Pallas hiztegiaren euskal iturri lexikografikoak [Lexicographic sources of Pallas’ Dictionary]
Abstract
This article deals with the lexicographic sources of the Basque words contained in the most significant European multilingual work of the XVIIth century, the Linguarum totius orbis vocabularia comparativa, by Peter Simon Pallas, edited in S. Petersburg in 1786/1787-1789. In 1785 Catherine the Great of Russia ordered to gather lexical data from 200 languages all over the world (272 taking into account the second edition of the vocabulary). Since before that time there were no many dictionaries of Basque, Pallas’ lexicon turns out to be one of the most ancient lexicographic publications containing Basque lexemes. Unequivocal data are provided in this paper in order to demonstrate the connection existing between Pallas’ list of Basque words, on the one side, and Manuel de Larramendi’s supplement to his Diccionario trilingüe (1745) and Jean-Baptiste Bullet’s Celtic dictionary inserted in his Mémoires sur la langue celtique (1754-1760), on the other side. Larramendi’s work exhibits unique forms in Basque lexicographic tradition that, significantly enough, were later collected by Bullet and then by Pallas, in a sort of errores coniunctivi that allow us to link together these three vocabularies.
##about.statistics##
References
ADELUNG, F., 1815, Catherinens der Grossen Verdienste um die vergleichende Sprachenkunde, San Petersburgo, Friedrich Drechsler.
ARCHAIMBAULT, S., 2010, «Peter Simon Pallas (1741-1811), un naturaliste parmi les mots», Histoire, Épistémologie, Langage, 32/1, 69-91. https://doi.org/10.3406/hel.2010.3291
ATUTXA, I., 1999, «Joannes Etcheberri Ziburukoa, Noelac eta testu kritika», Lapurdum, 4, 233-312. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1626
AZKUE, R. M.ª, [1905] 1984, Diccionario vasco-español-francés, Bilbao, berrargitalpena, Euskaltzaindia.
BACMEISTER, H. L. CH., 1773, Idea et desideria de colligendis speciminibus linguarum, San Petersburgo, Imprimerie de l'Académie des sciences.
BULLET, J.-B., 1754-1760, Mémoires sur la langue celtique, Besançon, Claude-Joseph Daclin.
COMTET, R., 2010, «Le russe comme métalangage, transcription et translittération en alphabet cyrillique dans le Linguarum totius orbis vocabularia comparativa», Histoire, Épistémologie, Langage, 32/1, 93-114. https://doi.org/10.3406/hel.2010.3292
DE AQUESOLO, L., 1967, «Un diccionario vasco inserto en Mémoires de la Langue Celtique, de Bullet (1755-1760)», Boletín de la Real Sociedad Bascongada de Amigos del País, 23/2, 141-147.
DE LARRAMENDI, M., 1745, Diccionario trilingüe del castellano, bascuence, y latín, I-II, San Sebastián (Faksimilea, Donostia-San Sebastián, Txertoa, 1984).
DUVOISIN, J. P., 1866, Étude sur la déclinaison basque, Baiona, Imprimerie de veuve Lamaignère.
ETXEBARRIA, J. M.ª, 1994, «Vocabulario vasco-francés izeneko XIX. mendeko hiztegia», Cuadernos de Sección. Hizkuntza eta Literatura, 12, 9-140.
FODOR, I., 1982, «The Redaction of the Vocabulary of Pallas», Studia Slavica Hungarica, 28, 229-245.
HAARMANN, H., 1977, «Vorwort», in P. S. Pallas, 1977-1978 [1786-1789], V-VII.
HAARMANN, H., 2001, «Die großen Sprachensammlungen vom frühen 18. bis 19. Jahrhundert», in S. Auroux, E. F. K. Koerner, H.-J. Niederehe eta K. Versteegh (arg.), Geschichte der Sprachwissenschaften History of the Language Sciences. Histoire des Sciences du Langage, 2, Berlin-New York, Walter de Gruyter, 1081-1094.
HARRIET, M., 1741, Gramatica escuaraz eta francesez, Baiona, Fauvet & Fauvet.
HERVÁS Y PANDURO, L., 1787, Vocabolario poliglotto, sopra più CL lingue (Idea dell'Universo, XX), Cesena, G. Biasini.
IGARTUA, I., 2009, «Euskara hizkuntza zeltikoa zenean: oharra XVIII. mendeko uste genetikoez», in R. Etxepare, R. Gómez eta J. A. Lakarra (arg.), Beñat Oihartzabali Gorazarre. Festschrift for Bernard Oyharçabal, Donostia-San Sebastián, Diputación Foral de Guipúzcoa, UPV/EHU, 531-538.
