¿Es la lengua de la mano de Irulegi la antecesora directa del euskera histórico? [Euskara historikoaren aurrekari zuzena al da Irulegiko eskuaren hizkuntza?]

Gako-hitzak: Irulegiko eskua, paleoeuskara, iberiera, euskara historikoa, akitaniera

Laburpena

Txosten honetan Irulegiko eskuaren aspektu linguistikoak landu dira, bai eta inskripzioa bere testuinguru «baskonikoan» eta euskara historikoarekiko erlazioan kokatu ere. Zalantzarik gabe, inskripzioak hizkuntza ez-indoeuropar batean dagoen eduki gramatikala du. Hala ere, hasierako s.o.r.i.o.n albo batera utzita (ziur asko paleoeuskarazko bi hitzez osatua), ezin ziurta daiteke euskal filiazio bat beste ezein elementutarako. Bestalde, Irulegiko eskua paleoeuskaraz balego ere, Behe Inperioko dokumentazioaren azterketak erakusten du ez dirudiela jarraikortasunik dagoenik lurralde baskoian hitz egiten zen edozein hizkuntzaren eta Goi Erdi Aroan azaleratzen den euskara historikoaren artean.

Estatistikak

730
##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Agirre-Mauleon, J. (ed.). (2022). Irulegi. Irulegiko eskua, K.a. I. mendeko lekukotasun epigrafiko bat Aranguren ibarrean. Sociedad de Ciencias Aranzadi Zientzia Elkartea.

Aquesolo, L. (ed. y trad.). (1978). Olerkiak. Bernat Dechepare. 1545. Txertoa.

Beltrán, F. & Velaza, J. (2009). De etnias y monedas: las «cecas vasconas», una revisión crítica. En J. Andreu (ed.), Los vascones de las fuentes antiguas: en torno a una etnia de la antigüedad peninsular (pp. 99-126). Universitat de Barcelona.

Cantón Serrano, E. (2009). Onomástica y organización social de los Vascones. En J. Andreu (ed.), Los vascones de las fuentes antiguas: en torno a una etnia de la antigüedad peninsular (pp. 423-455). Universitat de Barcelona.

Esmonde Cleary, S. (2008). Rome in the Pyrenees. Lugdunum and the Convenae from the first century B.C. to the seventh century A.D. Routledge.

Ferrer i Jané, J. (2020). Urdal: Une nouvelle inscription rupestre ibère à Ger (Cerdagne) avec une possible divinité zoomorphe liée au sanglier. Sources, 7, 17-28.

Ferrer i Jané, J. (2023). La inscripción vascónica de la mano de Irulegi desde la perspectiva ibérica. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 515-538. https://doi.org/10.35462/flv136.9_3

Gómez-Pantoja, Joaquín (coord.). (s. d.). Hispania epigraphica [Base de datos]. https://eda-bea.es/

García-Barberena, M. & Unzu, M. & Velaza, J. (2014). Nuevas inscripciones romanas de Pompelo. Epigraphica: periodico internazionale di epigrafía, 76, 323-344.

Gorrochategui, J. (1984). Onomástica indígena de Aquitania. UPV/EHU.

Gorrochategui, J. (2003). Las placas votivas de plata de origen aquitano halladas en Hagenbach (Renania-Palatinado, Alemania). Revue Aquitania, 19, 25-47. https://doi.org/10.3406/aquit.2003.1349

Gorrochategui, J. (2018). La lengua vasca en la antigüedad. En J. Gorrochategui, I. Igartua & J. A. Lakarra (eds.), Historia de la lengua vasca (pp. 245-306). Gobierno Vasco.

Gorrochategui, J. & Velaza, J. (2023). La mano de Irulegi: edición y comentarios epigráficos y lingüísticos. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 491-502. https://doi.org/10.35462/flv136.9_1

Jordán, A. A. (2001). Ibero: puerta romana a la Cuenca de Pamplona. Trabajos de Arqueología Navarra, 15, 137-142.

Jordán, A. A., Andreu, J. & Bienes, J. J. (2010). Epigrafía romana de Sofuentes (Zaragoza, España). Epigraphica, 72, 191-246.

Lakarra, J. A., Manterola, J. & Segurola, I. (2019). Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (EHHE-200). Euskaltzaindia.

Larramendi, M. (1745). Diccionario trilingüe del castellano, vascuence y latín. Bartholomè Riesgo y Montero.

Michelena, L. (1987). Notas lingüísticas a «Colección diplomática de Irache» / Apéndice. Notas sobre los nombres de persona en la Navarra medieval. En Palabras y textos (pp. 87-140). UPV/EHU. (Obra original publicada en 1969)

Michelena, L. (1987). Lengua común y dialectos vascos. En Palabras y textos (pp. 35-55). UPV/EHU. (Obra original publicada en 1981)

Michelena, L. (1990). Fonética histórica vasca. Diputación Foral de Guipúzcoa. (Obra original publicada en 1961-1977)

Michelena, L. & Sarasola, I. (2023). Diccionario general vasco - Orotariko euskal hiztegia. Euskaltzaindia. (Obra original publicada en 1987-2005). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=1694&lang=eu

Orduña, E. (2018). El signo T de las leyendas monetales vasconas uTanbaate y oTtikes. Palaeohispanica, 18, 137-149. https://doi.org/10.36707/palaeohispanica. v0i18.12

Orduña, E. (2023). Observaciones sobre la inscripción de la mano de bronce de Irulegi. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 539-550. https://doi.org/10.35462/flv136.9_4

Pina, F. (2009). Sertorio, Pompeyo y el supuesto alineamiento de los Vascones con Roma. En J. Andreu (ed.), Los vascones de las fuentes antiguas: en torno a una etnia de la Antigüedad peninsular (pp. 195-214). Universitat de Barcelona.

Sayas, J. J. (2005). El municipio de Vasconia en el mundo antiguo. Iura Vasconiae, 2, 9-44.

Simón, I. (2020). Nombres ibéricos en inscripciones latinas. Fabrizio Serra.

Unzu, M. & Ozcáriz, P. (2009). Grafitos nominales de la plaza del Castillo de Pamplona. En J. Andreu (ed.), Los vascones de las fuentes antiguas: en torno a una etnia de la Antigüedad peninsular (pp. 499-526). Universitat de Barcelona.

Velaza, J. (1996). Problemas de una inscripción romana procedente de Urbiola (Navarra). Príncipe de Viana, 207, 83-88.

Argitaratuta
2023-12-28