Julian Gaiarreren euskal gutuna: edizioa eta azterketa

Koldo Ulibarri Orueta

doi:10.35462/flv122.5

Koldo Ulibarri Orueta Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) [Espainia]

Gako-hitzak: testu-edizioa, erronkariera, dialektologia, gutuna, Gayarre

Laburpena

Artikulu honetan Julian Gaiarre (1844-1890) tenor nafarrak bere izebari euskaraz idatziriko gutun famatua editatuko dugu. Gutun hau normalean erronkariarra euskalduna zela frogatzeko besterik ez da aipatu, baina lan honek ikuspegi mugatu honetatik atera eta oraindik egiteke zegoen testuaren alderdi linguistikoa lantzea du helburu, xix. mendeko Erronkariko euskarari buruz hitz egiten digun lekukotasun garrantzitsua baita. Egindako transkribapenak konparatu, irakurketa berriak proposatu eta eskutitzaren hizkuntz ezaugarri garrantzitsuenak komentatuko ditugu, erronkarieraren gainontzeko lekukotasunen testuinguruan jarriz. Era berean, gutxitan aipaturiko erronkarierazko lekukotasunekin jarraituz, artikulu honen eranskin moduan, XVIII. mende erdialdean J. A. Arakistain fraideak Erronkari hiribilduan jaso zuen hitz zerrenda ekarriko dugu.

Estatistikak

150

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Erreferentziak

Agud, M. & Tovar, A., 1989, Materiales para un diccionario etimológico de la lengua vasca (IV), ASJU, 23(1), 133-203.

Alberdi, J., 1996, Euskararen tratamenduak: erabilera, Bilbo, Euskaltzaindia, Iker, 9.

Apat-Etxebarne, A. [A. Irigarai], 1974, Una geografía diacrónica del euskara en Navarra, Pamplona, Ediciones y Libros.

Azkue, R. M., 1931, Particularidades del dialecto roncalés, Euskera, 12, 207-406.

Bilbao, G., 2006, Joanes Etxeberri Sarakoaren saiakera lanak eta latina ikasteko gramatika: edizioa eta azterketa, UPV/EHU-ko doktorego tesi argitaragabea.

Bilbao, G. et al., 2016, Etxart eta Rosen gutuneria: edizioa eta azterketa, eskuizkribu argitaragabea.

Blecua, A., 1983, Manual de crítica textual, Madril, Editorial Castalia.

Camino, I., 2011, Ekialdeko euskararen iraganaz, in Epelde (arg.), 87-153.

Camino, I. & Gómez, R., 1992, Bonaparteren argitaratzeko irizpideez: Aezkoa, Zaraitzu eta Erronkariko dotrinak (I), ASJU, 26 (2), 453-581.

Corominas, J. & Pascual, J. A., 1985, Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico (6 liburuki), Madril, Editorial Gredos.

Egurtzegi, A., 2014, Towards a phonetically grounded diachronic phonology of Basque, UPV/EHU-ko doktorego tesi argitaragabea.

Euskaltzaindia, 2008-2016, Euskararen herri hizkeren atlasa, Bilbo, Euskaltzaindia.

Estornés Lasa, J., 1984, Mendigatxa’k Azkue’ri kartak 1902-1916 eta Erronkari’ko uskaratik utzulpen ta goarpenak, FLV, 43, 55-127.

Estornés Lasa, J., 1997, Diccionario español-uskara roncalés. Erronkariko uskararen hiztegia, Iruñea, Nafarroako Gobernua.

Fagoaga, I., 1951, Una carta en euskera de Julián Gayarre, Gernika, 14, 12-14.

Fagoaga, I., 1959, Retablo vasco, Zarautz, Auñamendi.

Fita, F., 1880, Suplementos al Diccionario trilingüe del P. Larramendi escritos en 1746 por el P. Fr José de María Carmelita Descalzo, in Modo breve para aprender la lengua vizcayna, Girona, Imp. y Librería de V. Dorca, 41-91. <http://www.kmliburutegia.net/Record/25744>

Gómez, R., 1991, Erronkarierazko dotrina argitaragabe bat: edizioa eta azterketa, in J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Memoriae L. Mitxelena Magistri

Sacrum (pars prior), Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 375-426.