IGARTUA, I., 2011, «Euskal hitzak P. S. Pallasen Linguarum totius orbis vocabularia comparativa hiztegi inperialean (S, Petersburg, 1786/87-1789)», in J. A. Lakarra, J. Gorrochategui eta B. Urgell (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, 497-528.
JESPERSEN, O., 1922, Language, Its Nature, Development and Origin, Londres, George Allen & Unwin.
KALTZ, B., 1985, «Christian Jacob Kraus' review of Linguarum totius orbis vocabularia comparativa ed. by Peter Simon Pallas (St. Petersburg, 1786), Introduction, translation and notes», Historiographia Linguistica, 12/1-2, 229-260. https://doi.org/10.1075/hl.12.1-2.12doc
KALTZ, B., 2004, «Deutsche gründliche Kritik, Christian Jacob Kraus zu Pallas' Vergleichendem Glossarium aller Sprachen», http.//www.berliner-klassik.de/publikationen/tagungsband_sprache/kaltz (2012/07/03an kontsultatua).
KEY, M. R., 1980, Catherine the Great's Linguistic Contribution, Edmonton, Linguistic Research, Inc.
KLEIN, H. E. M. eta KLEIN, H. S., 1978, «The "Russian Collection" of Amerindian Languages in Spanish Archives», International Journal of American Linguistics, 44/2, 137-144. https://doi.org/10.1086/465531
LAKARRA, J. A., 1985, «Larramendiren hiztegigintzaren inguruan», ASJU, 19/1, 9-50.
LAKARRA, J. A., 1991, «Testukritika eta hiztegiak: Harriet eta Larramendi», in J. A. Lakarra eta Í. Ruiz Arzalluz (arg.), Memoriae L. Mitxelena Magistri Sacrum I (=ASJUren Gehigarriak XIV), Donostia-San Sebastián, Diputación de Guipúzcoa, 217-258.
LANDUCHIO (LANDUCCI), N., 1958 [1562], Dictionarium Linguae Cantabricae, K. Mitxelena eta M. Aguden edizioa, Donostia-San Sebastián, Diputación de Guipúzcoa.
LARRUCEA DE TOVAR, C., 1984, «José Celestino Mutis (1732-1808) and the Report on American Languages Ordered by Charles III of Spain for Catherine the Great of Russia», Historiographia Linguistica, 11/1-2, 213-229. https://doi.org/10.1075/hl.11.1-2.11tov
MICHELENA, L., 1984 [1970], «Estudio sobre las fuentes del diccionario de Azkue», Berrargitalpena: Azkue 1984, 17-89.
MORENO CABRERA, J. C., 2012, «Listas de lenguas en el siglo XVIII. Ideología y taxonomía en los vocabularios políglotos de Pallas y Hervás (1787)», in J. L. Mendívil eta M.ª del C. Horno (arg.), La sabiduría de Mnemósine. Ensayos de historia de la lingüística ofrecidos a José Francisco Val Álvaro, Zaragoza, Prensas Universitarias de Zaragoza, 193-204.
MOUNIN, G., 1968, Historia de la lingüística desde los orígenes al siglo XX, Madril, Gredos.
MOUNOLE, C. eta GÓMEZ, R., 2012, «Euskara zahar eta klasikoa», in J. Gorrotxategi, I. Igartua eta J. A, Lakarra (arg.), Euskararen historia, Vitoria-Gasteiz, Eusko Jaurlaritza, prestatzen.
NICOLAI, F. (Friedrich), 1785, Tableau général de toutes les langues du monde avec un catalogue préliminaire des principaux dictionnaires dans toutes les langues et des principaux livres qui traitent de l'origine de toutes les langues, de leur étymologie et de leur affinité fait par ordre de S. M. J. L'Imperatrice de toutes les Russies, Berlin.
OEH, Diccionario General Vasco-Orotariko Euskal Hiztegia, 1987-2005, K. Mitxelena eta I. Sarasola, arg., Bilbao, Desclée de Brouwer.
PALLAS, P. S., 1977-1978 [1786-1789], Linguarum totius orbis vocabularia comparativa, Hamburgo, Helmut Buske Verlag.
ROBINS, R. H., 1967, A Short History of Linguistics, Bloomington, Indiana University Press.
TOVAR, A., 1986, El lingüista español Lorenzo Hervás, Madril, Sociedad General Española de Librería.
URGELL, B., 2000, Hiztegi Hirukoitza-ren osagaiez, Doktorego-tesi argitaratugabea, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU.