Iragankortasunaren dinamikaz zubereran, bigarren etapa: barneko ekonomia, hizkuntza ukipena eta edo egileari buruzko ikusmolde berria

Laburpena

Artikulu hau zubereraren baliobiko aditz zenbaiti buruzko ikerketaren bigarren etapa da, “kasu adierazpen bikoitzekiko baliobiko aditzak” deitu direnak (FLV, 100, 2005). Zubereran, gaur egun, hogeita hamar bat aditz baino gehiago bi era ezberdinez eraikitzen dira, adiera berdinarekin. Kasu eta aditz-indize markatze bikoitza badute aditz laguntzailearen aldaketarekin. Aditz horiek aski apal dira iragankortasun semantiko eskalan. Era orokorrean, adineko hiztunek izan aditz laguntzailearekiko eraikuntzak nahiago dituzte erabilten; alderantziz gazteek *edün aditz laguntzailearekiko eraikuntzak nahiago lituzkete. Gehienetan bariazio edo aldaketa linguistiko baten baldintzapenaren argitaratzea zaila da. Postulatzen dugun bilakaeraren eragileak horiek izan daitezke:

– hizkuntzaren barneko ekonomia, erakarpen analogikoa, jakinez konkurrentzian diren bi aditz-eraikuntzak elkarrekin bizitzen baitira; izanekiko eraikuntzaren etekin funtzional apalari lotua den ordezkatzea, eta beraz oroimen ekonomia, bi argumentuen arteko bereizketa galdu gabe;

– hizkuntza ukipena: hizkuntzbarneko ukipena, zubereraren eta euskara batuaren artekoa edo beste euskalkiarekikoa aditz batzuen eraikuntzan eta hizkuntzarteko ukipena: euskara/frantsesa (zeharkako kalkoak);

– edo, eta hau da hipotesi ausartena, aztertzen dugun bilakaera hizkuntzaz kanpoko faktore batek erakarria litzateke, pentsaketa eta biziaren moduaren aldaketa zehazki, non gero eta gehiago nahigabeko esperientzia jasaiten duena (expérient, experiencer) egiletzat hartua den.

Ikerketa honen zailtasuna da balizko faktore horien egiaztatzea eta bakoitzaren pisua neurtzea, aztertu den aditzaren arabera. Ondorio gisa, faktore ezberdin hoien taula sintetiko bat emana da.