Euskarazko elkarkari iragangaitzak: lexikoak ala sintaktikoak? [Recíprocos intransitivos en euskera: ¿léxicos o sintácticos?]

Palabras clave: recíprocos, recíprocos intransitivos, detransitivización, parámetro Léxico-Sintáctico

Resumen

Las construcciones recíprocas canónicas en euskera se forman mediante la anáfora recíproca elkar. Aún así, existen también las recíprocas intransitivas, que se construyen sin anáfora. En este artículo, he realizado un análisis detallado de las últimas. En el mismo, propongo que no todas ellas se forman en el mismo módulo de la gramática, basándome en el parámetro Léxico-Sintáctico de Siloni (2012). Para ello se ha hecho uso de las características que tipifica esta autora a la hora de analizar losrecíprocos de otras lenguas. Así, concluyo que muchos de los recíprocos sin anáfora en euskera son sintácticos, aunque también existen algunos recíprocos léxicos.

Estadísticas

284
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

Albizu, P. (2001). Sobre la distribución sintáctica de las formas finitas del verbo vasco: condicionamiento léxico y sintáctico. ASJU, 35(1), 65-106.

Arteatx, I. (2007). Euskarazko oharmen-aditzen osagarrietako perpaus jokatugabeak. Uztaro, 63, 31- 63.

Arteatx, I. (2011). Euskarazko egitura jokatugabeak: -t(z)en morfemadun perpaus osagarrien azterketa sintaktikoa [Doktore tesia, UPV/EHU]. http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Inigo_Arteatx_TESIA.pdf

Artiagoitia, X. (2000). Hatsarreak eta parametroak lantzen. Arabako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Artiagoitia, X. (2003). Reciprocal and reflexive constructions. In J. I. Hualde & J. Ortiz de Urbina (arg.), A grammar of Basque (607.-630. or.). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285.607

Artiagoitia, X. (2018). A tale of two reciprocal anaphors in Basque: preliminaries. FLV, 126, 323-364. https://doi.org/10.35462/FLV126.3

Berro, A., Odria, A. & Fernández, B. (2022). Person matters in impersonality. Syntax, 25(1), 1- 41. https://doi.org/10.1111/synt.12230

Berro, A., Oihartzabal, B. & Fernández, B. (2018). Inkoatibo/arazle alternantzia euskaraz eratortzen. FLV, 126, 99-122. https://doi.org/10.35462/FLV126.4

Bilbao, K. (2021). Bihurkaritasuna Bermeoko hizkeran: anaforak eta iragangaizteak [eskuizkribu argitaragabea]. UPV/EHU.

Bilbao, K. (2022). Euskarazko elkarkari iragangaitzak: lexikoak ala sintaktikoak? (ez baita gauza bera ikusi gara eta ezkondu gara) [Argitaratu gabeko gradu amaierako lana]. UPV/EHU.

Bilbao, K., Berro, A. & Férnandez, B. (argitaratzear). Inkoatibo/arazleak, bihurkari eta elkarkariak eta beste (alegiazko solasaldiak egitura iragangaiztuez). In A. Iribar & I. Barberia (arg.), Euskal hizkuntzalaritzaren lanak Jon Francoren omenez. Deustuko Unibertsitatea.

Chomsky, N. (1981). Lectures on government and binding. Foris.

Chomsky, N. (1986). Knowledge of language: its nature, origin and use. Praeger.

Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. The MIT Press.

Comrie, B. (2013). Alignment of case marking of full noun phrases. In M. Dryer & M. Haspelmath (arg.), The world atlas of language structures online. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. http://wals.info/chapter/98

Dimitriadis, A. (2004). Discontinuous reciprocals [eskuizkribu argitaragabea]. Utrecht Institute of Linguistics OTS.

Dixon, R. M. W. (1979). Ergativity. Language, 55(1), 59-138. https://doi.org/10.2307/412519

Elosegi, J., Izagirre, K. & Landa, J. (c. 2021). Euskal lokuzioak sarean. Intza proiektua. https://intza.armiarma.eus/

Etxepare, R. (2003). Valency and argument structure in the Basque verb. In J. I. Hualde & J. Ortiz de Urbina (arg.), A grammar of Basque (363.- 426. or.). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285.363

Etxepare, R. & Uribe-Etxebarria, M. (2012). Denominal necessity modals in Basque. In U. Etxebarria, R. Etxepare & M. Uribe-Etxebarria (arg.), Noun phrases and nominalization in Basque: syntax and semantics (283.-329. or.). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/la.187.13etx

Euskaltzaindia. (1985). Euskal gramatika: lehen urratsak I. Euskaltzaindia.

Evseeva, N. & Salaberri, I. (2018). Grammaticalization of nouns meaning «head» into reflexive markers: a cross-linguistic study. Linguistic Typology, 22(3), 385-435. https://doi.org/10.1515/lingty-2018-0014

Fernández, B. & Berro, A. (2021). Basque impersonals in comparison. Linguistics, 60(4), 1039-1101. https://doi.org/10.1515/ling-2020-0057

Halle, M. & Marantz, A. (1993). Distributed morphology and the pieces of inflection. In K. Hale & S. J. Keyser (arg.), The view from building 20 (111.-176. or.). MIT.

Haspelmath, M. (2007). Further remarks on reciprocal constructions. In V. P. Nedjalkov (arg.), Reciprocal constructions. Vol. IV (2087.-2115. or.). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/tsl.71.74has

Hualde, J. I. (2003). Finite forms. In J. I. Hualde & J. Ortiz de Urbina (arg.), A grammar of Basque (205.-242. or.). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285.195

Hualde, J. I. & Ortiz de Urbina, J. (2003). A grammar of Basque. De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285

Huarte, I. (2022). Euskal lokuzioen analisirako hastapenak (edo ezin dira lokuzioak aztertu gorriak ikusi gabe) [Argitaratu gabeko gradu amaierako lana]. UPV/EHU.

