Euskal ondare lirikoaren berregitea Sarrionandiaren lanetan: herri-genero neurtuak [Reelaboración del patrimonio lírico en la obra sarrionandiana: géneros métricos populares]
Resumen
En el artículo se analizará la reelaboración del acervo lírico oral vasco (coplas y versos) en la obra sarrionandiana. El poeta suele utilizar el verso libre. Sin embargo, en ocasiones, ha elaborado textos basados en géneros populares y compuestos de una determinada métrica. Dichas reelaboraciones se han dado a conocer en canciones o en revistas, por lo que la crítica no les ha dedicado demasiada atención. Por ello, se abordará su estudio para explicar cuándo y cómo recurre a ellos. Concluimos que, en general, el autor utiliza dichos géneros cuando crea textos para cantantes, cuando se basa un hipotexto de tradición popular y cuando quiere transmitir un mensaje en forma de denuncia.
Estadísticas
Referencias
1. Aztertutako testuak
Gose. (2014). Gosariak [diskoa]. Jangura produkzioak.
Sarrionandia, J. (1983). Carabanchelgo mutilei bertsoak. Argia, 39, 39.
Sarrionandia, J. (1984). Laberintoko egunkaria. Argitaratu gabeko eskuidatzia.
Sarrionandia, J. (1985). Ni ez naiz hemengoa. Pamiela.
Sarrionandia, J. (1988). Marginalia. Elkar.
Sarrionandia, J. (2006). Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak. Pamiela.
Sarrionandia, J. (2011). Kartzelako poemak. Susa. (Jatorrizko obra 1992an argitaratua)
Sarrionandia, J. (2013). Hnuy illa nyha majah yahoo. Elkar. (Jatorrizko obra 1995ean argitaratua)
Sarrionandia, J. (2014a). Izuen gordelekuetan barrena. Aurrezki Kutxa. (Jatorrizko obra 1981ean argitaratua)
Sarrionandia, J. (2014b). Carabanchelgo motina. Ataramiñe, 14, 187-191. https://archive.org/details/Atara14/mode/1up?view=theater
Sarrionandia, J. (2016). Hilda dago poesia?. Pamiela.
Sarrionandia, J. (2018). Gure oroitzapenak. Elkar.
2. Erabilitako iturri bibliografikoak
Aldekoa-Otalora, A. (1989). Durangoko Plateruak. Gerendiaga Elkartea.
Altuna, P. (1994). Bertso lerroa. Euskera: Euskaltzaindiaren lan eta agiriak, 39(2), 1221-1231. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/50008.pdf
Altzibar, X. (2008a). Anadiplosi. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (40. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=anadiplosi
Altzibar, X. (2008b). Epifora. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (208-209. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=epifora
Arandia, A. (2024). Joseba Sarrionandiaren poesiako molde kultuak. Euskera Ikerketa Aldizkaria, 69(2). Argitaratzear.
Arejita, A. (2007). Dantza-koplen mundu urruna hur. In J. Kaltzakorta (arg.), Dantza-kopla zaharrak (11.-17. or.). Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Ariztimuño, J. “Aitzol”. (1934). Eusko olerti-kera berezia (estetika). Yakintza, 2, 345.
Ayerbe, M. (2020). Berridazketak Sarrionandiaren poesian eta Saizarbitoriaren Egunero hasten delako nobelan: hurbilpen genetiko bat. In E. Santazilia, D. Krajewska, E. Zuloaga & B. Ariztimuño (arg.), Fontes Linguae Vasconum 50 urte: Ekarpen berriak euskararen ikerketari / Nuevas aportaciones al estudio de la lengua vasca (81.-94. or.). Nafarroako Gobernua. https://doi.org/10.35462/fontes50urte.5
Azkorbebeitia, A. (1998). Joseba Sarrionandia. Irakurketa proposamen bat. Labayru Ikastegia & Amorebieta-Etxanoko Udala.
Azkue, R. M. (1947). Euskalerriaren Yakintza. Espasa Calpe.
Badok. Berriaren euskal musikaren ataria. (d.g.). Gose. https://www.badok.eus/euskal-musika/gose#biografia
Bajtin, M. (1986). Problemas de la poética de Dostoievski. Fondo de Cultura Económica.
Bertsozale Elkarteko Iker taldea. (2009). Bertso-estrofak izendatzeko irizpideak. Lanku bertso zerbitzuak.
Carrizo, J.A. (1933). Cancionero popular de Salta. Baiocco. https://www.cervantesvirtual.com/obra/cancionero-popular-de-salta--0/
de Ercilla, B. (1897). Colección de cantos vizcaínos incluso de los plateros y del Duranguesado arreglados para canto y piano. Dotesio.
Etxebarria, I. & Kaltzakorta, J. (2009). Herri literatura. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
Gandiaga, B. (1997). Uda batez Madrilen. Jakin.
Garzia, J. (1999). Gaur egungo bertsolarien baliabide poetiko-erretorikoak [Argitaratu gabeko doktore-tesia]. UPV/EHU.
