Euskarazko erlatiboen diakroniaz: testu zaharren azterketa

Dorota Krajewska

doi:10.35462/flv122.7

Dorota Krajewska Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) [Espainia]

Gako-hitzak: sintaxia, diakronia, mendeko perpausak, perpaus erlatiboak, testu zaharrak

Laburpena

Lan honetan testu zaharretan lekukotzen diren euskarazko izen osteko erlatiboen diakronia aztertzen da. Helburu nagusia XVI.-XIX. mendeetako testuen corpus bat arakatzea eta bildutako adibideak deskribatzea izan da. Ondorioztatzen da izen osteko erlatiboa ez zela oso noizbehinka eta testu gutxitan agertzen zen bitxikeria, agerpen kopuruagatik bakarrik arreta merezi duen egitura baizik (testu askotan erlatiboen %20 baino gehiago izenaren eskuinean doaz). Hala ere, bariazio handia dago testuetan: dialektoen artean, baina baita hizkeren barruan ere. Egitura horren erabilerari eragiten dioten faktoreen artean hauek dirudite garrantzitsuenak: testu generoa eta testua originala ala itzulpena den.

Estatistikak

100

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Akesolo, L., 1982, Amaseigarren mendeko euskerazko miserere bat, Karmel, 166, 37-47 orr.

Altuna, P., 1980, Linguae vasconum primitiae (edizio kritikoa), Bilbo, Mensajero eta Euskaltzaindia.

Altuna, P., 1998, Juan Garcia de Albeniz: “Acto contriciocoa eriotzaco orduracò”, in K. Zuazo & H. Knörr (arg.), Arabako euskararen lekukoak: ikerketak eta testuak, Vitoria-Gasteiz, Eusko Legebiltzarra. 517-523 orr.

Bilbao, G., 1997, De la Quadrak Bermeon 1784an idatzitako eskuizkribuak: I. dotrina christinaubarena, ASJU, 31 (1), 247-336 orr.

Bilbao, G. et al., c. 1602 [2010], Lazarraga eskuizkribua: edizioa eta azterketa (1.0), Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU.

Bilbao, G. et al., prestatzen, Gabriel Echart zuberotarraren eta Miguel Ros erronkariarraren arteko gutuneria (1615-1617), Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU.

Camino, I., 2003, Hego-nafarreraren egituraz, FLV, 94, 427-468 orr.

Camino, I., 2013, Alphonsa Rodriguez Jesusen Compagnhaco Aitaren Guiristhinho perfeccioniaren praticaren pparte bat (1782): eidzioa eta azterketa, Bilbo, Euskaltzaindia eta UPV/EHU.

Comrie, B., 2008, Prenominal relative clauses in verb-object languages, Language and Linguistics, 9(4), 723-733 orr.

Dryer, M. S., 2013, Order of relative clause and noun, in M. S. Dryer; M. Haspelmath (arg.), The World Atlas of Language Structures Online, Leipzig, Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

Estornés Lasa, J., 1984, Mendigatxa’k Azkueri kartak (1902-1916) eta Erronkari’ko uskaratik utzulpen ta goarpenak, FLV, 43, 55-128 orr.

García de Albizu, B., 1994, La sufijación ‘-dana’ y ‘-dirana’ en la toponimia de Ameskoa, FLV, 65, 139-160 orr.

Gèze, L., 2010 [1873], .l.ments de grammaire basque: dialecte souletin, suivis d’un vocabulaire basque-français & français-basque, München, LINCOM Europa.

Gianollo, C., 2011, Native syntax and translation effects: adnominal arguments in the Greek and Latin New Testament, in E. Welo (arg.) Indo-European syntax and pragmatics: contrastive approaches, Oslo Studies in Language, 3(3), 75-101 orr. https://doi.org/10.5617/osla.42

Givón, T., 2012, Toward a diachronic typology of relative clause, in B. Comrie & Z. Estrada Fernández (arg.), Relative Clauses in Languages of the Americas: A Typological Overview, Amsterdam, John Benjamins, 3-25 orr. https://doi.org/10.1075/tsl.102.01giv

Goikoetxea Maiza, J., 1998, Joan Bautista Gamiz: “Olerkiak”, in K. Zuazo & H. Knörr (arg.), Arabako euskararen lekukoak: ikerketak eta testuak, Vitoria-Gasteiz, Eusko Legebiltzarra, 511-515 orr.

