Euskal ondare lirikoaren berregitea Sarrionandiaren lanetan: herri-genero neurtuak

Ane Arandia Morgaetxebarria

doi:10.35462/flv137.8

Ane Arandia Morgaetxebarria Euskal Herriko Unibertsitatea, UPV/EHU [Espainia] https://orcid.org/0000-0003-1001-9445

Gako-hitzak: Sarrionandia, herri-generoak, koplak, marijesiak, bertsoak

Laburpena

Artikuluan Sarrionandiak euskal ahozko ondare lirikoaz (koplez eta bertsoez) egiten duen berregitea aztertuko dugu. Egileak, oro har, poesiarako bertso librea darabil. Halere, baditu herri-generoetan oinarritutako eta metrika jakin bati jarraituz osatutako testu batzuk. Horietako gehienak abestietan edota aldizkarietan eman dira ezagutzera eta kritikak ez ditu gehiegi aipatu. Horregatik, herri-generoetara noiz eta nola jotzen duen aztertuko dugu. Orokorrean, badirudi abeslarientzat sortutako testuetan, herri-tradizioko hipotestu bat oinarri denean eta zabaldu nahi duen mezuaksalaketa itxura duenean darabiltzala herri-genero neurtuak.

Estatistikak

414

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

1. Aztertutako testuak

Gose. (2014). Gosariak [diskoa]. Jangura produkzioak.

Sarrionandia, J. (1983). Carabanchelgo mutilei bertsoak. Argia, 39, 39.

Sarrionandia, J. (1984). Laberintoko egunkaria. Argitaratu gabeko eskuidatzia.

Sarrionandia, J. (1985). Ni ez naiz hemengoa. Pamiela.

Sarrionandia, J. (1988). Marginalia. Elkar.

Sarrionandia, J. (2006). Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak. Pamiela.

Sarrionandia, J. (2011). Kartzelako poemak. Susa. (Jatorrizko obra 1992an argitaratua)

Sarrionandia, J. (2013). Hnuy illa nyha majah yahoo. Elkar. (Jatorrizko obra 1995ean argitaratua)

Sarrionandia, J. (2014a). Izuen gordelekuetan barrena. Aurrezki Kutxa. (Jatorrizko obra 1981ean argitaratua)

Sarrionandia, J. (2014b). Carabanchelgo motina. Ataramiñe, 14, 187-191. https://archive.org/details/Atara14/mode/1up?view=theater

Sarrionandia, J. (2016). Hilda dago poesia?. Pamiela.

Sarrionandia, J. (2018). Gure oroitzapenak. Elkar.

2. Erabilitako iturri bibliografikoak

Aldekoa-Otalora, A. (1989). Durangoko Plateruak. Gerendiaga Elkartea.

Altuna, P. (1994). Bertso lerroa. Euskera: Euskaltzaindiaren lan eta agiriak, 39(2), 1221-1231. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/50008.pdf

Altzibar, X. (2008a). Anadiplosi. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (40. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=anadiplosi

Altzibar, X. (2008b). Epifora. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (208-209. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=epifora

Arandia, A. (2024). Joseba Sarrionandiaren poesiako molde kultuak. Euskera Ikerketa Aldizkaria, 69(2). Argitaratzear.

Arejita, A. (2007). Dantza-koplen mundu urruna hur. In J. Kaltzakorta (arg.), Dantza-kopla zaharrak (11.-17. or.). Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.

Ariztimuño, J. “Aitzol”. (1934). Eusko olerti-kera berezia (estetika). Yakintza, 2, 345.

Ayerbe, M. (2020). Berridazketak Sarrionandiaren poesian eta Saizarbitoriaren Egunero hasten delako nobelan: hurbilpen genetiko bat. In E. Santazilia, D. Krajewska, E. Zuloaga & B. Ariztimuño (arg.), Fontes Linguae Vasconum 50 urte: Ekarpen berriak euskararen ikerketari / Nuevas aportaciones al estudio de la lengua vasca (81.-94. or.). Nafarroako Gobernua. https://doi.org/10.35462/fontes50urte.5

Azkorbebeitia, A. (1998). Joseba Sarrionandia. Irakurketa proposamen bat. Labayru Ikastegia & Amorebieta-Etxanoko Udala.

Azkue, R. M. (1947). Euskalerriaren Yakintza. Espasa Calpe.

Badok. Berriaren euskal musikaren ataria. (d.g.). Gose. https://www.badok.eus/euskal-musika/gose#biografia

Bajtin, M. (1986). Problemas de la poética de Dostoievski. Fondo de Cultura Económica.

Bertsozale Elkarteko Iker taldea. (2009). Bertso-estrofak izendatzeko irizpideak. Lanku bertso zerbitzuak.

Carrizo, J.A. (1933). Cancionero popular de Salta. Baiocco. https://www.cervantesvirtual.com/obra/cancionero-popular-de-salta--0/

de Ercilla, B. (1897). Colección de cantos vizcaínos incluso de los plateros y del Duranguesado arreglados para canto y piano. Dotesio.

Etxebarria, I. & Kaltzakorta, J. (2009). Herri literatura. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.

