Zein… (eta Bait-) erlatiboak. Izen ardatzaren eskuin hedatzen diren erlatiboak euskaraz (III)
Resumen
Tercer artículo de la serie sobre los relativos que en euskera se extienden a la derecha de su cabeza nominal (v. Hidalgo 2002a, b). En él se examina estadísticamente el uso de los relativos con partícula pronominal (zein, …) en dos corpus principales tanto orales como escritos (1.1), y se analiza especialmente su uso en relación a la longitud de las propias frases relativas (1.2). Después de algunas consideraciones de tipo morfológico (1.4) y sintáctico (1.5, sobre la posición del verbo), se tratan cuestiones sobre el uso y el valor semántico de estas construcciones (1.6). Posteriormente se construye una hipótesis referente al conjunto de las relativas pospuestas a su cabeza nominal determinada (1.7), y después de ofrecer algunas notas de la historia del uso de estos relativos, como de su rechazo (1.8), se recogen algunas reflexiones sobre el origen propio o extraño de estas construcciones (1.9), y sobre todo sobre el uso oral de tales construcciones y sobre su extensa relación con fenómenos del habla oral (1.3; 1.10). Finalmente se recogen algunas notas sobre la utilización exclusiva de la partícula bait- para la construcción de relativos también pospuestos a su cabeza nominal determinada (2).
Estadísticas
Referencias
AGIRRE, J. B. (1808), Eracusaldiac, Tolosa, 1850, 3 tomo; Donostia, Hordago, 1978.
AGIRRE, J. M. (1991), Euskal gramatika deskriptiboa, (2 liburu), Labayru, Bilbo, 1991.
AGIRRETXE, J. L. (eta beste) (1998), Pasaiako hizkera, Pasaiako Udala, 1998.
ALBERDI, J.; J. GARCIA (1996) «"Zein (…) bait-/-n" egitura». In ZABALA, I. (koord.), 1996, Testu-loturarako baliabideak: euskara teknikoa, EHU, 1996, 131-167.
ALBERDI, J.; J. GARCIA (1997), «Zein izenordain erlatiboaren deklinabidea», Euskera, 1997, 349-57.
ALBERDI, J.; J. GARCIA (1998), «"Zein (…) bait- / -n" erlatiboa: Literatura-Tradizioa», FLV, 78, 1998, 235-265.
ALTUBE, S. (1929), Erderismos, Euskera, 1929; Euskaltzaindia, 1975 (A. Villasanteren hitzau rrea).
ALTUBE, S. (1946), «La unificación del euskera literario», Eusko-Jakintza, III, 1949, 181-204.
ALZAGA, T. (1888), ¡Aterako gera!, EEE, Klasikoak, 30, 1990, 21-54.
ALZOLA, N. (1991), Euskaraz, Irunen barrena, Luma liburuak, Kristau Eskoletako Anaiak, 1994.
AMURIZA, X. (1999), Enaz banaz, 1999, Bertsolari.
AÑIBARRO, P. A. (1802), Escu-librua, Tolosa, 1802; Hordago, 1978. (2. arg. zuzendua, Esculiburua, Tolosa, 1821; 3. arg., Esculiburua, Tolosa, 1827).
AÑIBARRO, P. A. (1923-33), Axular: Gueroco guero … Bizcayco eusquerara …, RIEV, 1923, 1925, 1926, 1928, 1929, 1931, 1933.
AÑIBARRO, P. A. (2001), Gueroco guero, Euskaltzaindia, 2001 (B. Urgellen edizio kritikoa).
ARANBURU, M.; M. BAGO AGIRRE (1899), Erriko Jendeentzat Osasun Legeak eta Medikantzako Argibideak, EEE, 1994.
ARANBURU, M.; M. BAGO AGIRRE (1899), Manual de Higiene y Medicina popular, Vergara, 1899.
ARRETXE, J. (1994), Basauriko euskara, Basauriko Udala, 1994.
ARRUE, G. (1858), Cristauaren doctrinaren jaquinbide azaldua, edo Asteteren esplicacioac Santiago Mazo jaunaren liburutic, Donostia, 1858.