HH. EE., 1987, Euskal dialektologiaren hastapenak, Bilbo, Udako Euskal Unibertsitatea.

Hualde, F., [s.d.] Julian Gayarre: repertorio completo, interneten kontsultagai: <http://www.juliangayarre.com/images/repertorio.pdf >

Lakarra, J. A., 1996, Refranes y sentencias. Ikerketak eta edizioa, Bilbo, Euskaltzaindia.

Lakarra, J. A., 1997, Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri, ASJU, 31 (2), 447-535.

Lakarra, J. A., 2011, Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: euskara batu zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz, in I. Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina, Bilbo, UPV/EHU, ASJUren gehigarriak, 69, 155-241.

Lekaroz, G., 2014, Euskararen lekukoak: Erronkari, <http://linguanavarrorum.blogariak.net/2014/04/13/euskararen-lekukoak-erronkari/>

Manterola, J., 2006, “-a” euskal artikulu definituaren gainean zenbait ohar, in Lakarra; Hualde (arg.), 2006, R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoaz (ASJU, 40:1-2), Donostia & Bilbo, Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU, 651-676.

Mitxelena, K., 1953, Contribución al conocimiento del dialecto roncalés, berrarg. in OOCC, VII, 571-608.

Mitxelena, K., 1954, La posicion fonética del dialecto vasco del Roncal, berrarg. in OOCC VII, 611-647.

Mitxelena, K., 1964, Sobre el pasado de la lengua vasca, berrarg. in OOCC V: 1-115.

Mitxelena, K., 1970, Estudio sobre las fuentes del Diccionario de Azkue, berrarg, in OOCC VIII, 29-191.

Mitxelena, 1977 [1964], Fonética histórica vasca, berrarg. in OOCC VI.

Mitxelena, K., 1979, Vasc. on da / gauza ona da, berrarg. in OOCC VII, 301-314.

Mitxelena, K., 1987-2005, Orotariko euskal hiztegia (15 tomo), <http://euskaltzaindia.eus/oeh>.

Mitxelena, K., 2011, Obras completas (xv liburuki), J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Donostia & Gazteiz, Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.

Fr. Migel (Zuzaeta), Fr. Jose (Arakistain), 1997, Idazlanak, F. Ondarra; A. Unzueta (arg.), Markina-Xemein, Karmel argitaletxea.

Oñederra, L., 1990, Euskal fonologia: palatalizazioa, Donostia, UPV/EHU.

Padilla-Moyano, M., 2013, (Des)genitibizazioaren historiaz gehiago: genitibozko subjektu iragangaitzak (ISGEN) ekialdeko euskaran, in R. Gómez et al., (arg.), 2013, Koldo Mitxelena katedraren III. biltzarra, Vitoria-Gasteiz, UPV/EHU, 383-404.

Pagola, R. M., Iribar I. & Iribar J. J. (arg.), 1997, Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Erronkariera, Bilbo, Deustuko Unibertsitatea.

Reguero, U., 2013, Word order, in M. Martinez Areta (arg.), Basque and Proto-Basque, Frankfurt, Peter Lang, Mikroglottika, 5, 429-460. https://doi.org/10.3726/978-3-653-02701-3

Roncaglia, A., 1975, Principi e applicazioni di critica testuale, Roma, Bulzoni.

Saiz Valdivielso, A., 1990, Prólogo a la presente edición, in J. Enciso 1990 [1891], Memorias de Julián Gayarre, Bilbo, Editorial Laida, 79.

Salvoch, O., 2015, Julián Gayarre. La voz del paraíso, Iruñea, Ediciones Eunate.

Ulibarri, K., 2015, Dotrinazko sermoitegia. Galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa, doktorego tesi argitaragabea [zuz.: Blanca Urgell Lázaro].

Urgell, B., 2016, Lehen euskara modernoa, in Euskararen historia, agertzeko.

Yrizar, P., 1949 [1981], Los dialectos y variedades del vascuence, berrarg., in Contribución a la dialectología de la lengua vasca (I), Donostia, Gipuzkoako Aurrezki Kutxa, 95-125.

Yrizar, P., 1992, Morfología del verbo auxiliar roncalés, Bilbo & Iruñea, Euskaltzaindia & Nafarroako Gobernua.

Zuazo, K., 1998, Euskalkiak: euskararen dialektoak, Donostia, Elkar.