Gómez, R., 1991, Erronkarierazko dotrina argitaragabe bat: edizioa eta azterketa, in J. A. Lakarra (arg.), Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 375-426 orr.

Gómez, R.; Sainz, K., 1995, On the origin of the finite forms of the Basque verb, in J. I. Hualde, J. A. Lakarra & R. L. Trask, (arg.), 1995, Towards a history of the Basque language, Amsterdam, John Benjamins, 235-274 orr. https://doi.org/10.1075/cilt.131.10gom

Gómez, R. et al. (arg.), 2015, Euskal testu zaharren bilduma berria, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, <http://www.ehu.es/monumenta/tz>

Heine, B., 2008, Contact-induced word order change without word order change, in P. Siemund & N. Kintana (arg.), Language contact and contact languages, Amsterdam, John Benjamins, 33-60 orr. https://doi.org/10.1075/hsm.7.04hei

Hendery, R., 2012, Relative Clauses in Time and Space: A Case Study in the Methods of Diachronic Typology, Amsterdam, John Benjamins. https://doi.org/10.1075/tsl.101

Hidalgo Eizagirre, V., 2004, Izen ardatz determinatugabeen ondoko erlatiboak euskaraz, Gogoa, 4(1), 121-174 orr.

Inchauspe, A., 1979 [1858], Le verbe basque, Donostia, Hordago.

Keenan, E. L.; Comrie, B., 1977, Noun phrase accessibility and universal grammar, Linguistic inquiry, 8 (1), 63-99 orr.

Krajewska, D. et al., 2016, Estebe Materraren .Do(c)trina Christiana. (1617 & 1623): edizioa eta azterketa, UPV/EHU, Vitoria-Gasteiz, <https://sites.google.com/site/materraedizioa>

Lakarra, J. A., 1985, Larramendiren hiztegigintzaren inguruan, ASJU, 19 (1), 9-50 orr.

Lakarra, J. A., 1987, Oikiako dotrina (1759), ASJU, 21(2), 515-564 orr.

Lakarra, J. A., 1995, Reconstructing the Pre-Proto-Basque root, in J. I. Hualde, J. A. Lakarra & R. L. Trask, (arg.), 1995, Towards a history of the Basque language, Amsterdam, John Benjamins, 189-206 orr. https://doi.org/10.1075/cilt.131.08lak

Lakarra, J. A., 1996, Refranes y sentencias (1596): ikerketak eta edizioa, Bilbo, Euskaltzaindia.

Lakarra, J. A., 1999, “L’interprect ou traduction du françois, espagnol & basque” (1620): II. Elkarrizketak, ASJU, 33 (2), 493-568 orr.

Lakarra, J. A., 2005, Prolegómenos a la reconstrucción de segundo grado y al análisis del cambio tipológico en (proto) vasco, Palaeohispanica, 5, 407-470 orr.

Larramendi, M., 1729, El Imposible Vencido. Arte de la Lengua Bascongada. Salamanca, Antonio Joseph Villagordo Alcaráz.

Lehmann, C., 1984, Der Relativsatz: Typologie seiner Strukturen, Theorie seiner Funktionen, Kompendium seiner Grammatik, Tübingen, Gunter Narr.

Lecuona, M., 1973, Textos vascos del siglo xviii, en Tierra de Estella, FLV, 15, 369-390 orr.

Martinez Areta, M., 2011, Euskararen hitz hurrenkeraren garaikaketa baterako materialak, Oihenart, 26, 343-379 orr.

Mitxelena, K., 1958, Introducción, in M. Agud; K. Mitxelena (arg.), Dictionarium linguae cantabricae (1562), Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 7-48 orr.

Mitxelena, K., 1985, Algunos nombres de Contrasta, ASJU, 19 (2), 595-602 orr.

Mitxelena, K., 1990 [1964], Textos arcaicos vascos, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia ASJUren Gehigarriak, 11.

Ondarra, F., 1980, Catecismo del siglo xviii en vascuence de Uterga (Valdizarbe), FLV, 35, 173-222 orr.

Ondarra, F., 1982, Textos en vascuence navarro de Baztán, Nuin y Urdazubi, FLV, 40, 387-402 orr.

