Garibairen errefrauetako diago: euskara, zakurrak eta ustekabeko beste etimologia batzuk

Borja Ariztimuño Lopez

doi:10.35462/flv131.2

Borja Ariztimuño Lopez Euskal Herriko Unibertsitatea UPV/EHU [Espainia] https://orcid.org/0000-0003-2345-7137

Gako-hitzak: Garibairen errefrauak, aditz morfologia, filologia, etimologia

Laburpena

Artikulu honetan Garibairen errefrau batean ageri den diago adizkiaz arituko naiz. Helburu nagusia da errefrauaren eta haren gaztelaniazko bi itzulpen ezberdinen azterketa filologiko-linguistikoaren bidez adizkiaren esanahi zehatza eta itxura bereko diago ‘dio’ laguntzailearekiko harremana argitzea. Ondorioz, eta euskararen behinolako aditz-morfologiako baliabideen bitartez, dio ‘esaten du’ adizkiarekin lotzen da, bai eta familia bereko beste zenbait hitzen etimologia berriak proposatu ere.

Estatistikak

473

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Altuna, P. (arg.) (1980). Linguae vasconum primitiae. Edizio kritikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.

Altuna, P. & Lakarra, J. A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak. Andoain: Andoaingo Udala.

Ariztimuño, B. (2012). Etimologiak ate-joka: din-don... (jo eta josi; eman eta iramo(n); jin eta jainko). FLV, 114, 119-128.

Ariztimuño, B. (d. g.). Beste aditz laguntzaile ditrantsitibo bat Gipuzkoa mendebaldean. ASJU aldizkarian argitaratzeko onartua.

Bilbao, G. (1994). XII. mendeko Euskal Herria Santiago bidean: Liber Sancti Iacobi V, 7. Uztaro, 10, 61-84.

Bilbao, G. (2021). Lubieta donostiarraren eskuizkribua (1728). Eskuizkribu argitaragabea.

Covarrubias, S. (1611). Tesoro de la lengua castellana o española. Madril: Luis Sánchez.

Euskaltzaindia. (2020). Orotariko Euskal Hiztegia (bertsio elektronikoaren 7. arg.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu helbidetik eskuratua.

Lafon, R. (1943). Le système du verbe basque au XVIe siècle. Bordele: Delmas.

Lakarra, J. A. (1986). XVI. mendeko bizkaierazko errefrauez: I. Garibairen bildumak. ASJU, 20(1), 31- 65.

Lakarra, J. A. (1996). Refranes y Sentencias (1596): ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.

Lakarra, J. A. (2006). Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. ASJU, 40, 561- 622 .

Lakarra, J. A., Manterola, J., & Segurola, I. (2019). Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa (EHHE-200). Bilbo: Euskaltzaindia.

Leizarraga, J. (1571). Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria. Arroxela: Pierre Hautin.

Mitxelena, K. (1956/2011). N. Ormaetxea «Orixe», Agustiñ Gurenaren aitorkizunak, Zarautz 1956. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XIII (ASJUren gehigarriak, 56) (496.-499. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1964/2011). Textos arcaicos vascos. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XII (ASJUren gehigarriak, 55) (11.-197. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1977/2011). Fonética Histórica Vasca. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, VI (ASJUren gehigarriak, 49]). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mitxelena, K. (1979/2011). Algunas observaciones sobre los cantares de la quema de Mondragón. In J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Luis Michelena. Obras completas, XI (ASJUren gehigarriak, 54) (496.-499. or.). Donostia & Gasteiz: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Mounole, C. (2011). Le verbe basque ancien : étude philologique et diachronique (doktore-tesia). UPV/EHU & Bordeaux III - Michel de Montaigne. https:// www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=959808#.

Mounole, C. (2015). Datibo-komunztaduraz eta laguntzaile hirupertsonalen diakroniaz. In B. Fernández & P. Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatge, Homenaje (473.-490. or.). Bilbo: UPV/EHU.

Urgell, B. (arg.) (2015). Gero (edizio kritikoa). Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.

Urgell, B. (2018). Zer da lehenago, aditzoina ala partizipioa? Oharrak euskararen kronologiarako. ASJU, 52(1/2), 777-816. https://doi.org/10.1387/asju.20229

Urkizu, P. (1989). Garibairen eskuizkribu galdu bat (1592). Mundaiz, 37/38, 33-85.

Urquijo, J. (1919). El refranero vasco. Tomo I: Los refranes de Garibay. Donostia: Martín, Mena y Compañía.

Zubiaur, J. R. & Arzamendi, J. (1976). El léxico vasco de los refranes de Garibay. ASJU, 10, 47-144.