Iragankortasunaren dinamikaz zubereran: kasu adierazpen bikoitzekiko baliobiko aditzen ikerketaren lehen etapa

  • Jean-Baptiste "Battittu" Coyos IKER Euskarari eta Euskal Testuei buruzko Ikerketa Gunea – Baionako CNRSaren UMR 5478 [Francia]

Resumen

Este artículo es la primera fase de un estudio consagrado a algunos verbos bivalentes en vasco souletino, llamados «verbos bivalentes a doble marcado casual». Se construyen actualmente de dos, o más de dos maneras diferentes, para un sentido idéntico. Es el caso, por ejemplo, de behatü «escuchar», mintzatü «hablar» o hasi «comenzar algo». Los oradores de los grupos de mayor edad utilizan, más bien, las construcciones con el auxiliar izan «ser», los más jóvenes utilizan, en cambio, las construcciones con el auxiliar *edün «tener». Esto debe confirmarse verbo por verbo, sabiendo que dobles construcciones ya se encuentran para algunos verbos en textos antiguos y a veces en un mismo autor.

Al primer acceso, estos verbos son bastante bajos en la escala de transitividad, sobre la base por ejemplo del criterio de asignación del paciente. La evolución lograda podría deberse simplemente a una evolución vinculada a la economía interna a la lengua puesto que las dos estructuras en competencia ya coexisten, o debida al contacto de lenguas ya que los oradores son todos bilingües vasco-franceses o, es la hipótesis más audaz, debida a causas exteriores como la evolución del modo de vida y pensamiento en el cual el papel de agente se extiende a actantes poco activos, no controlando la acción, y, por qué no, a la conjunción de estos factores.

Estadísticas

24
La descarga de datos todavía no está disponible.

Referencias

Lehengo zuberotar testu aztertuak

ARCHU Jean-Baptiste, 1848 (1990), La Fontainaren alegia berheziak, Ricardo Gómezek prestatua, Oiartzun, Euskal editoreen elkartea.

BELAPEYRE Athanase, 1696 (1983), Catechima laburra eta Jesus-Christ goure ginco jaunaren eçagutcia, salvatu içateco, edizio kritikoa, Jean-Louis Davantek paratua, Bilbo, Euskaltzaindia.

CONSTANTIN Jean-Baptiste, 1910-1926 (1996), Haritchabaletaren bizia-Don Juan eta bere adixkidiak, Patri Urkizuren edizioa, Oiartzun, Euskal editoreen elkartea.

EGIATEGI Jusef, 1785 (1983), Lehen liburia edo filosofo huskaldunaren ekheia, Txomin Peillenek prestatua, Bilbo, Euskaltzaindia.

TARTAS Jean de, 1666 (1975), Ontsa hiltzeko bidea, Andolin Eguzkitzaren edizioa, Arantzazu, Jakin.

TOPET-ETCHAHUN Pierre, ?1805-1861 (1970), L'oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun, Jean Haritschelhar, Bilbo, Euskaltzaindia.

Oraiko zuberotar testu aztertuak (ahozko eta idatzizkoak)

BERZAITZ Pier Pol, 2003, Ramuntxo pastorala, Idauze-Mendi.

BERZAITZ Pier Pol, 2000, Madalena de Jaureguiberry pastorala, Eskiula.

BERZAITZ Pier Pol, 2005, Bereterretx pastorala, Ligi-Aterei.

CASENAVE-HARIGILE Junes, 1997, Basabürüko ipuinak, Baigorri, Izpegi.

CASENAVE-HARIGILE Junes, 1978, Ibañeta pastorala, Garindaine, Arantzazu, Jakin argitaletxea.

DAVANT Jean-Louis, 2001, Xiberoko makia trajeria, Sohüta.

DAVANT Jean-Louis, 2004, Antso Handia pastorala, Maule.

ETXAHUN IRURI Pierre, 1979, Iparragirre pastorala, Urdiñarbe, 1999an.

ETXART Niko, 2002, Ürrüti Jauregiko Peirot pastorala, Altzürükü.

ETXEBARNE Jüje, 2004, Eguzki Amandrea, Nine Goihenetxen testu euskaratua, Baiona, Maiatz.

EUSKALTZAINDIA, 1999, Zubererazko grabaketak, Euskal Herriko Hizkuntz Atlasa: Ohiko Euskal Mintzamoldeen Antologia, (186 orr. + 5 CD-Rom), Bilbo, 166-186.

EUSKALTZAINDIA / UZEI, 2002, XX. mendeko euskararen corpus estatistiko, www.euskaracorpusa.net/XX mendea/index.html21.

IDIART Roger, 2001, Etxahun Iruri pastorala, Iruri.

LEIZAOLA Fermin (zuzen.), 1983-1990, Euskalerriko Atlas Etnolinguistikoa (EAEL), 2 liburuki, Donostia.

QUÉHEILLE Patrick, 1998, Herriko semeak pastorala, Barkoxe. SARRAILLET Jakes, 1996, Basabürüan, Jean de Jauréguiberryren testu euskaratua, Baiona, Maiatz.

Bibliografia linguistikoa

BOSSONG Georg, 1992, «Interaction entre fonctions actancielles et sémantique des actants»,

Programme in Language Typology, European Science Foundation, Eurotyp Working pa pers, n° 4.

