Sobre la lengua de la mano de Irulegi: apuntes y conjeturas [Irulegiko eskuko hizkuntzaz: oharrak eta aieruak]
Laburpena
Lan honek zenbait ohar eta aieru dakartza Irulegiko eskuan lekukotutako hizkuntzaz. Zehazki, euskalaritzaren ikuspegitik aztertu dugu testua, lerroak (edo zenbait elementu) euskara historikotik edo aitzineuskaratik abiatuta uler daitezkeen argitze aldera. Zenbait hausnarketa metodologikoren ondotik, osagai lexiko batzuk (hala nola hasierako Sorioneku/Sorioneke eta amaierako eŕaukon) aztertu ditugu. Halaber, beste ikertzaile batzuen interpretazioei begiratu diegu. Datuak ikertu eta ikuspegi pankronikoak baztertu ondoren, ondorioztatu dugu ezinezkoa dela Irulegiko eskuko lerroak euskara historikoari eta aitzineuskarari buruz dakigunaren arabera argitzea.
Estatistikak
Erreferentziak
Abaitua, J. (2023). La mano de Irulegui: el hallazgo arqueológico y la lengua vascónica [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=ip3QrNfTcrU
Agirre-Mauleon, J. (ed.). (2022). Irulegi. Irulegiko eskua, K.a. I. mendeko lekukotasunepigrafiko bat Aranguren ibarrean. Sociedad de Ciencias Aranzadi Zientzia Elkartea.
Ariztimuño, B. (2011). Antzinateko euskal idazkunak eta aitzineuskararen berreraiketa: corpusa, analisia eta ondorioak [Trabajo de fin de máster inédito]. UPV/EHU.
Ariztimuño, B. (2016). Euskal ezeztapena(k) «Jespersen Zikloen» argitan [Ponencia]. Seminario de Monumenta Linguae Vasconum, UPV/EHU, Vitoria-Gasteiz.
Egurtzegi, A. (2011). Euskal metatesiak: abiaburua haien ikerketarako. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 45(1), 1-79. https://doi.org/10.1387/asju.9725
Dieguez, K. (2002). Ortziren inguruan. Uztaro, 40, 3-18.
Ferrer i Jané, J. (2022). Annorum vinum: una nova proposta d’interpretació de les inscripcions ibèriques pintades a les àmfores de Vielle-Toulouse [Conferencia]. XXXVIII Seminari d’estudi «Domingo Fletcher Valls» sobre llengua, economia i societat en el món ibèric, Gandia.
Ferrer i Jané, J. (2023). La inscripción vascónica de la mano de Irulegi desde la perspectiva ibérica. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 515-538. https://doi.org/10.35462/flv136.9_3
Gómez, R. & Sainz, K. (1995). On the origin of the finite forms of the Basque verb. En J. I. Hualde, J. A. Lakarra & R. L. Trask (eds.), Towards a history of the Basque language (pp. 235-254). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/cilt.131.10gom
Gorrochategui, J. (1984). Onomástica indígena de Aquitania. UPV/EHU.
Gorrochategui, J. (1995). Los Pirineos entre Galia e Hispania: las lenguas. Veleia, 12, 181-234.
Gorrochategui, J. (2018). La lengua vasca en la Antigüedad. En J. Gorrochategui, I. Igartua & J. A. Lakarra (eds.), Historia de la lengua vasca (pp. 245-306). Gobierno Vasco.
Gorrochategui, J. (2020). Vascónico-Aquitano. Universidad de Zaragoza.
Gorrochategui, J. (2023). La mano de Irulegi, un singular epígrafe vascón del s. I a. C. [Video]. EHUtb. https://ehutb.ehu.es/video/64412af3af19239c741221e3
Gorrochategui, J. & Velaza, J. (2023). La mano de Irulegi: edición y comentarios epigráficos y lingüísticos. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 491-502. https://doi.org/10.35462/flv136.9_1
Lafon, R. (1944). Le système du verbe basque au XVIe siècle. Delmas.
Lakarra, J. A. (1995). Reconstructing the pre-proto-Basque root. En J. I. Hualde, J. A. Lakarra & R. L. Trask (eds.), Towards a history of the Basque language (pp. 189-206). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/cilt.131.08lak
Lakarra, J. A. (2006). Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 40, 561-622.
Lakarra, J. A. (2018). La prehistoria de la lengua vasca. En J. Gorrochategui, I. Igartua & J. A. Lakarra (eds.), Historia de la lengua vasca (pp. 23-244). Gobierno Vasco.
Lakarra, J. A. (2023). Zorioneko y zorion: lo que nos dice de ellos la historia de la lengua vasca. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 597-616. https://doi.org/10.35462/flv136.9_8
Lakarra, J. A., Manterola, J. & Segurola, I. (2019). Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (EHHE-200). Euskaltzaindia.
Manterola, J. (2006). -a euskal artikulu definituaren gainean zenbait ohar. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 40(1/2), 651-676.
Manterola, J. (2015). Euskararen morfologia historikorako: artikuluak eta erakusleak [Tesis doctoral, UPV/EHU]. ADDI. https://addi.ehu.es/handle/10810/15848
Manterola, J. (2023). Euskararen historia: «hasieratik» XXI. mendera arte [Conferencia]. ISEA Kooperatiba Elkartea, Arrasate.
Manterola, J. & Hualde, J. I. (2021). Old Basque had */χ/, not /h/. Medieval data, implications for reconstruction and Basque-Romance contact effects. Journal of Historical Linguistics, 11(3), 421-456. https://doi.org/10.1075/jhl.19041.man
Manterola, J. & Mounole, C. (2023). An assessment of the Basque Interpretation Hypothesis on the inscription contained in the hand of Irulegi. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 583-596. https://doi.org/10.35462/flv136.9_7
Martínez-Areta, M. (2021). Latin and Romance influence on the Basque verbal morphosyntax. Journal of Language Contact, 14, 497-523. https://doi.org/10.1163/19552629-14030001
Martínez-Areta, M. (2023). ¿Es la lengua de la mano de Irulegi la antecesora directa del euskera histórico? En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 617-637. https://doi.org/10.35462/flv136.9_9
Michelena, L. (2011). Las antiguas consonantes vascas. En J. A. Lakarra & I. Ruiz (eds.), Luis Michelena. Obras completas: VII. Fonética y fonología. Morfosintaxis. Dialectología (pp. 57-92). UPV/EHU; Diputación Foral de Gipuzkoa. (Obra original publicada en 1957)
Michelena, L. (2011). Fonética histórica vasca. En J. A. Lakarra & I. Ruiz (eds.), Luis Michelena. Obras completas: VI. UPV/EHU; Diputación Foral de Gipuzkoa. (Obra original publicada en 1961-1977)
Michelena, L. (2011). Textos arcaicos vascos. En J. A. Lakarra & I. Ruiz (eds.), Luis Michelena. Obras completas: XII. Textos arcaicos vascos. N. Landuchio, Dictionarium linguae cantabricae (1562) (pp. 1-197). UPV/EHU; Diputación Foral de Gipuzkoa. (Obra original publicada en 1964)
Michelena, L. (2011). Etimología y transformación. En J. A. Lakarra & I. Ruiz (eds.), Luis Michelena. Obras completas: VII. Fonética y fonología. Morfosintaxis. Dialectología (pp. 93-108). UPV/EHU; Diputación Foral de Gipuzkoa. (Obra original publicada en 1972)
Michelena, L. (2011). Lengua común y dialectos vascos. En J. A. Lakarra & I. Ruiz (eds.), Luis Michelena. Obras completas: VII. Fonética y fonología. Morfosintaxis. Dialectología (pp. 517-543). UPV/EHU; Diputación Foral de Gipuzkoa. (Obra original publicada en 1981)
Michelena, L. & Sarasola, I. (2023). Diccionario general vasco - Orotariko euskal hiztegia. Euskaltzaindia. (Obra original publicada en 1987-2005). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=1694&lang=eu
Mounole, C. (2006). Quelques remarques à propos de l’histoire des périphrases basques. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 40, 723-738.
Orduña, E. (2023). Observaciones sobre la inscripción de la mano de bronce de Irulegi. En J. Gorrochategui & E. Santazilia (eds.), La mano de Irulegi: reflexiones desde la paleohispanística y la vascología [Dosier]. Fontes Linguae Vasconum, 136, 539-550. https://doi.org/10.35462/flv136.9_4
Orpustan, J.-B. (1999). La langue basque au Moyen Age : XIe-XVe siècles. Izpegi.
Urgell, B. & Vallejo, J. M. (eds.). (2018). J. Gorrochategui, Opera selecta. Joaquín Gorrochategui. I. Aquitanica / Akitaniera (pp. 73-80). UPV/EHU.
Urrestarazu, I. (2023). Euskara Batu Zaharraren haustura: oinarri metodologikoak eta literaturaren berrikuspena. Anuario del Seminario de Filología Vasca «Julio de Urquijo», 56(2), 107-142. https://doi.org/10.1387/asju.24118
Velaza, J. (2023). La mano de Irulegi y la epigrafía vascónica [Video]. CanalUNED. https://canal.uned.es/video/63f4910561d0d235712bff62
Zuloaga, E. (2022). Mendebaleko euskara zaharra: ezaugarriak, kronologia eta geografia. UPV/EHU; Euskaltzaindia.
Egile-eskubideak 2023 Eneko Zuloaga, Borja Ariztimuño

Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0.