Oztibarreko mintzoaz eta haren lexikoaz
Laburpena
Saioak hasieran Baxenabarreko euskaraz dagoen ikuspegi orokorra aurkezten du eta Hazparnek ezker-eskuin eta goi-behe hizkuntzaren aldetik ukan duen eraginaz proposamen bat egiten. Ondotik oztibartarren abeltzain-gizarteaz eta eskualdeko jendeen hartu-emanez ohar batzuk egiten dira. Hizkuntzaren atalean alderdi foniko eta morfosintaktikoez aurkezpen zabalxea egin da, non ageri baita Oztibarreko mintzoa Baxenabarreko erdigune-erdigunekoa dela, ez duela berezko ezaugarririk eta ondoko mintzoekin komunikazio-maila gora duela, nahiz badiren ekialde honetara heldu ez diren berrikuntza zenbait; bestalde, ahal izan den heinean hondarreko mendeetako hizkuntza-bilakabide batzuen berri ere eskaini da. Lexikoaz eta item lexikoen aldaera fonikoez egin den azterketak erakusten dituen bi lotura sendoenak, Garazi alderat eta Zuberoa alderat doazenak dira; Landibarren Baxenabarre mendebaleko euskararen eragin poxi bat ere ageri da. Oro har mintzo bateratuxea ageri zaigu Oztibarrekoa eta Garaziko eskualdean luke kiderik hurbilena.
Estatistikak
Erreferentziak
APALAUZA, A., 2007, «Imotz, Basaburu Nagusia, Larraun eta Araitz-Betelu ibarretako lexikoaren azterketa», ASJU, 41 (1), 175-236.
ARANZADI ZIENTZIA ELKARTEA, 1990, Euskalerriko atlas etnolinguistikoa [EAEL], Donostia, Aranzadi.
ARBELBIDE, X., 1987, Garazi, Donostia & Baiona, Elkar.
ARIZTIMUÑO, B., 2013, «Euskal aditz jokatuaren osaeraz eta jatorriaz zenbait ohar», in R. Gómez et al. (arg.), Koldo Mitxelena katedraren III. Biltzarra, Gasteiz, UPV/EHU, 41-60.
ARIZTIMUÑO, B., 2015, «Lazarragaren eskuizkribuko adizki batzuez (euskal aditz jokoaren kronologia erlatibo baterantz)», in M. J. Ezeizabarrena & R. Gómez (arg.), Eridenen du zerzaz kontenta: sailkideen omenaldia Henrike Knörr irakasleari (1947-2008), Bilbo, UPV/EHU, 49-70.
AURREKOETXEA, G. & VIDEGAIN, X. (arg.), 2004, Haur prodigoaren parabola Ipar Euskal Herriko 150 bertsiotan, ASJU-ren gehigarriak 49, Bilbo, UPV/EHU.
BARANDIARAN, J. M., 1955, «Notas sobre la vida pastoril en Ibarre», AEF, 15, 39-46.
BARANDIARAN, J. M., 1982-3, «Materiales para un estudio del pueblo vasco en Urepel», AEF, 31, 9-30.
BIDART, P. (biltz.), 1994, Le Pays de la Soule, Baigorri, Izpegi.
CAMINO, I., 2004, «Nafarroa Behereko euskara», FLV, 97, 445-486.
CAMINO, I., 2008, «Nafarroa Behereko euskara zaharra», ASJU, 42 (1), 101-169.
CAMINO, I., 2009, «Mugako hiztun eta aldaerak ipar-mendebaleko Zuberoan», FLV, 111, 153-218.
CAMINO, I., 2013, Alphonsa Rodriguez Jesusen Compagnhaco aitaren guiristhinho perfeccioniaren praticaren pparte bat (1782). Edizioa eta azterketa, ASJU, 47(1), Bilbo, Euskaltzaindia & UPV/EHU.
CAMINO, I., 2015, Amiküze eskualdeko heskuara, argitaratzear.
CERQUAND, J. F., 1985, Ipar Euskal Herriko legenda eta ipuinak, A. Arana (arg.), Donostia, Txertoa.
CHARRITTON, P., 1984, Jean Etchepare mirikuaren (1877-1935) idazlanak. I. Euskal gaiak, Donostia, Elkar.
DUGUINE, M., 2009, «Hazparneko euskaraz bi hitz», Euskera, 54(1), 193-210.
DUHAU, H., 1993, Hasian hasi. Beskoitzeko euskara, Donibane Lohizune, Alinea.
DUHAU, H., 2003, Hasian hasi. Beskoitzeko Euskara (Beskoitzeko Heskuara), Donibane Lohizune, Akoka.
DUNY PÉTRÉ, P., 1959 , «Trois textes folkloriques basques de Basse-Navarre Orientale», BAP, 15(1), 47-60 .
EPELDE, I., 2003, Larresoroko euskara, doktoretza tesi argitaragabea, UPV/EHU.
ETCHEBERRY, J.-B., 1986, Hazparneko misionestak, Baiona, Cordeliers.
ETXEBARRIA, J. M., 1994, «Las grabaciones de Viena en euskera. Bajo navarro occidental y Bajo navarro oriental», Mundaiz, 47, 45-75.
EUSKALTZAINDIA, 2008-14 , Euskal Herri Hizkeren Atlasa [EHHA], lehen sei liburukiak, Bilbo, Euskaltzaindia.
HARITXELHAR, J., 1963, «Textes folkloriques de la vallée de Baigorry», in Actas del Tercer Congreso Internacional de Estudios Pirenaicos. Girona, 1958, Zaragoza, Instituto de Estudios Pirenaicos. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 51 -73.
IÑIGO, P., SALABERRI, P. & ZUBIRI, J. J., 1995, «-ki aditz-atzizkiaren gainean», FLV, 69, 243-295.
IRIBARREN, J. M., 1984 [1952], Vocabulario navarro, Iruñea, Príncipe de Viana.
IRIZAR, P., 1981, «Dialectos bajo-navarros oriental y occidental», in Contribución a la dialectología de la lengua vasca II, Donostia, Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala, 287-330.
IRIZAR, P., 1999a, Morfología del verbo auxiliar bajo navarro oriental I, Iruñea, UPV/EHU & Euskaltzaindia.
IRIZAR, P., 1999b, Morfología del verbo auxiliar bajo navarro occidental, Iruñea, UPV/EHU & Euskaltzaindia.
IRIZAR, P., 2002, Morfología del verbo auxiliar bajo navarro oriental II, Iruñea, UPV/EHU & Euskaltzaindia.
LANEUFVILLE, LE QUIEN DE, CH.-A. (arg.), 1786, Catichima edo fediaren eta guiristino-eguien explicacione laburra, Akize, R. Leclercq.
LARRE, E., 1992, «Jean Hiriart Urruty zena (1927 -1990). Halako lurretik holako landarea», in Luis Villasanteri omenaldia, Iker 6, Bilbo, Euskaltzaindia, 265-282 .
LARRE, E., 1997 , «Garazi 97, Bernat Etxepare», in Federiko Krutwig-i omenaldia, Iker 10, Bilbo, Euskaltzaindia, 191-235.
LARRE, E., 2001, Ene artzain etxolak, Oiartzun, Sendoa.
LARRE, E., 2009, «Jean Hiriart-Urruty (1927 -1990)», Euskera, 54(1), 175 -181.
MONTOYA, E., 2004, Urdazubi eta Zugarramurdiko euskara, Iruñea, Nafarroako Gobernua.
ORIXE, 1976 [1935], Euskaldunak, Donostia, Auñamendi.
ORPUSTAN, J. B., 2005, «Euskal-pheredikuak Garazin XVIII-garren mendean (Archives de la maison Iriberria de Bascassan)», Lapurdum, 10, 169-232. https://doi.org/10.4000/lapurdum.58
PADILLA, M., 2009, «Hazparneko euskara XVIII . mendeko testu argitaragabe baten arabera», Euskera, 54(1), 183-192.
PADILLA, M., 2011, Kadet eta Bettiriño edo Yesu Christo eguiazco Yainco Guizonaren bizia eta heriua laur evanyelista eguiazcuen eta sainduien arabera, Bilbo, Euskaltzaindia.
PAGOLA , R. M., IRIBAR, I. & IRIBAR, J. J., 1999a, Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Ekialdeko behe-nafarrera 1 & 2 , Bilbo, Deustuko Unibertsitatea.
PAGOLA , R. M., IRIBAR, I. & IRIBAR, J. J., 1999b, Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Mendebaldeko behe-nafarrera, Bilbo, Deustuko Unibertsitatea.
PIKABEA, J., 1993, Lapurtera idatzia (XVII-XIX). Bilakaera baten urratsak, Donostia, Kutxa & UPV/EHU.
PREGARIAC BAYONACO DIOCEZACOTZ. Ioannes d’Olce Bayonaco Iaun Aphezpicuaren manamenduz ordenatuac eta imprimaraciac, 1991 [1651], in L. L. Bonaparte, Opera omnia vasconice III, Bilbo, Euskaltzaindia, 191-215.
RIJK, R. de, 1999, «Zuberoa Garaiko mintzaeraren eredu bat», FLV, 80, 155-163.
SALABERRI IBARROLAKOA, 1856, Vocabulaire de mots basques bas-navarrais. Traduits en langue française, Baiona, Lamaignère.
SALABERRI ZARATIEGI, P., 2004, Nafarroa Behereko herrien izenak, Iruñea & Bilbo, Euskaltzaindia & Nafarroako Gobernua.
VIDEGAIN, X., 1989, Le vocabulaire de l’élevage en pays d’Oztibarre. Contribution aux archives de l’oralité basque, Université de Bordeaux III, doktoretza tesi argitaragabea, lau liburuki.
VIDEGAIN, X., 1997, «Joañes Castet-en kantu-kahierra (Oztibarre, 1936)», Lapurdum, 2, 129-159. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1809
ZENBAIT EGILE, 1992, Amikuze. Le Pays de Mixe, Baigorri, Izpegi.
ZUAZO, K., 1998, «Euskalkiak, gaur», FLV, 78, 191-233.
ZUAZO, K., 1999, «Baigorriko euskara kokatzeari buruz», Lapurdum, 4, 247-277.
ZUAZO, K., 2014, Euskalkiak, Donostia, Elkar.
Egile-eskubideak 2015 Iñaki Camino Lertxundi
Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.