Gandiaga, B. (1997). Uda batez Madrilen. Jakin.

Garzia, J. (1999). Gaur egungo bertsolarien baliabide poetiko-erretorikoak [Argitaratu gabeko doktore-tesia]. UPV/EHU.

Garzia, J. (2007). Basque oral ecology. Oral Tradition, 22(2), 47-64.

Garzia, J., Sarasua, J. & Egaña, A. (2001). Bat-bateko bertsolaritza: gakoak eta azterbideak. Bertsolari Liburuak.

Genette, G. (1982). Palimpsestes. La littérature au second degré. Seuil.

Gurrutxaga, A. (2020). Xabier Leteren poetika: aldaeren azterketa eta bilakabidearen irakurketa bat [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/47863/TESIS_GURRUTXAGA_MUXIKA_ALEXANDER.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Haritschelhar, J. Otaegi, L. & Esnal, P. (2008a). Errima. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura Terminoen Hiztegia (246.-255. or.). https://addi.ehu.es/handle/10810/47863

Haritschelhar, J. & Lekuona, J.M. (2008b). Estrofa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (306.-310. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=estrofa

Imanol. (1987). Mea Culparik ez [Diskoa]. Elkar.

Jaka, A. (2012). Itzulpenari buruzko gogoeta eta itzulpen-praktika Joseba Sarrionandiaren lanetan. Euskaltzaindia.

Kaltzakorta, J. (2003). Erronda-kantuak eta eske-bertsoak. Euskera, 48(1), 109-163. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/55739.pdf

Kaltzakorta, J. (2004). Una colección antigua de coplas vizcaínas. Litterae vasconicae: euskeraren iker atalak, 9, 9-64. https://argitalpenak.labayru.eus/fso/item/

document/92/Litterae%20Vasconicae.%20Euskeraren%20Iker%20Atalak%209.pdf

Kaltzakorta, J. (2007). Dantza-kopla zaharrak. Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.

Kortazar, J. (2000). Literatura konparatuaren saioak (II). Pott banda: Atxaga, Sarrionandia. Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", 34(2), 343-360. https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/8801

Labayru Fundazioa. (2016ko abenduaren 15a). Marijesiak: abenduko kantak/koplak [Bideoa]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=taO9fVYjtcs

Lekuona, J.M. (1979). Ilargiaren eskolan. Erein.

Lekuona, J.M. (1982). Ahozko euskal literatura. Erein.

Lekuona, J.M. (1989). Erdi-ahozkotasunaren literatur estiloaz. Euskera, 34(1), 17-51. http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/50342.pdf

Lekuona, J.M. (1991). Kontapoesiaren modulu metrikoak Hegoaldeko usarioan. Euskera, 36, 825-852.

Lekuona, J.M. (2008a). Bertso berri. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (97. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertso+berri

Lekuona, J.M. (2008b). Bertsopaper. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (127.-128. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertsopaper

Lekuona, J.M. (2008c). Sinalefa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (694.-695. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=sinalefa

Lekuona, M. (1978). Literatura oral vasca. Librería Técnica de Difusión.

Matxain, K. (2020). Bat-bateko bertsolaritzaren funtsezko ezaugarriak: azterketa sinkroniko bat. Fontes Linguae Vasconum, 129, 87-116. https://doi.org/10.35462/FLV129.3

Marijesiak. (d.g.). Diskoa. https://www.marijesiak.eus/diskoa/

Mitxelena, K. (1988). Historia de la literatura vasca. Erein.

Numhauser, J. (1982). Todo cambia [abestia]. In Todo cambia. Philips.

Osinaga, I. (2014ko urriak 27). Gose: ‘Sarrionandiarekin topo egiteko puntua bilatu behar izan dugu’. Euskadi irratia. https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/audioak/osoa/2673508/gosariak-euskadi-irratia-gose-joseba-sarrionandia/

Otaegi, L. (2008). Marijesia. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (548.-549. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?search=Marijesi&bila=bai&option=com_xslt&lang=eu&layout=lth_detail&view=frontpage&Itemid=474

Otaegi, L. (2017). Sarrionandiaren ipuin arturikoak. Parodia, utopia eta desira. Lapurdum, 20, 219-236. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3549

Paya, X. (2013). Ahozko euskal literaturaren antologia. Etxepare Euskal Institutua.

Peillen, D. (1975). Eske pertsuen bilduma. Cuadernos de Etnologia y Etnografía de Navarra, 7, 407.

Pimenta, G. (2013ko ekainak 5-8). La estética de Mijail Bajtín [kogresuko laburpenen bilduma]. Memorias del 50º Congreso de Filosofía Joven Horizontes de Compromiso: LA VIDA. https://horizontesdecompromiso.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/06/0381.pdf

Pozuelo, J.M. (2000). Parodiar, rev(b)elar. Exemplaria: revista de literatura comparada, 4, 1-18. https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/parodiar-revbelar-0/html/01344600-82b2-11df-acc7-02185ce6064_2.html

Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.

Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155

Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php

Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & Poemak. Erein.

Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa.

Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.

Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155

Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. Web argitalpena. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php

Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & poemak. Erein.

Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa.