza, EHUko Ikasmaterialen sare argitalpenak, [http://testubiltegia. ehu.es/].
VILLASANTE, L., 1975, «Hitzaurre gisa», in S. Altube, Erderismos, Bilbao, Cinsa.
VILLASANTE, L., 1979, Sintaxis de la oración compuesta, Oñate, EFA.
VILLASANTE, L., 1980, Sintaxis de la oración simple, Oñate, EFA.
VILLASANTE, L., 1986, La oración causal en vasco, Oñate, EFA.
VILLASANTE, L., 1988, Euskararen auziaz, Estella, EFA.
ZABALA, I.; SAN MARTIN, I., 2012, «Basque and Romance Languages: Languages with different structures», in P. Salaburu; X. Alberdi (eds.), The Challenge of a Bilingual Society in the Basque Country, 51-72.
ZALBIDE, M., 2010, Euskararen legeak hogeita bost urte. Eskola alorreko bilakaera: balioespensaioa, Bilbao, Euskaltzaindia.
ZUBIMENDI, J. R.; ESNAL P., 1993, Idazkera-liburua, Vitoria-Gasteiz, Gobierno Vasco-Consejería de Cultura.
ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 1995, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Didaktiker.
ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 2000, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Didaktiker.
ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E., 2012, Euskal Gramatika Osoa, Bilbo, Ikasbook SL.