AXULAR, P. (1643), Guero. Bi partetan partitua eta berecia, Bordele, 1643. Edizio faksimila, Euskaltzaindia, 1988 (Gero, Jakin, Aranzazu, 1976, L. Villasanteren argitalpena, nondik aipuak).
AZKUE, E. M. (1896), Parnasorako bidea, Bilbo, 1896; Hordago, 1979 (R. M. Azkueren sarrera eta prestaera).
AZKUE, R. M. (1891), Euskal-Izkindea. Gramática Eúskara, Bilbao, 1891.
AZKUE, R. M. (1891), (1896), Método Práctico para aprender el euskera bizkaino y gipuzkoano, Bilbao, 1896.
AZKUE, R. M. (1891), (1905-6), Diccionario Vasco-Español-Francés, Bilbao, 1905-6 (2 vol.); LGEV, Bilbao, 1969.
AZKUE, R. M. (1891), (1925), Morfología Vasca, La Gran Enciclopedia Vasca, 1969, 3 tomo.
AZKUE, R. M. (1891), (1935-47), Euskalerriaren Yakintza, Madrid, Espasa-Calpe, 1935-1947 (4 tomo); Madrid, 1989.
BABAZE, E. (19??), Edukiak Lantzen, HABE-Gasteiz (Argitaragabea).
BIGURI, K. (1994), «Erdarazko erlatiboen itzulpenaz», Senez, 15, 1994, 37-72. https://doi.org/10.1021/cen-v072n037.p015
CAMINO, I. (1997), Aezkoako euskararen azterketa dialektologikoa, Nafarroako Gobernua, Hezkuntza eta Kultura Departamentua, 1997.
CERQUAND, J. F. (1874-1885), «Légendes et récits populaires du Pays Basque», Bulletin de la Societé des Sciences, Lettres et Arts de Pau, 1874-5, 1875-6, 1876-7, 1884-5. Orain euskaraz soilik, Ipar Euskal herriko legenda eta ipuinak, Txertoa, Donostia, 1985-6, 2 tomo (A. Aranaren edizioa eta hitzaurrea), nondik aipuak..
CID, K. (1987), «Euskal Erlatibo Motak», ASJU, XXI-2, 1987, 599-627.
DUVOISIN, J. P. (1858), Laborantzako liburua, EEE, Donostia, 1986.
ERAUSKIN, J.,R. (1975), Aien garaia, Auspoa, 1975.
ESTORNES, J. (1985), «Zoilo'ren Uzta. Zaraitzu'ko uskara», FLV, 45-46, 1985, 31-93.
ETXEBERRI, J. d' (1712), Escuarazco hatsapenac latin ikhasteco, in: Obras vascongadas del doctor labortano ..., Paris, 1907.
ETXEPARE, B. (1545), Linguæ Vasconum Primitiæ, Bilbo, 1980.
ETXEPARE, J. (1910), Buruxkak, Elkar, 1980; EEE, 1992 (nondik aipuak).
EUSKALTZAINDIA (1999), Euskal Gramatika Lehen Urratsak V (Mendeko Perpausak - 1), Gramatika Batzordea. 1999, Bilbo.
EYS van, W. J. (1865), Essai de grammaire de la langue basque, Amsterdam, 1865 (2. arg. zuzendu eta gehitua, 1867).
EYS van, W. J. (1873), Dictionnaire basque-français, Paris, 1873.
EYS van, W. J. (1879), Grammaire comparée des dialectes basques, Paris, 1879.
FRAILE, I; FRAILE, A. (1996), Oiartzungo Hizkera, Oiartzungo Udala, 1996.
FURUNDARENA, J. J. (1998), Astigarragako Hizkera, Astigarragako Udala, 1998.
GAVEL, H. (1929), Grammaire Basque, t. I, Bayonne, 1929.
GÈZE, L. (1873), Éléments de grammaire basque, Bayonne, 1875; Hordago, Donostia, 1979.
GOENAGA, P. (1986) «Konpletiboak, zehargalderak eta erlatiboak», in P. GOENAGA (ed.), Eus kal Sintaxiaren zenbait arazo, EHU, 1986, 155-189.
GOENAGA, P. (1997), Euskal Gramatika, in Euskal Hizkuntza eta Literatura, Lur Entziklopedia Tema tikoa, 1997.
GOROSTIZA, J. G. (1981), Idazkera ariketak, UEI, Derio, Labayru, Bilbo, 1981.
HABE, Dokumentu biltegia, (Internet sarean).
HIDALGO, V. (1993), Hitzen ordena euskaraz. Euskal gramatikalarien testigantza: iritziak eta, praktika idatziak, (Lan argitaragabea, doktoretza tesian aurkeztua).
HIDALGO, V. (1994), Hitz ordenaren estatistikak euskaraz, (Lan argitaragabea, doktoretza tesian aurkeztua).
HIDALGO, V. (1999), «Hitz ordenaren estatistikak euskaraz», Anuario del Seminario Julio de Urquijo, 1999-2, 393-451.
HIDALGO, V. (2002a), «Erlatibo hautsiak. Izen ardatzaren eskuin hedatzen diren erlatiboak euskaraz (I)», FLV, 89, 27-80.
HIDALGO, V. (2002b, argitaratzen), «-(e)n… erlatibo aposatuak. Izen ardatzaren eskuin hedatzen diren erlatiboak euskaraz (II)», Uztaro, 42, 2002, 17-83.
HOVELACQUE, A. (1877), «La langue basque», in La linguistique, Paris, 1877, 2. arg, zuz. eta gehitua, 148-167.
INTXAUSPE, E. T. (1858), Le verbe basque. Bayonne, 1858; Hordago, Donostia, 1979. https://doi.org/10.1515/9783110829334.929a
ITHURRI, J. (1895-....), Grammaire basque, Dialecte labourdin. Bayonne, 1895; Hordago, 1979.
KANPION, A. (1884), Gramática de los cuatro dialectos de la lengua euskara, Tolosa, 1884; faksimila LGEV.
LAFITTE. P. (1944), Grammaire basque (Navarro-labourdin littéraire), Baiona, 1944 (2. arg. Bordeaux, 1962; Elkar, Donostia, 1979).
LAFON, R. (1966), «La particule "bait" en basque ses emplois morphologiques et syntaxiques», BSLP, 1966, 217-248.
LARDIZABAL, F. I. (1856), Gramática vascongada, San Sebastián, 1856.
LARRAMENDI, M. (1729), El imposible vencido. Arte de la lengua bascongada, Salamanca, 1729 (Hordago, Donostia, 1979).
LARRAMENDI, M. (1990), Euskal testuak, Donostia, 1990.
LARRASQUET, J. (1939), Le basque de la basse-Soule Orientale, Paris, 1939.
LEIZAOLA, F. (koordin.), (1983), Euskalerriko Atlas Etnolinguistikoa -EAEL-. Lehen atala. Le hen zatia, Aranzadi Zientzia Elkartea, Etnologia Mintegia, Donostia, 1983.
LEIZARRAGA, J. (1571), ABC edo Christinoen instructionea, Rochella, 1571; Hordago, 1979.
LEIZARRAGA, J. (1571), Kalendrera, Rochella, 1571; Hordago, 1979.
LEIZARRAGA, J. (1571), Iesus Christ gure iaunaren Testamentu berria, Rochella, 1571; Hordago, 1979.
MICOLETA, R. (1653), Modo breve para aprender la lengua vizcayna, Sevilla, 1897 (Dodgso nen edizioa eta epilogoa).
MOGEL, J. A. (1802), Peru Abarca, Durango, 1881; faksimila, 1981.
MOKOROA, J. (1990), Ortik eta hemendik. Repertorio de locuciones del habala popular vasca, Labayru, Etor, Eusko Jaurlaritza, 1990 (2 liburuki).
OIHARTZABAL, B. (1985) Les relatives en Basque. Département de Recherches Linguistiques (D.R.L.), Université de Paris.
OIHARTZABAL, B., (1987), Étude descriptive de constructions complexes en Basque: Propositions relatives, tem porelles, conditionnelles et concessives, Thèse de doctorat, CNRS, 1987.
OLANO, M. (1998), Areso eta Leitzako hizkerak, Nafarroako Gobernua, 1998.
ORKAIZTEGI, P. A. (1901), «Interesante carta», Euskal-Erria, t. 45, segundo semestre, 1901, 477-480 (baita ere, in Senez 6, 1986, 179-182).
ORKAIZTEGI, P. A (1906), Observaciones para hablar y escribir tolerablemente en nuestro idioma euskaro, To losa, 1906.
ORKAIZTEGI, P. A (1908), «El relativo en el euskera», Euskal esnalea, 1908.
OTAEGI, B. (1993), Felipe Agustin Otaegui Beizamako Erretorearen eskuizkribuak (1767-1840), Beizama-Donostia, 1993.
PAGOLA, R. M. (1984), Euskalkiz euskalki, Euskara Zerbitzua, Eusko Jaurlaritza, 1984.
RIBARY, F. (1877), Essai sur la langue basque. Traduit du hongrois avec des notes compleméntai res et suivi d'une notice bibliographique par Julien Vinson, Paris, F. Vieweg, Libraire-édi teur, Librairie A. Frank, 1877.
SALABERRI, P. (1996), «Toponimia eta dialektologiaren arteko harremanen inguruan: Arta xonako jabego genitiboaz eta bestez», FLV, 1996, 223-234.
SALABERRI, P (2000), Luzaideko euskara, Mezkirizkoaren eta Aezkoakoaren argitan, in K. ZUAZO (arg.) Dialektologia gaiak, EHU-Arabako Foru Aldundia, 2000, 221-259.
SALABURU, P. (1984), Arau Fonologikoak, EHU, Bilbo, 1984.
SALINAS SOLANO, M. (1976), Descripción fonética del euskera de Lekeitio, memoria de licen ciatura, dirigida por Alfonso Irigoyen, Univ. Deusto, junio 1976.
SCHUCHARDT, H. (1923), Primitiae Linguae Vasconum, Salamanca, Salamanca, 1947.
TXILLARDEGI (1978), Euskal gramatika, Ediciones Vascas, Bilbao, 1978.
URGELL, B. (1995), «Hitzaurrea», in F. I. LARDIZABAL, Testamentu Zarreko Kondaira, Klasi koak, Donostia, 1995.
URGELL, B (2001), «Sarrera», in P.A. AÑIBARRO, Gueroco guero, Euskaltzaindia, 2001, XV-CCIX.
VILLASANTE, L. (1974), «Euskara idatziaren joskera. Euskal idazle zaharren gaitzestea XX. mendean», FLV, 1974, 325-342.
VILLASANTE, L. (1975), «Hitzaurre gisa», in S. ALTUBE, Erderismos, Euskaltzaindia (berrarg.), V-XII.
VILLASANTE, L. (1976), Sintaxis de la oración compuesta, EFA, Serie Eleizalde.
VINSON, J. (1919), «Syntaxe Basque. Position du déterminant et du déterminé», RIEV, X, 1919, 58-71.
WEBSTER, W. (1877), Basque Legends, London, 1877, Griffith and Farran (J. Vinson-en amaierako kapitulu batez). Orain euskaraz soilik Euskal ipuinak. I eta 6, EEE, Klasi koak, Donostia, 1993 (nondik aipuak).
WILBUR, T. H. (1983), «BAIT- Complementation in Basque Grammar», communication à la réunion annuelle de la Philological Association of the Pacific Coast, Sta. Barbara, nov. 1983.
ZIARSOLO, M. (19??), Gazi-gazak. Edili, Donostia, Txindoki-sorta 2.
ZUBIRI, I.; ZUBIRI, E. (1995), Euskal Gramatika Osoa, Didaktiker, Bilbo, 1995 (nondik adi bideak; 2. arg. 2000).
ZUBIRI, J. J. (2000), «Arano eta Goizuetako hizkera», ,in K. ZUAZO (arg.), Dialektologia Gaiak, 2000, EHU, 85-120.
ZUBIRI, J. J.; P. PERURENA (1998), Goizueta eta Aranoko hizkerak, Nafarroako Gobernua, 1998.
ZUBIZARRETA, A.; M. DORRONSORO; J. M. AZURMENDI (1998), Gramatika Gaitasuna Lan tzen. Eusko Jaurlaritza, Euskara Zerbitzua