Garzia, J. (2007). Basque oral ecology. Oral Tradition, 22(2), 47-64.
Garzia, J., Sarasua, J. & Egaña, A. (2001). Bat-bateko bertsolaritza: gakoak eta azterbideak. Bertsolari Liburuak.
Genette, G. (1982). Palimpsestes. La littérature au second degré. Seuil.
Gurrutxaga, A. (2020). Xabier Leteren poetika: aldaeren azterketa eta bilakabidearen irakurketa bat [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/47863/TESIS_GURRUTXAGA_MUXIKA_ALEXANDER.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Haritschelhar, J. Otaegi, L. & Esnal, P. (2008a). Errima. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura Terminoen Hiztegia (246.-255. or.). https://addi.ehu.es/handle/10810/47863
Haritschelhar, J. & Lekuona, J.M. (2008b). Estrofa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (306.-310. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=estrofa
Imanol. (1987). Mea Culparik ez [Diskoa]. Elkar.
Jaka, A. (2012). Itzulpenari buruzko gogoeta eta itzulpen-praktika Joseba Sarrionandiaren lanetan. Euskaltzaindia.
Kaltzakorta, J. (2003). Erronda-kantuak eta eske-bertsoak. Euskera, 48(1), 109-163. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/55739.pdf
Kaltzakorta, J. (2004). Una colección antigua de coplas vizcaínas. Litterae vasconicae: euskeraren iker atalak, 9, 9-64. https://argitalpenak.labayru.eus/fso/item/
document/92/Litterae%20Vasconicae.%20Euskeraren%20Iker%20Atalak%209.pdf
Kaltzakorta, J. (2007). Dantza-kopla zaharrak. Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
Kortazar, J. (2000). Literatura konparatuaren saioak (II). Pott banda: Atxaga, Sarrionandia. Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", 34(2), 343-360. https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/8801
Labayru Fundazioa. (2016ko abenduaren 15a). Marijesiak: abenduko kantak/koplak [Bideoa]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=taO9fVYjtcs
Lekuona, J.M. (1979). Ilargiaren eskolan. Erein.
Lekuona, J.M. (1982). Ahozko euskal literatura. Erein.
Lekuona, J.M. (1989). Erdi-ahozkotasunaren literatur estiloaz. Euskera, 34(1), 17-51. http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/50342.pdf
Lekuona, J.M. (1991). Kontapoesiaren modulu metrikoak Hegoaldeko usarioan. Euskera, 36, 825-852.
Lekuona, J.M. (2008a). Bertso berri. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (97. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertso+berri
Lekuona, J.M. (2008b). Bertsopaper. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (127.-128. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertsopaper
Lekuona, J.M. (2008c). Sinalefa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (694.-695. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=sinalefa
Lekuona, M. (1978). Literatura oral vasca. Librería Técnica de Difusión.
Matxain, K. (2020). Bat-bateko bertsolaritzaren funtsezko ezaugarriak: azterketa sinkroniko bat. Fontes Linguae Vasconum, 129, 87-116. https://doi.org/10.35462/FLV129.3
Marijesiak. (d.g.). Diskoa. https://www.marijesiak.eus/diskoa/
Mitxelena, K. (1988). Historia de la literatura vasca. Erein.
Numhauser, J. (1982). Todo cambia [abestia]. In Todo cambia. Philips.
Osinaga, I. (2014ko urriak 27). Gose: ‘Sarrionandiarekin topo egiteko puntua bilatu behar izan dugu’. Euskadi irratia. https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/audioak/osoa/2673508/gosariak-euskadi-irratia-gose-joseba-sarrionandia/
Otaegi, L. (2008). Marijesia. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (548.-549. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?search=Marijesi&bila=bai&option=com_xslt&lang=eu&layout=lth_detail&view=frontpage&Itemid=474
Otaegi, L. (2017). Sarrionandiaren ipuin arturikoak. Parodia, utopia eta desira. Lapurdum, 20, 219-236. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3549
Paya, X. (2013). Ahozko euskal literaturaren antologia. Etxepare Euskal Institutua.
Peillen, D. (1975). Eske pertsuen bilduma. Cuadernos de Etnologia y Etnografía de Navarra, 7, 407.
Pimenta, G. (2013ko ekainak 5-8). La estética de Mijail Bajtín [kogresuko laburpenen bilduma]. Memorias del 50º Congreso de Filosofía Joven Horizontes de Compromiso: LA VIDA. https://horizontesdecompromiso.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/06/0381.pdf
Pozuelo, J.M. (2000). Parodiar, rev(b)elar. Exemplaria: revista de literatura comparada, 4, 1-18. https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/parodiar-revbelar-0/html/01344600-82b2-11df-acc7-02185ce6064_2.html
Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.
Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155
Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php
Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & Poemak. Erein.
Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa.
Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.
Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155
Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. Web argitalpena. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php
Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & poemak. Erein.
Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa.
Derechos de autor 2024 Ane Arandia Morgaetxebarria
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
