-(t)ar atzizkidun hitzen jokabide sintaktikoaren inguruan

Xabier Artiagoitia

doi:10.35462/flv91.3

Xabier Artiagoitia EHU-ko irakaslea [Espainia]

Laburpena

Euskaraz -(t)ar atzizkidun hitzak izenaren aurretik zein atzetik ager daitezkeela esan ohi da, baina hiztun multzo zabal batek sistematikoki arbuiatzen du lehen hurrenkera. Artikuluak arbuio horren arrazoi gramatikala ematen du: [-(t)ar atzizkidun hitza + izena] hurrenkeran [izen + izen] hitz elkartua dugu eta [izena + -(t)ar atzizkidun hitza] hurrenkeran, berriz, [izen + adjektibo] joskera arrunta besterik ez dago. Lehen hurrenkerak hitz elkartuetan sumatzen diren ezaugarriak dauzka: izen bereziek ezin dute elkarketan parte hartu, Azkuek eta Villasantek nabarmendu zuten bezala; -(t)ar atzizkidun hitzak ezin dira kalifikatzaile modura erabili eta ezin ditu huts adjektiboak modifikatu; -(t)ar atzizkidun hitzarekin osatutako hitz elkartuak berrelkarketan parte har dezake. Lau ezaugarriok erabat aldatzen dira -(t)ar atzizkidun hitza izenaren ondoren agertzen denean. Ondorioa da, -(t)ar atzizkiak izenak eta adjektiboak eratortzen dituen arren, hiztun multzo zabal batek adjektibo balioa baizik ez duela aintzat hartzen -(t)ar atzizkidun hitza izen ardatz batekin batera erabiltzen denean, eta horregatik hurrenkera bakarra onartzen du. Beste hiztun mota (kontserbatzaileago) batek, berriz, aukera biak (izen eta adjektibo balioak) baliatzen ahal ditu, eta beraz, hurrenkera biak onartzen ditu

Estatistikak

32

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

ARTIAGOITIA, X. (1998), "Determinatzaile Sintagmaren Hipotesia Euskal Gramatikan", Uztaro 27, 33-61.

ARTIAGOITIA, X. (2001), Hatsarreak eta Parametroak lantzen, Gasteiz: Arabako Foru Aldundia-EHU.

ARTIAGOITIA, X. (prestatzen) "Functional heads in the Basque noun phrase", EHUko eskuizkribua.

AZKARATE, M. (1990), Hitz elkartuak euskaraz, Donostia: Mundaiz.

AZKUE, R. M. de (1923), Morfología Vasca [berrargitalpena 1969, Bilbo: La Gran Enciclopedia Vasca].

BERNSTEIN, J. (2000), "The DP Hypothesis: Identifying Clausal Properties in the Nominal Domain", in C. Collins & M. Baltin (arg), 536-561. https://doi.org/10.1002/9780470756416.ch17

BOSQUE, I. eta C. PICALLO (1996), "Postnominal adjectives in Spanish DPs", Journal of Linguistics 32, 349-385. https://doi.org/10.1017/S0022226700015929

CINQUE, G. (1994), "On the evidence for partial N-movement in the Romance DP", in G. Cinque (arg) Paths towards Universal Grammar. Essays in honor of Richard S. Kayne, Washington DC: Georgetown University Press, 85-110. [Cinque 1996a liburuaren barruan ere bai].

CINQUE, G. (1996a), Italian syntax and Universal Grammar, Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511554261

CINQUE, G. (1996b), "The Antisymmetic Programme: Theoretical And Typological Implications", Journal of Linguistics 32, 447-464. https://doi.org/10.1017/S0022226700015966

DIXON, R. M. (1977), "Where have all the adjectives gone?", Studies in Language 1, 19-80. https://doi.org/10.1075/sl.1.1.04dix

DIXON, R. M. (1982), Where have all the adjectives gone? And Other Essays in Semantics and Syntax, Berlin: Mouton. https://doi.org/10.1515/9783110822939

EGUZKITZA, A. (1993), "Adnominals in the Grammar of Basque", in J.I. Hualde eta J. Ortiz de Urbina (arg), Generative Studies in Basque Linguistics, John Benjamins, Amsterdam, 163-187. https://doi.org/10.1075/cilt.105.07egu

EUSKALTZAINDIA (1985), Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-I, Bilbo: Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA (1987), Hitz elkarketa/ 1. LEF Batzordearen Lanak, Bilbo: Euskaltzaindia.

EUSKALTZAINDIA (1992), Hitz elkarketa/ 4. Hitz elkartuen osaera eta idazkera, Bilbo: Euskaltzaindia.

GIORGI, A. eta G. LONGOBARDI (1991), The syntax of Noun Phrases, Cambridge: Cambridge University Press.

GIORGI, A. eta G. LONGOBARDI (1993), Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna, Bilbo: Euskaltzaindia.

GOENAGA, P. (1991), "Izen sintagmaren egituraz", in J. A. Lakarra (arg) Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum. Donostia: EHU-UPV, 847-865.

GORROCHATEGUI, J. (1984), Onomástica indígena de Aquitania, Bilbao: EHU.

LONGOBARDI, G. (1994), "Reference and Proper Names: A Theory of N-Movement in Syntax and Logical Form", Linguist Inquiry 25.4, 609-665.

MITXELENA, K. (1987), Palabras y Textos, Bilbo: EHU.

ODRIOZOLA, J. C. eta A. CANTERO (1992), "Euskal izenondoaren kokapenari buruzko zenbait ohar", Euskera XXXVII-2, 1035-1048.

SARASOLA, I. (1996), Euskal Hiztegia, Donostia: Kutxa.

SARASOLA, I. (1997), Euskara batuaren ajeak, Donostia: Alberdania.

SPROAT, R. & C. SHIH (1991), "The cross-linguistic distribution of adjective ordering restrictions", in C. Georgopoulos & R. Ishihara (arg) Interdisciplinary approaches to language, Dordrecht: Kluwer Academic, 565-593. https://doi.org/10.1007/978-94-011-3818-5_30

STOWELL, T. (1991), "Determiners in NP and DP", in K. Leffel and D. Bouchard (arg), Views on Phrase Structure, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 37-56. https://doi.org/10.1007/978-94-011-3196-4_3

TRASK, R. L. (1983), "Euskal Izen Sintagmaren Egituraz", in Piarres Lafitteri omenaldia. Iker-2, Bilbo: Euskaltzaindia, 599-611.

VILLASANTE, L. (1974), Palabras vascas compuestas y derivadas, Oñati: EFA.

ZABALA, I. (1997), "Argumentu-harremana / eremu-harremana: izenondo erreferentzialen euskal ordainen bila", Nazioarteko Teminologia Biltzarreko Aktak, 535-556.

ZABALA, I. (1999), "Izen-sintagma konplexuak: adjektiboen eta izenlagunen segidak", in J. C. Odriozola (arg) Zenbait gai euskara teknikoaren inguruan, Bilbao: EHU-UPV, 107-157.

ZABALA, I. (prestatzen), "Izenak eta adjektiboak modifikatzaile eta predikatu gisa", EHUko eskuizkribua.