Beheko bokalaren asimilazioaren historiarako: mendebaleko lekukotasunak [Para la historia de la asimilación de la vocal baja en euskera: testimonios occidentales]
Resumen
El presente trabajo analiza la asimilación (a→e / {i/u} (C)_) en euskera: se trata de una evolución fonológica atestiguada desde el siglo XVII en numerosas hablas. Aunque se han llevado a cabo varios estudios sobre los contextos y las variedades lingüísticas en las que se produce la subida de la vocal /a/ en [e] (De Rijk, 1970; Hualde, 1991; Hualde & Gaminde, 1997; Euskaltzaindia, 2013; Zuazo, 2014), a día de hoy se conoce poco sobre el origen y la difusión de la innovación. En este trabajo estudio la presencia de la innovación en las hablas más occidentales y, en concreto, analizo los textos en los que se atestigua la asimilación mencionada, con el objeto de proporcionar más información acerca de la cronología, la difusión y el valor sociolingüístico del fenómeno
Estadísticas
Referencias
Aginagalde, B. (2007). Joaquín de Alcibar-Jauregui eta Acharan (1746-1810) eta «Grand tourra» (1772). Egan, 1/2, 35-67.
Añibarro, P. A. (1967). Gramatica bascongada (L. Villasanteren edizioa). Donostia: Gráficas Colón.
Bonaparte, L. L. (1862). Langue basque et langues finnoises. Londres: Strangeways & Walden.
Bonaparte, L. L. (1863). Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l’euscara et sa division en dialectes, sous-dialectes et variétés. Londres: Stanford’s Geographical Establishment.
Bonaparte, L. L. (ca. 1868). Phonologie de la langue basque dans tous ses dialectes. (Eskuizkribu argitaragabea).
Camino, I. (2003). Hego-nafarrera. Iruña: Nafarroako Gobernua.
Camino, I. (2008). Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. Fontes Linguae Vasconum, 108, 209-247.
Camino, I. (2016/12/20). Dialektologia dinamikoa eta isoglosen gora-beherak. Monumenta Linguae Vasconum III. Jardunaldiak. UPV/EHU. (Jardunaldian aurkeztutako txostena).
De Rijk, R. P. G. (1970). Vowel interaction in Bizcayan Basque. Fontes Linguae Vasconum, 2, 149-67.
Dodgson, E. S. (1907). Inscripciones éuscaras de Vizcaya. Boletín de la Real Academia de la Historia, 50, 225-226.
Echaide, A. M. (arg.). (1984). Erizkizundi irukoitza. Bilbo: Euskaltzaindia. (Iker, 3).
Elordui, A. (1995). Bonapartek osaturiko bizkaieraren sailkapenak: iturriak eta erizpideak. In R. Gómez, J. A. Lakarra (arg.), Euskal dialektologiako kongresua. Donostia, 1991ko irailak 2-6 (433-463. or.). Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Etxebarria, N. (2007). 1708ko eskuizkribu argitaratubakoa bizkaieraz: edizioa eta hizkerearen azterketea. Euskalingua, 11, 67-94.
Etxebarria, N. (arg.). (2009). Bizente Sarria (1767-1835). Sermoitegia. Bilbo: Labayru Ikastegia.
Euskaltzaindia. 2013. Euskararen Herri Hizkeren Atlasa V (Izen morfologia). Bilbo: Euskaltzaindia.
Gaminde, I. (2002). Bizkaiko euskararen ezaugarri fonologiko batzuen inguruan. Euskalingua, 1, 4-14.
Gaminde, I. (2007). Bizkaian zehar. Euskararen ikuspegi orokorra. Bilbo: Mendebalde Kultura Alkartea.
Garigorta, J. R., Gaminde, I. (1986). xviii. mendeko otoi batzu. Enseiucarrean, 2, 61-65.
Hickey, R. (2004). Standard Wisdoms and Historical Dialectology: The discrete use of historical regional corpora. M. Dossena, R. Lass (arg.), Methods and Data in English Historical Dialectology (199-216. or.). Bern: Peter Lang.
Hualde, J. I. (1991). Basque Phonology. Londres, New York: Routledge.