Lakarra, J. A. (2008). Vida con/y libertad: sobre una coordinación arcaica y la autenticidad de «Urthubiako Alhaba». ASJU, 42(1), 83-100.

Larramendi, M. (1745). Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín. Bartolomé Riesgo y Montero.

Mare, M. (2016). La reciprocidad discontinua en español. Verba, 43, 269-297. https://doi.org/10.15304/verba.43.2229

McFadden, T. (2007). Auxiliary selection. Language and Linguistics Compass, 1(6), 674 -708. https://doi.org/10.1111/j.1749-818X.2007.00034.x

Mendikoetxea, A. (1999). Construcciones con se: medias, pasivas e impersonales. In I. Bosque & V. Demonte (arg.), Gramática descriptiva de la lengua española. Vol. 2 (1631.-1722. or.). Espasa Calpe.

Mendikoetxea, A. (2012). Passives and se constructions. In J. I. Hualde, A. Olarrea & E. O’Rourke (arg.), The handbook of Hispanic linguistics (477.-502. or.). Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781118228098.ch23

Mitxelena, L. (1987-2005). Orotariko euskal hiztegia. Euskaltzaindia.

Mounole, C. (2014/2018). Le verbe basque ancien : étude philologique et diachronique. ASJU, 48(1-2), 1-506.

Mounole, C. & Lakarra, J. A. (2018). Euskara arkaikoa. In J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.), Euskararen historia (345.-468. or.). Eusko Jaurlaritza.

Nunberg, G., Sag, I. A. & Wasow, T. (1994). Idioms. Language, 70(3), 491-538. https://doi.org /10.1353/lan.1994.0007

Onaindia, A. S. (1971). Enbeita’tar Kepa gure Urretxindorra. Ekin.

Ortiz de Urbina, J. (1986). Some parameters in the grammar of Basque [Doktore tesi argitaragabea]. University of Illinois at Urbana-Champaign.

Ortiz de Urbina, J. (2003). Impersonal clauses. In J. I. Hualde & J. Ortiz de Urbina (arg.), A grammar of Basque (572.-591. or.). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110895285.572

Peregrín, C. (2012). Pronombres reflexivos y recíprocos. In I. Bosque & V. Demonte (arg.), Gramática descriptiva de la lengua española. Vol. 2 (1427.-1518. or.). Espasa Calpe.

Ramchand, G. (2008). Verb meaning and the lexicon. A first-phase syntax. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511486319

Rebuschi, G. (1988). Defining the three binding domains of Basque. ASJU, 22(1), 233-241.

Rebuschi, G. (1992). Absolute and relativized locality in the Binding Theory. In J. A. Lakarra & J. Ortiz de Urbina (arg.), Syntactic theory and Basque syntax (ASJUren gehigarriak, 27) (343.-363. or.). Gipuzkoako Foru Aldundia.

Reinhart, T. & Siloni, T. (2005). The lexicon-syntax parameter: reflexivization and other arity operations. Linguistic Inquiry, 36, 389-436. https://doi.org/10.1162/0024389054396881

Rodriguez, E. (2021). Eraikuntzarako materiala. Susa.

Salaberri, I. (2020). Hebetic ioan gabe ene buruya: zenbait gogoeta buru hitzaren erabilera anaforikoen eta bihurkarien diakroniaz. FLV, 130, 445-469. https://doi.org/10.35462/flv.130.4

Salaburu, P. (1986). La teoría del ligamento en la lengua vasca. ASJU, 20(2), 359-413.

Sarasola, I. (2008). Egungo euskararen hiztegia. UPV/EHU. https://www.ehu.eus/eeh/

Sarrionaindia, J. (2015). Lapur banden etika eta politika. Pamiela.

Siloni, T. (2002). Active lexicon. Theoretical Linguistics, 28, 383-400. https://doi.org/10.1515/thli.28.3.383

Siloni, T. (2012). Reciprocal verbs and symmetry. Natural Language and Linguistic Theory, 30(1), 261-320. https://doi.org/10.1007/s11049-011-9144-2

Urrutia, A., Goitia, B. & Artiagoitia, X. (2015). Zenbait ohar bata bestea anafora elkarkariaren inguruan. In M. J. Ezeizabarrena & R. Gómez (arg.), Eridenen du zerzaz kontenta: sailkideen omenaldia Henrike Knörr irakasleari (1947-2008) (617.-643. or.). UPV/EHU.

Zribi-Hertz, A. (1982). La construction «se-moyen» du français et son statut dans le triangle: moyen-passif-réfléchi. Lingvisticae Investigationes, 6(2), 345-401. https://doi.org/10.1075/li.6.2.05zri

Zribi-Hertz, A. (2008). Syntax at the interfaces: on the restricted productivity of the French mediopassive within the Romance family [eskuizkribu argitaragabea, Université Paris 8 – UMR 4023]. Docplayer. https://docplayer.net/220489121-Syntax-at-the-interfaces-on-the-restricted-productivity-of-the-french-mediopassive-within-the-romance-family-1.html

Zuñiga, F. & Kittilä, S. (2019). Grammatical voice. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316671399

Publicado
2022-12-28
Cómo citar
Bilbao Hernandez, K. (2022). Euskarazko elkarkari iragangaitzak: lexikoak ala sintaktikoak? [Recíprocos intransitivos en euskera: ¿léxicos o sintácticos?]. Fontes Linguae Vasconum, (134), 337-373. https://doi.org/10.35462/flv134.3