BOSSONG Georg, 1998, «Le marquage de l'expérient dans les langues d'Europe», in Actance et Valence dans les Langues de l'Europe, Jack Feuillet (ed.), Berlin - New-York, Mouton de Gruyter, pp. 259-294. https://doi.org/10.1515/9783110804485.259

BOSSONG Georg, 2003, «Nominal and / or verbal marking of central actants», in Romance objects. Transitivity in Romance languages, Giuliana Fiorentini (ed.), Berlin - New-York, Mouton de Gruyter, pp. 17-47. https://doi.org/10.1515/9783110919837.17

CHAMBERS J. K., 2002 (2004), «Patterns of Variation including Change», The Handbook of Language Variation and Change, Chambers J. K., Trudgill Peter, Schilling-Estes Natalie (ed.), pp. 349-372. https://doi.org/10.1111/b.9781405116923.2003.00020.x

CHAMBERS J. K.; TRUDGILL Peter; SCHILLING-ESTES Natalie, (ed.), 2002 (2004): The Handbook of Language Variation and Change, Malden (USA)-Oxford (UK)-Carlton (Australia), Blackwell Publishing, 807 p. https://doi.org/10.1002/9780470756591

CLAIRIS Christos, 1991, «Identification et typologie des fluctuations», Bulletin de la Société de Linguistique de Paris, LXXXVI, 1, Paris, Klincksieck, 19-35. https://doi.org/10.2143/BSL.86.1.2013416

COYOS Jean-Baptiste, 1999, Le parler basque souletin des Arbailles - Une approche de l'ergativité, Paris, L'Harmattan.

COYOS Jean-Baptiste, 2003, «Nommer, définir des faits linguistiques: deux exemples en basque», Lapurdum, VIII, Baiona, Iker Euskarari eta Euskal Testuei buruzko Ikerketa Gunea - UMR 5478, 123-138. https://doi.org/10.4000/lapurdum.939

COYOS Jean-Baptiste, agertzeko, «Les verbes bivalents à double marquage casuel et indiciel en basque: un aspect de la dynamique de la transitivité», Situations linguistiques complexes et contacts de langues, XXIXe Colloque international de linguistique fonctionnelle, Helsinki (Finlandia), 2005/09/21-24.

DESCLÈS Jean-Pierre, 1998, «Transitivité sémantique Transitivité syntaxique», in André Rousseau (éd.), La transitivité, Villeneuve d'Ascq, Presses Universitaires du Septentrion, 161-180.

DOWTY David, 1991, «Thematic proto-roles and argument relations», Language, 67/3, Baltimore (USA), 547-619. https://doi.org/10.1353/lan.1991.0021

HOPPER Paul J.; THOMPSON Sandra A., 1980, «Transitivity in Grammar and Discourse», Language, 56, 2, Baltimore, W. Bright, 251-299. https://doi.org/10.1353/lan.1980.0017

HOUDEBINE Anne-Marie, 1985, «Pour une linguistique synchronique dynamique», La Linguistique, 21, Paris, Presses Universitaires de France, 7-36.

MARTIN Pierre, 1988, «Fluctuations et flottements vocaliques en franco-canadien», Actes du XIVe Colloque International de Linguistique fonctionnelle, Elseneur - Danemark, 29 juin - 4 juillet 1987, dans Cahiers de l'Institut de Linguistique de Louvain, 1988, 14, Louvain-laNeuve (Belgique). https://doi.org/10.2143/CILL.14.1.2016806

MARTINET André, 1975 (1973), «Diachronie et synchronie dynamique», Evolution des langues et reconstruction, Paris, Presses Universitaires de France, 5-10.

MARTINET André, 1975 (1959), «Contacts», Evolution des langues et reconstruction, Paris, Presses Universitaires de France, 24-38.

MARTINET André, 1989 (1984), «De la synchronie dynamique à la diachronie», Fonction et dynamique des langues, Paris, Armand Colin, 47-52.

MARTINET André, 1990, «La synchronie dynamique», La Linguistique, 26, 2, Paris, Presses Universitaires de France, 13-23.

OYHARÇABAL Bernard (ed.), 2003, Inquiries into lexicon-syntax relations in Basque, Supplements of the Anuario de Filologia Vasca «Julio de Urquijo», n° XLVI, Bilbo - Donostia.

POTTIER Bernard, 1992, Sémantique générale, Paris, Presses Universitaires de France.

RIJK (DE) Rudolph P. G., 2002, «L'antipassif basque et l'hypothèse de Levin», Lapurdum, VII, Baiona, Iker Euskarari eta Euskal Testuei buruzko Ikerketa Gunea - UMR 5478, 295-312. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1027

ROUSSEAU André (éd.), 1998, La transitivité, Villeneuve d'Ascq (France), Presses Universitaires du Septentrion.

Publicado
2005-12-31
Cómo citar
"Battittu" Coyos, J.-B. (2005). Iragankortasunaren dinamikaz zubereran: kasu adierazpen bikoitzekiko baliobiko aditzen ikerketaren lehen etapa. Fontes Linguae Vasconum, (100), 633-660. https://doi.org/10.35462/FLV100.6