Hualde, J. I. (1999). Vowel interaction and related phenomena in Basque and the nature of morphophonological knowledge. Cognitive Linguistics, 10 (1), 33-56. https://doi.org/10.1515/cogl.1999.002
Hualde, J. I. (2000). Bizkaiko kostaldeko hizkerak atzo, gaur eta bihar. K. Zuazo (arg.), Dialektologia gaiak (11-25. or.). Vitoria-Gasteiz: Arabako Foru Aldundia.
Hualde, J. I. (2015). Dialektologia dinamikoa. In I. Epelde (arg.), Euskal hizkerak eta dialektoak gaur egun (125-153. or.). (Lapurdum ale bereziak, 3). https://doi.org/10.4000/lapurdum.2656
Hualde, J. I., Gaminde, I. (1997). Vowel interaction in Basque: A nearly exhaustive catalogue. ASJU, 31 (1), 211-245.
Hualde, J. I. Ortiz de Urbina, J. (arg.). (2003). A Grammar of Basque. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
Knörr, E. (1985). Una traducción de Uriarte al vascuence alavés: la Bula Ineffabilis de 1864. Piarres Lafitte-ri omenaldia (279-315. or.). Bilbo: Euskaltzaindia. (Iker, 2).
Lakarra, J. A. (1985a). xvii. mendeko bulda bat bizkaieraz. J. L. Melena (arg.), Symbolae Lvdovico Mitxelena Septvagenario Oblatae (Pars altera) (1045-1054. or.). Vitoria-Gasteiz: Antzinate Zientzien Institutua.
Lakarra, J. A. (1985b). Literatur Gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia (1737). ASJU, 19 (1), 237-281.
Lakarra, J. A. (1997). Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri. asju, 31 (2), 447-535.
Lakarra, J. A. (2011). Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: euskara batu zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz. I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina (155-241. or.). Bilbo: UPV/EHU.
Landazuri, J. J. (1973-1979). Historia general de Álava. Bilbo: La Gran Enciclopedia Vasca.
Madariaga, J., Aspiazu, J. A. & Elortza, J. (2009). XVIII. eta XIX. mendeetako Azpeitiko euskal testu batzuk. Fontes Linguae Vasconum, 110, 5-45.
Mitxelena, K. (1961). Fonética histórica vasca. Berrarg. in Obras completas VI.
Mitxelena, K. (1963). Lenguas y protolenguas. Berrarg. in Obras completas I, (1-98. or.).
Mitxelena, K. (1964). Sobre el pasado de la lengua vasca. Berrarg. in Obras completas V, 1-115. or.
Mitxelena, K. (1981). Lengua común y dialectos vascos. Berrarg. in Obras completas VII, 517-543. or.
Mitxelena, K., Sarasola, I. (koord.). (1987-2005). Orotariko euskal hiztegia. Bilbo: Euskaltzaindia.
Mogel, J. A. (1881). El doctor Peru Abarca. Durango: Julian de Elizalde.
Mogel, J. A. (1803). Confesino ona. Vitoria-Gasteiz: Fermin Larumbe.
Ogura, M. (1990). Dynamic Dialectology: A Study of Language in Time and Space. Tokyo: Kenkyusha.
Ondarra, F. (1984). Zegamako Doctrina Christiana (1741). ASJU, 18 (2), 3-62.
Ormaetxea, T. (2006). Aramaioko hizkera. Fontes Linguae Vasconum, 101, 5-42.
Otxoa Arin, J. (1713). Doctrina christianaren explicacioa. Donostia: Pedro de Ugarte.
Pagola, R. M. et al. (arg.). (1992). Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Bizkaiera. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea.
Pilch, H. (1988). Dialectology in historical grammar. J. Fisiak (arg.), Historical dialectology. Regional and social (417-442. or.). Berlin, New York & Amsterdam: Mouton de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110848137.417
Reguero, U. (2015). Mendebalaren eta ekialdearen artean: goi-nafarrera zaharraren azterketa diakronikorantz. In B. Fernández, P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatge, Homenaje (587-598. or.). Bilbo: UPV/EHU.
Rollo, W. (1925). The Basque Dialect of Marquina. Amsterdam: H. J. Paris.
Ruiz de Larrinaga, J. (1954, 1957, 1958). Cartas del P. Uriarte al Príncipe Luis Luciano Bonaparte. BAP, 10, 231-302; BAP, 13, 220-39, 330-48, 429-452, BAP, 14, 397-443.
Satrustegi, J. M. (1987). Euskal testu zaharrak I. Iruña: Euskaltzaindia.
Thomason, S. G. (1993). Coping With Partial Information in Historical Linguistics. In H. Aertsen, R. J. Jeffers (arg.), Historical linguistics 1989. Papers from the 9th International Conference on Historical Linguistics. Rurgers University, 14-18 august 1989 (485-496. or.). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. https://doi.org/10.1075/cilt.106
Ulibarri, K. (2008). Orozkoko euskararen azterketa diakronikorantz hurbiltze bat. ASJU, 42 (1), 191-207.
Ulibarri, K. (2009). Viva Jesus dotrinaren azterketa bibliografia materialen arabera. In R. Etxepare, R. Gómez, J. A. Lakarra (arg.). Beñat Oihartzabali gorazarre - Festschrift for Bernard Oyharçabal. ASJU, 43 (1/2), 861-872.
Ulibarri, K. (2010). Viva Jesús dotrina: edizioa eta azterketa. ASJU, 44 (2), 41-154.
Ulibarri, K. (2015). Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. UPV/EHU. (Irakurritako doktorego-tesia. Zuz.: Blanca Urgell Lázaro dok.).
Urgell, B. 1985. Literatur bizkaieraz: Añibarroren Esku-liburua. ASJU, 19 (1), 67-117.
Urgell, B. (arg.). (2001). Fr. Pedro Antonio Añibarro. Geroko gero. Edizio kritikoa Bilbo: Euskaltzaindia. (Euskararen lekukoak, 22).
Urkizu, P. (2009). Un texto olvidado del siglo XVII: Sumario brevea. Revista de lenguas y literaturas catalana, gallega y vasca, 14, 207-217. https://doi.org/10.5944/rllcgv.vol.14.2009.5949
Zabala, J. M. (1848). El verbo regular vascongado del dialecto vizcaino. Donostia: Ignacio Ramón Baroja.
Zuazo, K. (2006a). Deba ibarreko euskara. Dialektologia eta tokiko batua. Oñati: Badihardugu.
Zuazo, K. (2006b). Deba ibarreko euskara zaharra. J. A. Lakarra, J. I. Hualde (arg.). Studies in Basque and historical linguistics in memory of R. L. Trask - R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoaz. ASJU, 40 (1/2) (1005-1029. or.).
Zuazo, K. (2014). Euskalkiak. Donostia: Elkar.
Zuloaga, E. (2010). Nerbioi ibarreko euskara XVIII. eta XIX. mendeetan (I): Bizente Sarriaren bizkaierazko sermoiak. ASJU, 44 (2), 393-435.
Zuloaga, E. (2011). Nerbioi ibarreko euskara XVIII. eta XIX. mendeetan (II): Juan Ignazio Astigarragaren sermoi-bilduma. ASJU, 45 (1), 235-276.
Zuloaga, E. (2013). Oharrak Nerbioi ibarreko euskara zaharraz eta Viva Jesus dotrinaren jatorriaz. In R. Gómez; J. Gorrochategui, J. A. Lakarra & C. Mounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, Vitoria-Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua, 593-610.
Zuloaga, E. (2016/12/20). Idatziaren fidagarritasunaz eta literatur bizkaieraren ereduen sorreraz. Monumenta Linguae Vasconum III. Jardunaldiak. UPV/EHU. Jardunaldian aurkeztutako txostena.
Zuloaga, E. (2017a). Mendebal zabaleko ezaugarriez: -a + a > -ea. Txosten argitaragabea.
Zuloaga, E. (2017b). Eufoniak. (Txosten argitaragabea).
Zuloaga, E., Antequera, J. A. (2017). Zolloko (Bizkaia) administrazio-agiri bat euskaraz (1770). Inprimategian. https://doi.org/10.35462/flv128.5
Derechos de autor 2017 Eneko Zuloaga San Román
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