Ondarra, F., 1990, Goñerrin aurkitutako lau euskal testu (XVIII. m.), FLV, 55, 73-122 orr.

Ormaetxea, J. L., 1996, Arrasateko toponimia, Bilbo, Euskaltzaindia.

Oyharçabal, B., 1987, Étude descriptive de constructions complexes en basque, propositions relatives, temporelles, conditionelles et concessives, Université de Paris VII, doktore tesia.

Padilla Moyano, M., 2011, Kadet eta Bettiriño, edo, Yesu Christo eguiazco Yainco Guizonaren bizia eta heriua laur evanyelista eguiazcuen eta sainduien arabera: XVIII. mendeko eskuizkribu anonimo baten edizio kritikoa eta azterketa, Bilbo, Euskaltzaindia.

Padilla Moyano, M., prestatzen, Oloroeko katixima: edizioa eta azterketa.

Pagola, R. M., Iribar, J. J. & Iribar, I. (arg.), 1997a, Bonaparte ondareko eskuizkribuak: erronkariera, Bilbo, Universidad de Deusto.

Pagola, R. M., Iribar, J. J. & Iribar, I. (arg.), 1997b, Bonaparte ondareko eskuizkribuak: zuberera, Bilbo, Universidad de Deusto.

Reguero-Ugarte, U., 2013, Word order, in M. Martinez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-Internal and Typological Approaches to Linguistic Reconstruction, Frankfurt am Main, Peter Lang, 429-460 orr. https://doi.org/10.3726/978-3-653-02701-3

Rijk, R. P. G. de, 1980, Erlatiboak idazle zaharrengan, Euskera, 25(2), 525-536 orr.

Ruiz Arzalluz, I., 1987, Notas sobre algunas traducciones vascas del Nuevo Testamento , ASJU, 21 (3), 709-726 orr.

Salaberri Muñoa, P., 2014, Leizarragaren idazlanetan barrena, Euskal Herriko Unibertsitatea, Argitalpen Zerbitzua.

Salaberri Zaratiegi, P., 2008, Satznamen direlakoen inguruan: erlatibozko perpausetan jatorri duten toponimoak aztergai, in X. Artiagoitia, & J. A. Lakarra (arg.), 2008, Gramatika jaietan Patxi Goenagaren omenez, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia eta UPV/EHU, ASJUren Gehigarriak, 51, 725-742 orr.

Sarasola, I., 1990 [1983], Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, ASJUren Gehigarriak, 11.

Satrustegi, J. M., 1987, Euskal testu zaharrak, Bilbo, Euskaltzaindia.

Satrustegi, J. M., 1990, El Credo en versión vasca del siglo XVI, FLV, 56, 205-228 orr.

Segurola, I., 1987, Notas de toponimia amescoana, ASJU, 21 (1), 265-275 orr.

Ulibarri Orueta, K., 2010, Viva Jesus dotrina: edizioa eta azterketa, ASJU, 44 (2), 41-154 orr.

Ulibarri Orueta, K., 2011, 1619. urtean Sevillan argitaraturiko bertsoak: Cancion en lengua Vascongada o Vizcayna que contiene la sustancia deste Sermon, ASJU, 45 (1), 361-385 orr.

Ulibarri Orueta, K., 2015, Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa, UPV/EHU, doktore tesia.

Urgell, B., 1999, F. I. Lardizabal. Testamentu Berriko kondaira, Donostia, Euskal Editoreen Elkartea.

Urgell, B., 2008, Berriemaileen gaitasuna eta eredu lexikografikoaren eragina Landucciren hiztegian, in X. Artiagoitia, & J. A. Lakarra (arg.), 2008, Gramatika jaietan Patxi Goenagaren omenez, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia eta UPV/EHU, ASJUren Gehigarriak, 51, 805-836 orr.

Urquizu, P., 2009, Un texto olvidado del siglo XVII: Sumario Brebea, Azkoitia, 1614, Revista de lenguas y literaturas catalana, gallega y vasca, 14, 207-217 orr. https://doi.org/10.5944/rllcgv.vol.14.2009.5949

Zuloaga, E., prestatzen, Nerbioi ibarreko egungo euskararen azterketa dialektologikoa.