Garibairen errefrauetako diago: euskara, zakurrak eta ustekabeko beste etimologia batzuk [El verbo diago de los refran es de Garibay: euskera, perros y otras inesperadas etimologías]

Palabras clave: refranes de Garibay, morfología verbal, filología, etimología

Resumen

En este artículo trataré sobre la forma verbal diago que aparece en uno de los refranes de Garibay. Tiene como objetivo principal esclarecer, a través de un exhaustivo análisis filológico-lingüístico del refrán y sus dos traducciones, el significado exacto de dicha forma verbal y su relación con la homógrafa diago (auxiliar ditransitivo equivalente al estándar dio). En consecuencia, y mediante los antiguos mecanismos de morfología verbal de la lengua, se establece una relación con el verbo dio ‘dice’, a la vez que se proponen nuevas etimologías para otros miembros de su familia léxica.

Estadísticas

433
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

Altuna, P. (arg.) (1980). Linguae vasconum primitiae. Edizio kritikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.

Altuna, P. & Lakarra, J. A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak. Andoain: Andoaingo Udala.

Ariztimuño, B. (2012). Etimologiak ate-joka: din-don... (jo eta josi; eman eta iramo(n); jin eta jainko). FLV, 114, 119-128.

Ariztimuño, B. (d. g.). Beste aditz laguntzaile ditrantsitibo bat Gipuzkoa mendebaldean. ASJU aldizkarian argitaratzeko onartua.

Bilbao, G. (1994). XII. mendeko Euskal Herria Santiago bidean: Liber Sancti Iacobi V, 7. Uztaro, 10, 61-84.

Bilbao, G. (2021). Lubieta donostiarraren eskuizkribua (1728). Eskuizkribu argitaragabea.

Covarrubias, S. (1611). Tesoro de la lengua castellana o española. Madril: Luis Sánchez.

Euskaltzaindia. (2020). Orotariko Euskal Hiztegia (bertsio elektronikoaren 7. arg.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu helbidetik eskuratua.

Lafon, R. (1943). Le système du verbe basque au XVIe siècle. Bordele: Delmas.

Lakarra, J. A. (1986). XVI. mendeko bizkaierazko errefrauez: I. Garibairen bildumak. ASJU, 20(1), 31- 65.

Lakarra, J. A. (1996). Refranes y Sentencias (1596): ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.

Lakarra, J. A. (2006). Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. ASJU, 40, 561- 622 .

Lakarra, J. A., Manterola, J., & Segurola, I. (2019). Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa (EHHE-200). Bilbo: Euskaltzaindia.

Leizarraga, J. (1571). Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria. Arroxela: Pierre Hautin.

Mitxelena, K. (1956/2011). N. Ormaetxea «Orixe», Agustiñ Gurenaren aitorkizunak, Zarautz 1956. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XIII (ASJUren gehigarriak, 56) (496.-499. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1964/2011). Textos arcaicos vascos. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XII (ASJUren gehigarriak, 55) (11.-197. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1977/2011). Fonética Histórica Vasca. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, VI (ASJUren gehigarriak, 49]). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1979/2011). Algunas observaciones sobre los cantares de la quema de Mondragón. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XI (ASJUren gehigarriak, 54) (496.-499. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mounole, C. (2011). Le verbe basque ancien : étude philologique et diachronique (doktore-tesia). UPV/EHU & Bordeaux III - Michel de Montaigne. https:// www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=959808#.

Mounole, C. (2015). Datibo-komunztaduraz eta laguntzaile hirupertsonalen diakroniaz. In B. Fernández & P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatge, Homenaje (473.-490. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Urgell, B. (arg.) (2015). Gero (edizio kritikoa). Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.

Urgell, B. (2018). Zer da lehenago, aditzoina ala partizipioa? Oharrak euskararen kronologiarako. ASJU, 52(1/2), 777-816. https://doi.org/10.1387/asju.20229

Urkizu, P. (1989). Garibairen eskuizkribu galdu bat (1592). Mundaiz, 37/38, 33-85.

Urquijo, J. (1919). El refranero vasco. Tomo I: Los refranes de Garibay. Donostia: Martín, Mena y Compañía.

Zubiaur, J. R. & Arzamendi, J. (1976). El léxico vasco de los refranes de Garibay. ASJU, 10, 47-144.

Publicado
2021-06-30
Cómo citar
Ariztimuño Lopez, B. (2021). Garibairen errefrauetako diago: euskara, zakurrak eta ustekabeko beste etimologia batzuk [El verbo diago de los refran es de Garibay: euskera, perros y otras inesperadas etimologías]. Fontes Linguae Vasconum, (131), 47-59. https://doi.org/10.35462/flv131.2